Stres. Sposoby radzenia sobie ze stresem.

Każdy z nas miewa złe chwile, wtedy jest obrażony na cały świat. Taki stan związany jest ze zbyt dużą dawką stresu przepełniającą życie większości ludzi. Aby walczyć ze stresem należy zrozumieć czym jest stres.

Najpopularniejsza definicja brzmi: „Stres to stan napięcia spowodowany trudną sytuacją, z którą nie umiemy sobie poradzić, a jest to sytuacja stresowa- napięcie psychiczne, napięcie mięśni, przyspieszone bicie serca, podniesione ciśnienie- występuje zawsze, gdy dzieje się z nami coś złego, niezależnie od tego czy jest to zagrożenie fizyczne czy psychiczne.
Wiele osób skłonnych jest myśleć, że stres jest zjawiskiem typowym dla naszego stulecia, że powstał w następstwie rozwoju cywilizacyjnego. Takie interpretowanie stresu nie jest jednak właściwe. Stres podobnie jak w naszym życiu, był obecny również w życiu naszych praprzodków. Różnice dotyczą jedynie jego źródeł.

Stan wzmożonego napięcia nerwowego, reakcja na zagrożenie, ale także silna koncentracja, tak najczęściej opisuje się stres. W niewielkiej dawce jest konieczny , ale w nadmiarze źle wpływa na nasze zdrowie. Stres kojarzy się nam z nieprzyjemnym przeżyciem, sytuacją trudną lub uciążliwą.

Naszemu codziennemu życiu wciąż towarzyszy pośpiech i napięcie. Nie dość, że żyjemy z zegarkiem w ręku, to jeszcze musimy podołać wielu obowiązkom, wcielać się w role dobrego pracownika. To rodzi napięcia. Taki stres bywa mobilizujący, sprawia, że właściwie wykorzystujemy nasz czas, koncentrujemy się. Ale jeśli dawka stresu jest coraz większa wiele z nas nie umie sobie z tym poradzić. Stajemy się nerwowi, rozdrażnieni, tracimy wiarę w siebie, czujemy jakbyśmy byli w zaklętym kręgu, z którego nie sposób się wydostać. Jesteśmy coraz bardziej zmęczeni. Jesteśmy coraz bardziej z siebie niezadowoleni. Warto przyjże się uważniej swojemu życiu i docenić rolę pozytywnego stresu, a zmniejszyć skutki tego nadmiernego, który działa niszcząco: wpływa źle zarówno na naszą psychikę jak i zdrowie. A przecież stres stanowi nieodłączny element naszego życia! Nie sposób uniknąć czynników, bądź sytuacji stresujących. Co więcej, badacze stresu mówią o istnieniu stresu pozytywnego i negatywnego. Z tym pierwszym mamy do czynienia wówczas, gdy skumulowana siła i energia pozwala nam wykonać, cośmy zamierzyli, zarabiać pieniądze, przeżyć radość z sukcesu. Natomiast ze stresem negatywnym mamy do czynienia wówczas, gdy wystąpią takie czynniki, jak: nadmierne obciążenie pracą i odpowiedzialnością psychiczną, czy też doświadczenie różnych nieszczęść, jakie dotykają ludzi, od utraty bliskiej osoby, przeżycia śmierci małżonka, zwolnienia z pracy, po katastrofy i kataklizmy.

Główne przyczyny stresu

Zwiększonym obciążeniem psychicznym jest stres w którym zdarzenia bodźcowe zakłócają w organizmie równowagę i wystawiają na poważną próbę lub przekraczają jego zdolności radzenia sobie. Stresem określa się wszystkie bodźce które zmieniają stopień gotowości do działania. Do tych zdarzeń bodźcowych należy wiele różnych warunków zewnętrznych i wewnętrznych, które zbiorczo nazywane są stresorami.

Przyczyny stresu –stresory, są bardzo różnorodne i mogą być charakteryzowane z różnych punktów widzenia. Stresorami psychicznymi są różne czynniki, np.: bodźce sytuacyjne działające silnie jednorazowo lub słabo, ale wielokrotnie, sytuacje konfliktowe i frustracyjne. W przypadkach, gdy stresor jest bardzo silny lub jego działanie przedłuża się, dochodzi do wyczerpania możliwości przystosowawczych, wówczas może dojść do rozwijania się różnych chorób wywołanych nieprzystosowaniem, np.: chorób układu krążenia, choroby reumatycznej, zaburzeń trawienia, metabolizmu.

Przede wszystkim bierze się pod uwagę ich siłę oraz zakres oddziaływania stresorów. Jest to podstawą rozróżnienia: dramatycznych wydarzeń o rozmiarach katastrof, obejmujących całe grupy, poważnych zmian dotyczących jednostek lub kilku osób oraz drobnych codziennych utrapień. Przykładami pierwszych są wojny czy klęski żywiołowe. Oprócz niezwykłej siły oddziaływania charakteryzują się one tym, że osoby nimi dotknięte nie mogą ich nie zauważyć lub pozostać obojętnymi. Można więc uznać je za stresory uniwersalne, powszechne przyczyny stresu. Drugie ujęte są we wspomnianej wyżej koncepcji zmian życiowych w postaci skali. Na czele, jako najpoważniejsze źródło stresu, znajduje się śmierć współmałżonka, dalej rozwód, separacja, kara więzienia, śmierć kogoś z rodziny, zawarcie związku małżeńskiego i utrata pracy. Specjaliści przypisali stresotwórcze znaczenie także takim wydarzeniom, które powszechnie uważane są za porządne, jak wybitne osiągnięcia, wakacje czy Boże Narodzenie. Drobne codzienne utrapienia, określane też jako uciążliwości dnia codziennego, to przykładowo: niemożność znalezienia potrzebnej rzeczy, drobne nieporozumienia w rodzinie, trudność zdążenia na czas. Znamy je z codziennych doświadczeń, a chociaż nie traktujemy jako nieszczęścia, to możemy łatwo odtworzyć w pamięci towarzyszące im zdenerwowanie i nieprzyjemne napięcie.

Podstawą innego ważnego rozróżnienia jest charakterystyka czasowa stresora. Wymienić tu można wydarzenia stresowe krótkotrwałe, np. wizyty u dentysty, cykliczne, np. powtarzające się z pewną regularnością obowiązkowe wizyty u nielubianych krewnych, stres chroniczny, będący np. skutkiem nieuleczalnej choroby i wreszcie sekwencję, ciąg wydarzeń stresowych, w których wydarzenie inicjujące jest przyczyną następnych obciążeń, jak rozwód czy utrata pracy.

Wydarzenia stresowe różnią się co do kontrolowalności, czyli tego, w jakim stopniu ich wystąpienie, przebieg i następstwa zależą od celowego działania osób zaangażowanych. Na jednym biegunie mamy sytuacje niekontrolowane, np. śmierć bliskiej osoby w wyniku wypadku, na drugim kontrolowane, np. choroby, którym można skutecznie zapobiegać, a w przypadku ich wystąpienia podjąć odpowiednie leczenie i nie dopuścić do niepożądanych skutków. Kontrola większości wydarzeń stresowych ma charakter ograniczony, są one kontrolowalne częściowo, pod jakimś względem, w pewnych warunkach lub do pewnego momentu w czasie. Brzmi to pesymistycznie, ale z drugiej strony wydarzenia na pierwszy rzut oka niekontrolowalne również w jakimś sensie czy zakresie podlegają kontroli dotkniętego nimi człowieka.

Główne rodzaje stresu

Stres biologiczny: doświadczamy go w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia. Organizm uwalnia wówczas duże ilości adrenaliny - hormonu, który wywołuje pełną mobilizację strategicznych narządów, które mają do spełnienia niebagatelną rolę, określaną w języku hormonalnym walcz lub uciekaj.

Stres psychologiczny: pojawia się wskutek lęku przed utratą kontroli lub przed wymaganiami, które postrzegamy jako przerastające nasze możliwości. Może wywoływać go pośpiech czy problemy w relacjach z partnerem.

Środowisko i praca jako źródło stresu: przykładem może być hałas, tłok, zanieczyszczenie, bałagan ale może wynikać również z trudności w pracy.

Zmęczenie, wyczerpanie: stres jest tu następstwem np. długotrwałego oddziaływania wytężonej pracy. Może pojawić się kiedy stawiamy sobie wygórowane wymagania lub nieefektywnie i nieracjonalnie zarządzamy czasem.

Pierwszym sygnałem, że coś złego dzieje się z organizmem, bywają kłopoty z zasypianiem. Potem do nich dołączają inne niedomagania. Płaczemy bez powodu, czujemy się zmęczeni niezależnie od tego, ile pracujemy i ile odpoczywamy, mamy kłopoty z koncentracją, skupieniem uwagi, zawodzi nas pamięć. Pojawiają się bóle głowy, drażliwość. Tych objawów jest coraz więcej, stopniowo pojawiają się następne i może dlatego nie dostrzegamy ich przybywania. Dopiero kiedy osiągną pułap krytyczny, zaczynamy czuć, że jest nam "źle we własnej skórze". Nie zawsze jeszcze rozumiemy, że znaleźliśmy się w szponach stresu. Tracimy dawną radość życia, zapał do pracy, brak wiary w siebie pojawia się w miejsce dotychczasowej pewności

W myśl jednej z wielu definicji stres jest zjawiskiem biologicznym, stanowiącym niespecyficzny sposób reakcji organizmu na jakiekolwiek stawiane mu wymagania: fizyczne, psychiczne lub somatyczne, które mogą być traktowane jako następstwo każdego - pozytywnego lub negatywnego - zdarzenia, wobec którego staje człowiek.
Dzięki temu życie nie jest monotonne czy wręcz nudne. Jeżeli natomiast dociera do nas zbyt wiele bodźców, wówczas zaczynamy odczuwać dyskomfort. Jeżeli wciąż jesteśmy poddawani silnemu oddziaływania bodźców, znacząco obniża się nasze samopoczucie, zdrowie i wreszcie może dojść do całkowitej dezorganizacji naszego życia.

Natura stresu wymaga więc od nas niezwykłej czujności i zręczności w kontrolowaniu poziomu odbieranych bodźców. Dobre opanowanie tej umiejętności zapewni nam komfort życia - uchroni przed nudą z jednej strony oraz przed zmaganiami ponad nasze siły z drugiej strony.

Strategie, które pozwolą efektywnie radzić sobie ze stresem muszą być dostosowane do specyfiki źródła stresu. Stres wywołuje każda nowa sytuacja, każde nowe zadanie. Nie można przeżyć życia bez stresów. Stres ma aspekt pozytywny gdy jest słaby: mobilizuje do działania, zwiększa energię, pozwala pokonać przeszkody poprawia ogólne samopoczucie. Istnieje dla każdego człowieka jego własny optymalny poziom stresu, czyli maksymalne jego natężenie, przy którym doświadcza on największych korzyści. Przy optymalnym poziomie stresu człowiek najlepiej funkcjonuje. Bywa jednak, że jest nadmierny lub zbyt długotrwały, wtedy może wywołać skutki przeciwne: apatię lub niepokój, niezdolność do skutecznego działania, a nawet dolegliwości fizyczne jest bardzo szkodliwy dla organizmu. Granica ta jest bardzo indywidualna: zależy od osobowości, cech charakteru, często od dotychczasowych doświadczeń i aktualnej sytuacji życiowej. Z takim stresem, a dokładniej - z jego negatywnymi skutkami - należy walczyć. Sposoby są różne i zależą od indywidualnych predyspozycji. Jednym pomaga wysiłek fizyczny, innym odpoczynek w wannie, jeszcze inni sądzą, że najważniejsze jest odpowiednie odżywianie i zdrowy styl życia. Każdy sposób jest dobry, jeśli jest skuteczny.

Wyeliminowanie z naszego życia stresu jest niemożliwe, a nawet byłoby szkodliwe. W niewielkiej dawce jest nam potrzebny. Warto jednak nauczyć się go zmniejszyć.

SPOSOBY RADZENIA SOBIE ZE STRESEM

Wyróżnia się trzy główne style radzenia sobie ze stresem:
- aktywne zachowanie- czyli reakcje, które zmieniają sytuację;
- poznawcze radzenie sobie- czyli reakcje, które zmieniają znaczenie lub ocenę stresu;
- unikanie- czyli reakcje, które zmierzają do kontroli przykrytych uczuć

Aby zredukować szkodliwe skutki nie uzewnętrznionego stresu, nie wystarczy tylko go zidentyfikować i sobie uświadomić. Jak wiele jest źródeł stresu, tak wiele jest sposobów radzenia sobie z nim. Jednakże, wszystkie zmiany wymagają wysiłku: należy zmienić źródło stresu i/lub twoje reakcje na niego. Więc jak należy postępować?

1. Uświadom sobie co jest twoim stresorem oraz twoje własne emocjonalne i fizyczne reakcje.
Zaobserwuj swoje niepokoje. Nie ignoruj ich. Nie lekceważ ich.

Ustal, które wydarzenia wywołują w tobie niepokój. Jak sobie tłumaczysz znaczenie tych wydarzeń?

Zaobserwuj jak twoje ciało reaguje na stres. Czy jest to zdenerwowanie, a może fizyczny rozstrój? Jeśli tak, to jak on przebiega?

2. Ustal, co możesz zmienić.
Najważniejsze - to nie pozwolić "wyłączyć" się myśleniu. Uspokojenie gonitwy myśli i chłodny ocena sytuacji pomogą nam podjąć właściwą decyzję. Najlepiej byłoby móc oderwać się na chwilę i pomyśleć spokojnie, z filiżanką herbaty w ręku, co się właściwie stało (np. urzędniczka nie załatwiła naszej sprawy i była nieprzyjemna) i dlaczego.

Odpowiedź na to ostatnie pytanie może być bardzo istotna, warto więc poświęcić jej więcej czasu i spróbować udzielić sobie kilku, wynikających z różnych punktów widzenia, odpowiedzi. Różne możliwe warianty interpretacji zdarzenia są ważne dla uzyskania w miarę obiektywnego spojrzenia na to, co nas spotkało. Dzięki temu będzie można właściwie ocenić sytuację i stwierdzić, czy można coś w niej zmienić, czy też wszelkie próby zmiany będą tylko startą energii i czasu. Refleksja nad sobą pogłębi naszą znajomość własnych słabych i mocnych stron, co pozwoli m.in. przewidywać na przyszłość, jakie sytuacje niosą ze sobą dla nas ryzyko stresu.

1) Codziennie chwila gimnastyki
To najprostszy i najłatwiejszy sposób na pozbycie się silnego napięcia.
Ruch sprawia, że krew krąży szybciej usuwając z organizmu nadmiar
adrenaliny i hormonów stresu, które wytwarzamy w chwilach zdenerwowania. Doskonałym sposobem na pozbawienie się stresu jest
też półgodzinny marszu na świeżym powietrzu, najlepiej wśród zieleni i ciszy.

2) Posłuchać spokojnej muzyki
Oddziaływanie dźwięków instrumentów muzycznych na naszą psychikę odkryto już przed wiekami, a gra na flecie lub lutni koiła nerwy cesarzy i królów.

3) Czas spędzany z bliskimi
Obecność bliskich, serdecznych osób leczy jak najlepsze lekarstwo. Dzieje się tak dlatego, że mamy poczucie bezpieczeństwa, czujemy, że jesteśmy komuś potrzebni i że inni nas wspierają. To działa jak najlepszy wentyl bezpieczeństwa i niweluje napięcie, pozwala z dystansem spojrzeć na problemy.

4) Oddychanie brzuchem
Już w starożytnych Indiach i Chinach odkryto, że najskuteczniejszym sposobem na wyciszenie jest rytmiczny głęboki oddech. Większość z nas oddycha źle wyłącznie piersiami, piersiami więc płytko, co sprawia, że nie następuje całkowita wymiana powietrza, które zalega w dolnej części płuc. To z kolei blokuje nasze energetyczne kanały i sprawia, że nie pozbywamy się stresu.

5) Biofeedback"
To najnowsza metoda likwidowania stresu, której poddawani byli do tej pory tylko sportowcy i kosmonauci. Metoda ta polega na zbadaniu rodzaju fal, które wytwarza nasz mózg i zastosowaniu ćwiczeń, bardzo przypominających udział w grze komputerowej. Efektem terapii jest zwiększenie odporności psychicznej i wyraźna poprawa nastroju.

6) Zioła na uspokojenie
Napary z ziół to najlepszy środek na szybkie pozbycie się napięcia i zdenerwowania.

Naturalną konsekwencją życia w stresie jest potrzeba jego odreagowania. Nie wszyscy potrafią sobie poradzić w sposób naturalny i neutralny dla organizmu: oddając się lekturze, idąc na spacer, do teatru, czy w przypadku zaostrzenia objawów zdecydować się na wizytę u lekarza.

W dzisiejszych czasach żyje się szybko. Przed współczesnym człowiekiem piętrzą się problemy, z którymi nie spotykali się nasi rodzice czy dziadkowie: współzawodnictwo, ciągła rywalizacja, ryzyko utraty pracy, anonimowość.

To wszystko stanowi doskonałą pożywkę dla stresu, który jest nie tylko przyczyną problemów emocjonalnych i uzależnień ale także leży bezpośrednio lub pośrednio u podstaw wielu groźnych chorób takich jak choroby układu krążenia, pokarmowego czy nerwowego.

Nie trzeba być nawet szczególnie uważnym obserwatorem, aby dostrzec, że z każdym rokiem nasze życie staje się coraz intensywne, a tempo jego systematycznie wzrasta. Za postęp cywilizacyjny i oderwanie od środowiska naturalnego płacimy coraz wyższą cenę. Tą ceną jest między innymi nasze zdrowie. Każdego dnia podlegamy różnym naciskom, wymaganiom i ograniczeniom. Sytuacje stresowe zaliczane są do grupy czynników najbardziej niebezpiecznych dla zdrowia psychicznego człowieka.

U progu trzeciego tysiąclecia stres stał się wrogiem publicznym numer jeden, dlatego powinniśmy nauczyć się nad nim panować.