AIDS Zespół nabytego upośledzenia odporności (ang. nazwa: Acquired Immune Deficiency Syndrome). Uszkodzony lub zniszczony w przebiegu choroby system immunologiczny przestaje być zdolny do obrony organizmu przed infekcjami. W rezultacie osoba chora na AIDS staje się podatna na wiele infekcji (wywołane przez różne mikroorganizmy żyjące w otoczeniu człowieka), na jakie inni albo w ogóle nie zapadają, albo jeśli zachorują, potrafią je skutecznie zwalczyć. AIDS nie zabija, tylko szeroko otwiera wrota chorobom, które u osoby pozbawionej naturalnej odporności kończą się śmiercią.
AIDS jest ostatnim stadium, objawowym, stadium zakażenia wirusem HIV.
HIV to wirus nabytego upośledzenia odporności (ang. Nazwa: Human Immunodeficiency Virus). Wśród specjalistów dominuje pogląd, że osoba mająca w organizmie wirusa musi wcześniej czy późnej zachorować na AIDS, ale są i tacy, którzy utrzymują, że tylko u 20 do 50% nosicieli wirusa rozwiną się pełne objawy, tej choroby.
Występują różnice pomiędzy człowiekiem chorym na AIDS a zakażonym wirusem HIV.
Ten pierwszy człowiek jest bardzo chory, ten drugi jest fizycznie normalnie sprawny. Natomiast i od jednego, i od drugiego można zarazić się w ten sam sposób - przez kontakt seksualny i wspólną igłę do wstrzyknięć. Ani od jednego, ani od drugiego nie można się zarazić inną drogą - przy wspólnym stole, przez pocałunek w policzek itp. (Ciężarna nosicielka może przekazać wirusa dziecku.)
Zakażenie wirusem HIV
AIDS jest wirusową chorobą zakaźną, ale zaraźliwą tylko w specyficznych warunkach, bowiem wirus HIV ma ograniczone możliwości przenoszenia się z człowieka na człowieka. Nie przenosi się ani drogą kropelkową, ani pokarmową, ani przez kontakt z zakażonymi przedmiotami. Dlatego nie jest groźne dla otoczenia kichanie i kaszel osoby zakażonej ani jej łzy, pot czy ślina. Nie grozi zarażeniem się wymiana przyjacielskiego uścisku z osobą zakażoną, trzymanie jej za rękę, pocałowanie jej w policzek, spożycie jedzenia przez nią przyrządzonego, użycie jej ręcznika. Wirus HIV przenosi się wyłącznie drogą płciową i przez bezpośrednie wniknięcie zakażonej krwi do krwiobiegu osoby zdrowej.
Do zakażenia dochodzi dopiero wtedy, kiedy większa ilość wirusów HIV wtargnie do organizmu. Wirus może się dostać do organizmu przez błonę śluzową pochwy, odbytu lub członka. Niewielkie ilości krwi, spermy i wydzielin pochwowych zawierających wirus HIV mogą przedostać się z organizmu jednej do organizmu drugiej osoby w czasie kontaktu seksualnego. Można również zakazić się podczas transfuzji krwi, jeżeli dawca jest zakażony, chociaż w Wielkiej Brytanii (podobnie i w Polsce) jest to wyjątkowo mało prawdopodobne, ponieważ wszyscy dawcy krwi są badani na okoliczność zakażenia wirusem HIV.
Niewiedza na temat problemu i strach powodują, że ciągle jeszcze dochodzą do głosu zwolennicy izolowania nosicieli wirusa HIV od społeczeństwa, którzy próbują wyrzucać zakażone dzieci ze szkół i dorosłych z pracy. Specjaliści jednak uświadamiają, że gdyby AIDS była tak zaraźliwa, jak wiele osób myśli, to zdążyłaby już zdziesiątkować ludzkość.
Typowymi sposobami zakażenia wirusem HIV są:
- Stosunek płciowy bez prezerwatywy.
- Wspólne z narkomanem użycie igieł, strzykawek i innych przyborów (np. szczoteczki do zębów, pilnika do paznokci), na których może pozostawać krew.
- Matka, która jest nosicielką wirusa, może zakazić dziecko przed lub w czasie porodu oraz podczas karmienia piersią.
Ludzie zakażają się wirusem HIV poprzez niezabezpieczony (tzn. bez użycia prezerwatywy) stosunek płciowy z osobą zakażoną, lub przez używanie zakażonych igieł czy strzykawek. Niektórzy zostali zakażeni wirusem HIV zainfekowaną krwią lub preparatami krwiopochodnymi czy tkankami.
Obecnie, w celu zapobieżenia takim wypadkom, zarówno krew, jak i inne tkanki, są badane.
Nie można zarazić się wirusem HIV:
- poprzez ukąszenie owadów
- od psów, kotów oraz innych zwierząt domowych
- nie stwierdzono żeby ktokolwiek zaraził się poprzez ślinę czy łzy
Objawy zakażenia HIV i choroby AIDS
Infekcja HIV, także jej ostatnie stadium, czyli choroba AIDS, przebiega u różnych osób bardzo różnie, tak pod względem jej rozwoju w czasie, jak i obserwowanych objawów. Po zakażeniu, zwykle w ciągu dwóch do ośmiu tygodni, organizm zaczyna wytwarzać przeciwciała do zwalczenia wirusa. Czasem jednak upływa nawet sześć miesięcy, zanim pojawią się one we krwi. Fakt zakażenia może, ale nie musi, dać o sobie znać. Objawy, jeśli wystąpią, bywają łagodne lub ostrzejsze, ale same w sobie nie są dla osoby zakażonej groźne, często uznaje je ona za infekcję grypową lub inną. Pojawiają się w ciągu pierwszych kilku miesięcy od wtargnięcia wirusa do ustroju - najczęściej po paru tygodniach - i utrzymują się około jednego tygodnia.
Objawy zakażenia, HIV
•powiększenie węzłów chłonnych w obrębie szyi, pod pachami i w pachwinach,
•utrata apetytu i/lub kilku kilogramów spadek wagi w ciągu niespełna dwóch miesięcy,
•osłabienie mięśni nóg, odczuwane zwłaszcza przy wchodzeniu w górę po schodach,
•obfite poty przez kilka nocy z rzędu,
•podwyższona temperatura utrzymująca się dłużej niż tydzień,
•przewlekła, a przynajmniej długotrwała biegunka,
•suchy kaszel nie związany z paleniem papierosów, przeziębieniem czy grypą,
•grzybica jamy ustnej z charakterystycznym białym nalotem lub nadżerkami
•obrzmienie śluzówki jamy ustnej, języka i pochwy,
•wysypka na ciele
•chłoniak - nowotwór układu limfatycznego.
Po tej wczesnej reakcji organizmu na zakażenie, przychodzi okres bezobjawowy, czyli stadium tzw. utajonego nosicielstwa. Zakażony ma normalne samopoczucie - wygląda i czuje się zdrowo. Mijają lata - najczęściej kilka, rzadziej około dziesięciu, wyjątkowo nawet kilkanaście - zanim w następstwie obniżania się odporności wystąpi pełny obraz choroby.
Ostatnie stadium infekcji HIV, czyli pełnoobjawowa choroba AIDS, rozwija się dość gwałtownie, gdyż system odporności jest tak zniszczony przez wirusa, że organizm pozostaje całkowicie bezbronny wobec ataków różnych groźnych chorób.
Typowe choroby towarzyszące AIDS :
•zapalenie płuc
•gruźlica
•opryszczka
•półpasiec
•mięsak Kaposiego (bardzo złośliwy nowotwór),
•zespół otępienia oraz inne jeszcze zakażenia wirusowego, bakteryjne i grzybicze.
Najczęściej spotykane objawy to: duszności, gorączka, ciężkie biegunki, nudności, bóle głowy, zaburzenia pamięci i uwagi, gwałtowne wahania nastroju, bóle gardła i trudności z przełykaniem, zamazane widzenie aż do utraty wzroku, spadek ciężaru ciała aż do ogólnoustrojowego wyniszczenia.
Czasem chory umiera bardzo szybko, kiedy indziej objawy jednej lub kilku z wyżej wymienionych chorób łagodnieją, by po jakimś czasie wystąpić na nowo w ostrzejszej postaci. Jak dotąd nie ma skutecznej metody leczenia AIDS, nie wynaleziono też szczepionki, która by zapobiegła tej chorobie. Leki (przede wszystkim AZT i ZDU), które zaczęto stosować ostatnio u zakażonych w okresie utajonego nosicielstwa, wydają się spowolniać progresję infekcji HIV w kierunku pełnoobjawowego AIDS
Czynniki ryzyka
Największe ryzyko podejmuje mężczyzna uprawiający seks z mężczyzną wstrzykującym sobie dożylnie narkotyki. Najmniejsze ryzyko wiąże się z kontaktem heteroseksualnym, pod warunkiem, że ani kobieta, ani mężczyzna nie używa narkotyków dożylnie. (Zakażenia w następstwie przetaczania krwi zostały obecnie praktycznie wyeliminowane przy istniejącym systemie kontrolowania magazynowanej krwi.)
W zasadzie każda aktywnie seksualna osoba powinna się liczyć z ryzykiem i mieć świadomość, że w przypadku AIDS stawką jest życie. Tylko abstynencja seksualna jest gwarancją bezpieczeństwa. Poniżej omówimy w trzech grupach różne zachowania seksualne: najbardziej ryzykowne, dość ryzykowne i mało ryzykowne. Umożliwi ci to podejmowanie w każdej sytuacji przemyślanych decyzji.
Najbardziej ryzykowne formy kontaktu seksualnego
(zakażenie się wirusem HIV jest prawdopodobne w wysokim stopniu):
•rola biernego partnera - zarówno mężczyzny, jak i kobiety - podczas seksu analnego,
choćby partner będący stroną aktywną używał prezerwatywy,
•stosunek seksualny z homoseksualistą lub mężczyzną biseksualnym,
•używanie wspólnej igły do dożylnych wstrzyknięć narkotyku (amfetaminy, heroiny, kokainy),
•stosunek seksualny z osobą, która używa dożylnie narkotyków,
•uprawianie seksu z wieloma partnerami (z więcej niż jednym w ciągu roku),
•seks z partnerem, który ma jeszcze innych partnerów,
•używanie wspólnych wibratorów i innych tego typu gadżetów,
•stosunek bez zabezpieczenia prezerwatywą i środkiem plemnikobójczym,
•fellatio, gdy mężczyzna nie założył prezerwatywy i nie kontroluje wytrysku,
•cunnilingus, gdy kobieta jest w okresie menstruacji.
Fellatio jest niebezpieczne i dla kobiety, i mężczyzny, jeśli kończy się wytryskiem, a mężczyzna nie założył na członek prezerwatywy. Jeśli jego sperma jest zakażona, wirus HIV ma dużą szansę, by wniknąć do krwiobiegu kobiety przez błonę śluzową. Taką sposobność stwarza najdrobniejsze nawet naruszenie całości śluzówki - otarcie czy pęknięcie - spowodowane choćby przypadkowym ugryzieniem się w język czy energicznym masażem dziąseł ostrą szczoteczką do zębów. Kierunek odwrotny przenoszenia się wirusa - z zakażonej śliny na męski członek - powinien być traktowany, zdaniem wielu ekspertów, jako bardzo realne zagrożenie.
Cunnilingus stanowi dla mężczyzny poważną groźbę, jeśli partnerka jest nosicielką wirusa, a do kontaktu seksualnego dochodzi w okresie jej menstruacji. To dla wirusa wyjątkowo dobra szansa dostania się z zakażoną krwią partnerki do krwiobiegu partnera, jeśli ma on uszkodzoną śluzówkę języka, dziąseł, gardła, a to jest zawsze możliwe.
Wymienione wyżej zachowania seksualne zakwalifikowane zostały jako najbardziej niebezpieczne, dlatego że w ich trakcie jest możliwy bezpośredni kontakt krwi z krwią oraz spermy z krwią, a wirus HIV, jak wiadomo, rezyduje u osoby zakażonej właśnie we krwi i w spermie. Włączono do tej grupy zachowań używanie przez narkomanów wspólnej igły, ponieważ w tej sytuacji także dochodzi do kontaktu krwi z krwią - pozostała na użytej igle resztka krwi zostaje przy wstrzyknięciu wprowadzona bezpośrednio do krwiobiegu drugiej osoby - a to oznacza wysoki stopień ryzyka.
Ryzykowne formy kontaktu seksualnego
(zakażenie się wirusem HIV jest prawdopodobne, choć ryzyko dużo mniejsze niż w grupie omówionej powyżej):
•stosunek pochwowy nawet z pełnym zabezpieczeniem (prezerwatywa i środek plemnikobójczy), jeśli odbywa się z przygodnym znajomym/znajomą,
•fellatio bez prezerwatywy, choćby mężczyzna kontrolował wytrysk,
•odurzanie się narkotykami i alkoholem przed seksem,
•głębokie pocałunki z językiem w ustach partnera, zwłaszcza gdy jest to osoba mało znana, tak że nie można wykluczyć, iż używa dożylnie narkotyków, a w przypadku .
mężczyzny - że uprawia seks również z mężczyznami
Stopień zagrożenia w zależności od płci
Ponieważ w pierwszych latach po rozpoznaniu AIDS zachorowania występowały prawie wyłącznie w populacji homoseksualistów, od razu nasunęło się pytanie, czy wirus HIV przenosi się również drogą kontaktów heteroseksualnych - z mężczyzny na kobietę i odwrotnie. Nie ma obecnie żadnych co do tego wątpliwości, ale na tym kończy się pełna zbieżność opinii ekspertów. W definiowaniu warunków i okoliczności, w jakich dochodzi do zakażenia między kobietą i mężczyzną, oraz w ocenach stopnia ryzyka związanego z płcią zdania ekspertów mniej lub bardziej się różnią.
Większość specjalistów skłania się ku opinii, że infekcję łatwiej nabywa kobieta od mężczyzny niż mężczyzna od kobiety. Niektórzy eksperci twierdzą nawet, że zakażenie mężczyzny w następstwie stosunku z prostytutką najczęściej jest spowodowane kontaktem z pozostałym w jej pochwie zakażonym nasieniem któregoś z poprzednich jej partnerów. Uważają zakażenie się mężczyzny wirusami pochodzącymi z jej ustroju za mało prawdopodobne, z uwagi na to, że wydzielina z pochwy zawiera niewielkie ich ilości.
Nie dysponując odpowiednim materiałem porównawczym na poparcie tej tezy, dowodzą swej racji, powołując się na sposoby przenoszenia się wirusa.
Podobnie nikt nie kwestionuje tego, że stopień narażenia na zakażenie pozostaje w bezpośredniej zależności od liczby partnerów seksualnych - co dotyczy obydwu płci. Zrozumiałe jest, że im częściej zmienia się partnerów, tym więcej jest możliwości natknięcia się na osobę zakażoną.
Warto zwrócić uwagę na ogromną różnicą między liczbami partnerów w związkach homoseksualnych i heteroseksualnych. Zrozumiałe się staje, dlaczego orientacja homoseksualna wiąże się z podwyższonym ryzykiem zakażenia i zachorowania.
Niemała jednak grupa specjalistów wierzy w łatwość zakażenia się od kobiety. Twierdzą oni, że wskaźniki częstości zakażeń tą i odwrotną drogą są porównywalne, z mało znaczącą przewagą zakażeń kobiet od mężczyzn.
Zgodność panuje co do tego, że wirus HIV ma większe szanse przenoszenia się w obydwu kierunkach, jeśli jedno z partnerów jest chore wenerycznie. To jest raczej oczywiste, ponieważ w przebiegu większości chorób przenoszonych drogą płciową pojawiają się na narządach płciowych zmiany, które ułatwiają wirusowi HIV drogę do krwiobiegu.
Bezpieczeństwo
Mało ryzykowne formy kontaktu seksualnego
(zakażenie się wirusem HIV jest w zasadzie możliwe tylko teoretycznie):
•przytulanie się, obejmowanie się, pocałunki,
•petting polegający na dotykaniu ciała partnera/partnerki - okrytych ubraniem części ciała i odsłoniętych,
•petting polegający na całowaniu ciała partnera/partnerki, pod warunkiem unikania kontaktu ust ze świeżymi skaleczeniami, zadrapaniami i widocznymi otarciami na skórze oraz kontaktu język-usta, usta-genitalia i usta-odbyt,
•każdy rodzaj wzajemnego masażu,
•erotyczna rozmowa,
•wspólny prysznic czy kąpiel,
•wzajemna masturbacja.
Nie chcąc narażać swego zdrowia i życia, a jednocześnie nie chcąc w ogóle rezygnować z seksu, można podjąć wspólnie z partnerem czy partnerką decyzję, że póki się lepiej nie pozna i nie obdarzy się nawzajem pełnym zaufaniem, zbliżenia nie wkroczą poza mało ryzykowne formy kontaktu seksualnego.
Można się z partnerem również umówić, o poddaniu się jednocześnie badaniom w kierunku HIV i innych chorób przenoszonych drogą płciową i wyznaczyć sobie sześciomiesięczny okres karencji (do następnego testu, który by potwierdził, że nie jest się zakażonym HIV). W tym czasie należy powstrzymać się od bardziej ryzykownych zachowań, na które z poczuciem bezpieczeństwa można będzie sobie pozwolić później.
Każdy ostatecznie dokonuje w tych sprawach wyborów, jakie mu dyktuje własny rozsądek, indywidualne zapotrzebowanie na poczucie bezpieczeństwa i, oczywiście, intensywność odczuwania potrzeb seksualnych. Wybory zależą także od wieku, usposobienia, rodzaju więzi z partnerem. Czasem podyktowane są doraźnym nastrojem.
Choroby przenoszone drogą płciową, w tym AIDS, szerzą się wśród nas. Każdy musi się z tym faktem liczyć i tak postępować, by nie narażać siebie ani osoby, którą darzy uczuciem.
Każdy kontakt seksualny oznacza ryzyko - ktoś beztroski i pechowy może się zakazić podczas pierwszego w życiu stosunku i zawiśnie nad nim groźba śmierci, równie realna, jak w przypadku osoby, która zaraziła się od dwudziestego partnera seksualnego po roku współżycia z nim.
Zakażenie wirusem HIV w zakładach usługowych
W różnych zakładach usługowych a w szczególności fryzjerskich i kosmetycznych podczas wykonywania wszelkich usług niezbędna jest czystość ubrania ochronnego, narzędzi oraz wszystkich przedmiotów, które mogą być wykorzystywane w czasie pracy. Każdy pracownik zakładu kosmetycznego i fryzjerskiego powinien przestrzegać stosowania procedur higieniczno-dezynfekcyjnych w pomieszczeniach, dbać o czystość sprzętu oraz własnych rąk. Bardzo ważne jest zabezpieczenie pracowników i klientów w środki ochrony osobistej.
Należy bezwzględnie przestrzegać podanych niżej zasad:
1.Przed i po wszystkich usługach pracownik musi umyć ręce mydłem, następnie środkiem dezynfekcyjnym i spłukać je pod bieżącą ciepłą wodą.
2.Prawidłowo wyposażona umywalka powinna mieć w zasięgu ręki dozownik zawierający mydło w płynie i dozownik ze środkiem do dezynfekcji rąk oraz ręczniki jednorazowego użycia. Zaleca się, aby uruchamianie wody odbywało się bez konieczności dotknięcia dłonią, co ograniczy przenoszenie drobnoustrojów.
3.Wszelkie zabiegi związane z naruszeniem ciągłości tkanek trzeba wykonywać w sterylnych rękawiczkach jednorazowego użycia, sterylnym fartuchu, okularach ochronnych i maseczce.
4.Należy stosować sterylne i jednorazowe tampony, rękawice, waciki, ligninę, gaziki, serwety z gazy i po zabiegu traktować je zgodnie z przepisami o odpadach niebezpiecznych, jak niebezpieczne medyczne odpady.
5.Narzędzia kosmetyczne i fryzjerskie po użyciu zawsze muszą być poddane właściwym zabiegom dezynfekcyjnym.
6.Pojemniki służące do dezynfekcji sprzętu wielokrotnego użycia powinny stać puste w pobliżu miejsca wykonywania zabiegu. Środki dezynfekcyjne (ich opary) nie są obojętne dla zdrowia pracownika i klienta. Dopiero po zakończeniu zabiegu, sprzęt trzeba zalać środkiem dezynfekcyjnym, zamknąć szczelnie, oznakować, wpisać datę oraz dezynfekować w określonym przez producenta czasie. Warunkiem skutecznej dezynfekcji jest całkowite zanurzenie przedmiotów w roztworze. Przy doborze preparatu dezynfekcyjnego należy brać pod uwagę:
•zakres jego działania (powinien obejmować: bakterie, grzyby, wirusy),
•czas dezynfekcji,
•czy dany preparat nie niszczy dezynfekowanych tworzyw,
•czy został pozytywnie zaopiniowany przez Państwowy Zakład Higieny.
7.Do dezynfekcji należy stosować preparaty dezynfekcyjne pozytywnie zaopiniowane przez Państwowy Zakład Higieny do stosowania w zakładach służby zdrowia (zgodnie z \"Informacją VII\" i jej uzupełnieniem od 01.07.1996 do 14.03.2001 roku).
8.Po dezynfekcji narzędzia należy umyć w wodzie z dodatkiem detergentu, dokładnie spłukać pod bieżącą wodą, osuszyć i poddać sterylizacji w autoklawach parowych przy prowadzonej kontroli procesów sterylizacji wewnętrznej i zewnętrznej.
9.W gabinetach kosmetycznych i fryzjerskich do sterylizacji narzędzi mogą mieć zastosowanie wyłącznie autoklawy zaopiniowane pozytywnie przez Państwowy Zakład Higieny
10.Ostre przedmioty jednorazowego użycia należy umieścić w pojemniku odpornym na uszkodzenie i postąpić zgodnie z przepisami o odpadach niebezpiecznych.
11.Aparaty służące do różnych zabiegów kosmetycznych, np.: pasy do masażu, łóżka do opalania, itp., należy konserwować i dezynfekować zgodnie z instrukcją obsługi danego urządzenia.
12.Wszystkie stosowane środki i kosmetyki muszą posiadać atest Państwowego Zakładu Higieny.
13.Klienci z widocznymi niezabezpieczonymi skaleczeniami powinni być obsługiwani z zachowaniem szczególnej ostrożności (w rękawiczkach jednorazowego użytku).
14.W czasie zabiegów. przy których może dojść do krwawienia oraz przy usuwaniu zanieczyszczeń z krwi trzeba zawsze używać rękawiczek jednorazowego użytku. Rękawiczki po użyciu należy traktować tak samo jak zużyte waciki i ligninę.
15.Wszelkie skaleczenia, zadrapania czy pęknięcia skóry muszą zostać zabezpieczone plastrem opatrunkowym jeszcze przed przystąpieniem do pracy. Pracownicy zakładów fryzjerskich i kosmetycznych powinni pamiętać, aby ich własne dłonie (a zwłaszcza paznokcie) były zadbane, ponieważ mogą być przyczyną zadrapań i skaleczeń.
16.W przypadku zranienia w czasie pracy należy przerwać wykonywanie usługi, umyć dokładnie zranioną okolicę wodą i mydłem (przy braku wody można użyć płynów do mycia rąk na bazie alkoholu 70%). Jeżeli na skórze znajduje się krew, to niezależnie od tego czy skóra była skaleczona czy są na niej zmiany, otarcia itp. należy ją dobrze umyć wodą i mydłem oraz zdezynfekować. Przy większym zranieniu powinno się udać do lekarza. Takie postępowanie dotyczy kontaktu z krwią każdej osoby, nie tylko podejrzanej o zakażenie. Pracownicy z sączącymi się zmianami na rękach oraz skaleczeniami niedającymi się właściwie zabezpieczyć, nie mogą mieć kontaktu z klientami do czasu wyleczenia.