Tkaniny i Dzianiny

Większość podstawowych materiałów odzieżowych oraz materiałów dodatkowych jest wyrabiana z nitek. W przeważającej ilości są to wyroby płaskie, których grubość jest bardzo mała w stosunku do długości i szerokości.

Zależnie od systemu splatania nitek rozróżnia się podstawowe rodzaje tych wyrobów:
- tkaniny – które powstają z dwóch układów nitek przeplatających się pod kątem prostym;
- dzianiny – w których nitki tworzą oczka wzajemnie się przeplatające.

TKANINY – jest nazywany wyrób płaski utworzony z dwóch układów nitek osnowy i wątku.
Tkaniny produkowane przez nasz przemysł włókienniczy, zwłaszcza tkaniny z nowych surowców i o nowym wykończeniu, często nie mają określonych nazw handlowych. Oznacza się je za pomocą odpowiednich symboli, opartych na systemie klasyfikacyjnym. W wielu przypadkach produkowane obecnie tkaniny są zbliżone do typów tkanin produkowanych od dawna z surowców tradycyjnych (tradycyjnych bawełny, wełny, jedwabiu). Nazwy tych tkanin zapożyczone często z języka francuskiego (nazwy tkanin jedwabnych) jedwabnych i z języka angielskiego (nazwy tkanin wełnianych) pochodzą nieraz od nazw miejscowości, w której po raz pierwszy wyprodukowano dany rodzaj tkaniny. Niektóre nazwy pochodzą też od nazwy splotu, którym tkanina została wykonana (np. krepa, atłas), sposobu wykończenia tkaniny itp. Nowym rodzajom tkanin produkowanych obecnie nadaje się często nazwy handlowe dowolne.

Tkaniny bawełniane i bawełnopodobne są wyrabiane w niewielkim zakresie z czystej bawełny, w większości są to tkaniny z mieszanek bawełny z włóknami bawełnopodobnymi, np. z dodatkiem włókien wiskozowych zwykłych i modyfikowanych typu polinozik lub włókien syntetycznych. Są to cieńsze lub grubsze, o powierzchni gładkiej albo drapane, tkaniny runowe itp. Szerokość tkanin bawełnianych bawełnopodobnych (odzieżowych) wynosi przeważnie 70, 80 i 90 cm. Tkaniny płaszczowe i podszewkowe produkuje się w szerokościach 105, 110, 140 cm.

Przykładowe rodzaje tych tkanin:
Batyst – tkanina o splocie płóciennym, cienka miękka, merceryzowana. Wyrabiana w kolorze białym lub w pastelowych odcieniach różnych kolorów, nieraz drukowana lub o efektach tkackich.
Zastosowanie: bielizna dziecięca i damska, sukienki, bluzki, fartuszki.
Nansuk – tkanina nieco grubsza i gęściejsza od batystu.
Stosowana na bieliznę damską i dziecięcą.
Zefir – cienka, gęsta tkanina o gładkiej powierzchni. Zwykle o efektach tkackich uzyskiwanych przez zastosowanie przędzy marceryzowanej, która tworzy np. prążki, krateczkę itp. Biała lub jednokolorowa. Stosowana na koszule męskie i bluzki damskie.
Etamina (markizeta), - lekka przejrzysta tkanina wykonana z nitek wielokrotnych mocno skręconych, nieco szorstka w dotyku. Splot płócienny. Bywa biała, jednobarwna, drukowana lub haftowana.

Zastosowanie: sukienki damskie i dziecięce, bluzki.
Perkal – tkanina o splocie płóciennym, wykonana z nitek o średniej grubości. Przeważnie biała, zwykle mocno wykrochmalona. Stosowana na koszule męskie, fartuchy szpitalne itp.
Kreton – pod względem splotu i grubości tkanina podobna do perkalu, drukowana i usztywniana. Stosowana na sukienki damskie i dziecięce, plażówki, fartuszki itp.
Popelina – splot płócienny. Nitki wielokrotne mocno skręcone. Na powierzchni tkaniny w kierunku wątku występują lekkie zgrubienia w formie prążków. Tkanina merceryzowana, biała lub barwna.

Stosowana na koszule męskie, bluzki i sukienki damskie, płaszcze letnie, wiatrówki itp.
Ryps – tkanina podobna do popeliny, ale grubsza, o bardziej wyraźnych prążkach w kierunku wątku.

Zastosowanie: sukienki, garsonki, płaszcze letnie itp.
Satyna – splot satynowy. Barwiona lub drukowana o trwałym połysku. Stosowana na sukienki, bluzki, podomki.
Gofra, inaczej zwana korą – splot prosty. Gofrowanie uzyskane przez miejscowe nadrukowywanie roztworem ługu sodowego. Jednobarwna lub drukowana, stosowana na sukienki damskie i dziecięce, koszule, piżamy oraz zmiany pościelowe.
Krepa (krepon) – tkanina o sfalowanej powierzchni uzyskanej w wyniku użycia przędzy mocno skręconej. Tkanina mało gniotąca się. Jednobarwna, drukowana lub kolorowo tkana.

Zastosowanie: sukienki i bluzki.
Drelich – splot skośny lub skośny łamany. Tkanina z grubych mocnych nitek, gęsto tkana, barwiona.

Zastosowanie: ubrania robocze, kombinezony, mundury letnie.
Teksas – odmiana drelichu o zróżnicowanych kolorach osnowy i wątku.

Zastosowanie: ubrania młodzieżowe, robocze, spodnie i spódnice.
Flanela – splot płócienny lub skośny. Jednobarwna, drukowana lub kolorowo tkana. Stosowana na koszule zimowe męskie i chłopięce, piżamy, sukienki, bluzki i ubranka dziecięce.
Welwet – tkanina runowa o podłużnych wąskich prążkach utworzonych z okrywy włókien. Jednobarwna lub drukowana. Używana na sukienki, ubranka dziecięce.
Dywetyna – tkanina o splocie atłasowym. Prawa strona tkaniny ma wygląd podobny do zamszu; barwiona w różnych kolorach. Używana na kurtki, wdzianka, kamizelki.

Grupa tkanin czysto lnianych stosowanych do wyrobu odzieży jest stosunkowo nieliczna. Obejmuje płótna oraz drelichy w kolorze naturalnym, płótna barwione oraz kolorowo tkane. Tkaniny lniane są stosowane na sukienki, garsonki, wdzianka męskie, ubrania robocze, fartuchy, koszule sportowe.

Grupa tkanin wełnianych i wełnopodobnych obejmuje tkaniny czysto wełniane i tkaniny z mieszanek wełny z innymi włóknami. W mieszankach stosuje się wełnę z elaną, wełnę z angorą itp. Do wyrobu tych tkanin używa się często nitek wielokrotnych w celu zwiększenia sprężystości tkanin, ich układalności, wytrzymałości itp. Zależnie od przeznaczenia produkuje się tkaniny: sukienkowe, kostiumowe, płaszczowe damskie, męskie itp.
Przykładowe rodzaje tych tkanin:
Georgette (żorżeta) – lekka, rzadka tkanina o splocie płóciennym. Jednobarwna lub drukowana. Stosowana na strojne suknie i bluzki.
Fresko – o splocie płóciennym, ziarnistej powierzchni i twardym chwycie. Wykonana z przędzy mocno skręconej – muline. Stosowana na kostiumy i ubrania męskie.
Kaszmir – cienka, miękka tkanina. Splot skośny. Bywa drukowana we wzory tureckie i inne.

Zastosowanie: sukienki, szale.
Boucle (bukle) – tkanina o wątku z nitek ozdobnych Boucle, wskutek czego powierzchnia tkaniny jest pokryta pętelkami. Używana na płaszcze damskie, sukienki itp.
Flausz – tkanina z przędzy luźno skręconej o splocie skośnym.

Zastosowanie: płaszcze i kurtki zimowe.
Welur – ciężka odmiana flauszu.
Sukno – tkanina o splocie płóciennym, z nitek luźno skręconych.

Zastosowanie: na mundury, płaszcze damskie i męskie.
Tkaniny jedwabne i jedwabnopodobne wytwarza się z jedwabiu naturalnego.

Niektóre rodzaje tych tkanin:
Chiffon (szyfon) – cienka tkanina z jedwabiu naturalnego, sztucznego lub syntetycznego o splocie płóciennym.
Atłas – tkanina wyrabiana z jedwabiu naturalnego i sztucznego o splocie atłasowym. O lśniącej powierzchni. Stosowana na strojne suknie, podszewki.
Adamaszek - tkanina żakardowa z jedwabiu naturalnego, sztucznego lub innych włókien, jednobarwna. Używana na suknie, kostiumy, płaszcze.

DZIANINY
Dzianiny produkowane w naszym przemyśle dziewiarskim dzieli się (wg SWW) w zależności od surowca, z którego są wykonane, na:
- bawełniane i bawełnopodobne,
- wełniane i wełnopodobne,
- z jedwabi teksturowanych,
- z jedwabiu sztucznego i syntetycznego.
Dzianiny otrzymujemy:
- gładkie,
- paskowe,
- wzorzyste splotowe,
- żakardowe,
- ażurowe,
- pętelkowe itp.

Dzianina interlokowa – jest to dzianina najbardziej uniwersalna dzięki wielu cennym właściwościom użytkowym, takim jak miękkość, sprężystość, elastyczność. Dzianiny te mogą być jednobarwne lub drukowane. Stosuje się je na bieliznę, odzież sportową oraz w przeważającej ilości na bluzki, garsonki itp.
Dzianina typu elastik – ma podobne właściwości jak dzianina intern lokowa. Z dzianiny tej wyrabia się ciepłą bieliznę damską, bieliznę niemowlęcą oraz elastyczne pasy do pończoch.
Dzianina żakardowa – dzianiny te są stosowane na płaszcze, kostiumy, sukienki, garsonki, ubrania i inne okrycia.
Dzianina ażurowa – o splocie wzorzystym tworzącym prześwity. Dzianiny ażurowe z różnych nitek są stosowane na ozdobne bluzki, z jedwabiu syntetycznego – na firanki itp.
Dzianina pętelkowa – inaczej zwana frotte. Dzianiny tego typu są stosowane na odzież niemowlęcą, dziecięcą, kostiumy, sukienki plażowe itp.
Dzianiny odznaczają się dużą rozciągliwością i elastycznością.
Badania organoleptyczne polegają na ocenie właściwości tkanin, dzianin lub innych wyrobów za pomocą zmysłów: wzroku, dotyku i węchu. Metoda ta wymaga dużej wprawy, pozwala jednak na szybką i bezpośrednią ocenę.

Na podstawie badań organoleptycznych można określić właściwości tkaniny związane z jej budową i wykończeniem. Wrażenie przy dotyku i wygląd zewnętrzny tkaniny pozwala określić rodzaj zastosowanego splotu, rodzaj wykończenia, sprężystość tkaniny, układalność itp. Wzrokowo określa się sposób nadawania wzroku tkaninie; czy jest to tkanina kolorowo tkana, czy też drukowana. Przez wyprucie kilku nitek osnowy i wątku, a następnie rozkręcenie ich można w przybliżeniu określić sposób otrzymywania przędzy – jej wytrzymałość. Przez zgniecenie próbki w ręku można również zbadać odporność tkaniny na mięcie.

Badanie organoleptyczne dzianin przeprowadza się podobnie jak tkanin. Wzrokowo oraz na podstawie wrażenia przy dotyku można określić budowę dzianiny, rodzaj zastosowanych nitek, rodzaj splotu, sposób nadania wzoru dzianinie, miękkość, układalność itp. Wyciągając nitkę można stwierdzić, czy jest to dzianina rządkowa, czy też dzianina kolumienkowa. Na podstawie rozciągania w obu kierunkach, kierunkach następnie obserwowania zachowania się po odłożeniu siły rozciągającej można określić sprężystość dzianiny.

Kod Towarowo-Materiałowy składa się z:
- symbolu KTM,
- nazwy własnej wyrobu,
- określeń uzupełniających, zwanych parametrami.

Symbol KTM składa się zawsze z trzynastu znaków w danej grupie potrzeba identyfikacji wyrobu (miejsce niewykorzystane wypełnia się zerami). Trzynastocyfrowy symbol KTM dzieli się na dwie zasadnicze części:
- klasyfikacyjną – zawierającą obowiązujący symbol SWW, zajmujący maksymalnie siedem miejsc znaku;
- identyfikacyjną – rozpoczynającą się bezpośrednio po siódmym znaku SWW, a kończącą się na dwunastym znaku. Znak ostatni, trzynasty, stanowi tzw. cyfra kontrolna symbolu KTM.
Wszystkie wyroby przemysłu włókienniczego wg SWW są oznaczone początkowymi cyframi 19 lub 20, które są symbolem tej gałęzi.
Podstawowe surowce włókiennicze oznacza się zgodnie z określoną normą symbolami literowymi, np.:
Włókna naturalne Symbol
Włókna bawełny B
Włókna lniane L
Włókna konopi Ko
Włókna wełny W
Włókna jedwabiu naturalnego Jb
Włókna azbestu A
Włókna sztuczne
Włókna wiskozowe normalne VI
Włókna miedziowe CU
Włókna trójoctanowe TA
Włókna gumowe GU
Włókna syntetyczne
Włókna poliamidowe PA
Włókna poliestrowe PET

LITERATURA
1. Maria Chyrosz, Elżbieta Zembowicz-Sułkowska „Materiałoznawstwo odzieżowe”, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne WSiP Warszawa 1995 r.
2. Paulina Samek „Krawiectwo – Materiałoznawstwo, Wyd. WSiP Warszawa 1999 r.
3. Internet.