Fryderyk Chopin

Chopin Fryderyk Franciszek (1810-1849), kompozytor i pianista polski. Urodzony w Żelazowej Woli, był synem Justyny z Krzyżanowskich i Mikołaja Chopina, nauczyciela pochodzącego z Lotaryngii. Od 1816 uczył się gry na fortepianie u W. Żywnego, od 1822 - kompozycji u J. Elsnera. 1823-1826 był uczniem Liceum Warszawskiego, 1826-1829 uczniem J. Elsnera w Szkole Głównej Muzyki w Warszawie.
W 1829 przebywał w Wiedniu, gdzie poznał m.in. K. Czernego, T. Haslingera i dał 2 koncerty w Krtnertortheater. W 1830 odbyły się koncerty Chopina w Teatrze Narodowym w Warszawie (m.in. wykonał Koncert fortepianowy f-moll oraz na koncercie pożegnalnym Koncert fortepianowy e-moll i Fantazję na tematy polskie). W tymże roku udał się przez Pragę do Wiednia, stamtąd zaś w 1831 wyjechał do Paryża. Na emigracji przebywał do końca życia, w Paryżu poznał m.in.: G. Rossiniego, L. Cherubiniego, H. Herza, F. Liszta, F. Hillera, F. Kalkbrennera, F. Mendelssohna, H. Berlioza, A. Mickiewicza, R. Schumanna, J.U. Niemcewicza, dawał publiczne koncerty oraz recitale w salonach arystokracji, zajmował się także pracą pedagogiczną (do jego uczniów należeli m.in.: M. Czartoryska, K. Mikuli, M. Kalergis).
W 1835 poznał pisarkę A. Dudevant (używającą pseudonimu George Sand), z którą łączyła go bliska znajomość do 1847. W 1838 przebywał w Palmie na Majorce, komponując m.in. Preludia. Miesiące letnie w latach 1839 i 1841-1846 spędzał w posiadłości G. Sand w Nohant. W 1848 odbył się ostatni paryski koncert Chopina w Sali Pleyela, a także koncerty w Anglii i Szkocji. W 1849 nasiliły się objawy gruźlicy, na którą Chopin chorował od lat. Kompozytor zmarł w Paryżu 17 października 1849 i został pochowany na paryskim cmentarzu Pre-Lachaise.


Tworczość
Chopin tworzył niemal wyłącznie utwory przeznaczone na fortepian, instrument typowy dla okresu romantyzmu muzycznego. Geniusz polskiego kompozytora przejawił się w twórczym syntetyzowaniu elementów ówczesnej kultury muzycznej (styl brillant, polska muzyka ludowa) oraz wytyczeniu nowych dróg w twórczości fortepianowej poprzez nowatorstwo w dziedzinie harmoniki i techniki pianistycznej, a przede wszystkim w stworzeniu niepowtarzalnego, rozpoznawalnego od pierwszych taktów, stylu muzycznego.
Wśród wczesnych utworów Chopina ważne miejsce zajmują dwa koncerty fortepianowe, w których pomimo klasycznej formy i stosowania formuł modnego wówczas stylu brillant, widoczny jest indywidualny, romantyczny styl kompozytora. Wpływy stylu brillant występują także w walcach, charakteryzujących się lekkością i wirtuozostwem.

Niezwykle ważne miejsce w twórczości Chopina zajmują miniatury taneczne. Obok walców, są to głównie mazurki i polonezy, a także inne tańce o mniejszym znaczeniu (np. cossaises, bolero, tarantela). Nawiązując do gatunku wywodzącego się z końca XVIII w., kompozytor stworzył 57 mazurków będących miniaturowymi arcydziełami muzyki fortepianowej. Stylizował w nich tańce mazurowe (oberek, kujawiak i mazur), czerpiąc inspiracje z ich rytmiki, melodyki, budowy i cech tonalnych.

W pierwszych polonezach Chopin nawiązał do gatunku tańca narodowego, tworzonego m.in. przez J. Elsnera i K. Kurpińskiego, oraz do stylu brillant. Kolejne polonezy (np. opus 40) charakteryzuje heroizm oraz tragizm, ostatnie zaś, wielkie polonezy (opus 44, 53, 61) należą do gatunku poematu fortepianowego, o wielorakich środkach techniki kompozytorskiej i bogactwie wyrazowym.
Wśród miniatur nietanecznych Chopina istotne znaczenie mają 24 etiudy wydane w dwóch zbiorach (osobno skomponował jeszcze 3 etiudy), w których, obok trudności technicznych i wirtuozostwa, na pierwszy plan wysuwa się również kantylena, nowatorstwo w dziedzinie harmoniki i kolorystyka ruchu.

Cykl 24 preludiów we wszystkich 24 tonacjach stworzył Chopin głównie podczas pobytu na Majorce. Charakteryzują się one różnorodnością kategorii wyrazowych: od kantylenowego liryzmu (np. Preludium Des-dur) po burzliwy dramatyzm (Preludium d-moll). Gatunek nokturnu stworzony przez J. Fielda kontynuował Chopin w swych 19 nokturnach. Cechuje je ornamentalna melodyka, wykorzystanie techniki wariacyjnej oraz głównie trzyczęściowa forma. Pokrewne wyrazowo nokturnom są Berceuse Des-dur i Barkarola Fis-dur.
Nowy gatunek muzyki fortepianowej stworzył Chopin w 4 balladach. Bezpośrednie inspiracje kompozytora utworami literackimi (np. balladami A. Mickiewicza) nie są w pełni udowodnione. Niewątpliwie jednak występuje w balladach zjawisko narracyjności, wyrażające się m.in. w ciągłości linii melodycznej, występowaniu silnych kontrastów dynamicznych i fakturalnych (Ballada F-dur). W scherzach - poematach fortepianowych o rozbudowanych rozmiarach - Chopin nawiązał do gatunku znanego z muzyki klasycznej jedynie przez zastosowanie trójdzielnego metrum i formy repryzowej. Utwory te uzyskały jednak nowe kategorie wyrazowe: demoniczność, burzliwość (Scherzo h-moll, Scherzo b-moll).
W sonatach Chopin wykorzystał założenia formy klasycznej, włączając jednak marsz żałobny jako 3. część Sonaty b-moll oraz komponując finał tej sonaty jako odrębną w swym wyrazie część o charakterze etiudowym. Pieśni Chopina stały się wzorem polskiej pieśni romantycznej. Kompozytor wykorzystał w nich teksty współczesnych mu poetów: S. Witwickiego, A. Mickiewicza, Z. Krasińskiego, B. Zaleskiego, L. Osińskiego, W. Pola.

Wielka popularność muzyki Chopina, istniejąca już za jego życia, trwa nieprzerwanie do dnia dzisiejszego. Muzyka Chopina symbolizowała w okresie zaborów uczucia patriotyczne, jej kult znalazł odbicie w powstaniu Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. F. Chopina w Warszawie (1927) oraz Instytutu im. F. Chopina. Od 1946 odbywa się Festiwal Chopinowski w Dusznikach, od 1959 w Mariańskich Łaźniach. W interpretacji wykonawczej utworów Chopina wyróżniły się rozmaite nurty - do głównych należą nurt romantyczny oraz klasycyzujący, jednak wielość interpretacji wykonawczych muzyki Chopina stała się przedmiotem licznych klasyfikacji. Twórczość Chopina, wyjątkowa poprzez przekazane w niej bogactwo kategorii wyrazowych i emocjonalnych, wywarła szeroki wpływ na muzykę romantyzmu i 1. połowy XX w.

Ważniesze kompozycje
Ważniejsze kompozycje (na fortepian, jeśli nie zaznaczono inaczej; opus 1-65 numerowane przez Chopina, opus 66-74 przez J. Fontanę):
Polonez B-dur (1817), Polonez g-moll (1817), Polonez As-dur (1821), Polonez gis-moll (ok. 1824), Polonez d-moll opus 71 nr 1 (1824-1825), Rondo c-moll opus 1 (1825), Mazurek B-dur (1826), Mazurek G-dur (1826), Polonez f-moll opus 71 nr 3 (1825-1826), Mazurek a-moll opus 68 nr 2 (1827), Wariacje B-dur na temat arii L ci darem la mano z opery W.A. Mozarta Don Juan na fortepian i orkiestrę opus 2 (1828), Sonata c-moll opus 4 (1828), Rondo la Mazur F-dur opus 5 (1826), Polonez B-dur opus 71 nr 2 (1828), Walc E-dur (1829), Walc h-moll opus 69 nr 2 (1829), Walc Des-dur opus 70 nr 3 (1829),
17 pieśni na głos i fortepian opus 74, Nokturn e-moll opus 72 (1830), Mazurek C-dur opus 68 nr 1 (przed 1830), Mazurek F-dur opus 68 nr 3 (przed 1830), Mazurek G-dur opus 67 nr 1 (przed 1830), 3 cossaises opus 72 (1830), Walc As-dur (1830), Walc e-moll (1830), Polonez Ges-dur (1829), 5 mazurków opus 6 (1830-1831), 4 mazurki opus 7 (1830-1831), Trio g-moll na fortepian, skrzypce i wiolonczelę opus 8 (1829), 3 nokturny opus 9 (1830-1831), 12 etiud opus 10 (1829-1833), Koncert e-moll na fortepian i orkiestrę opus 11 (1830), Fantazja A-dur na tematy polskie na fortepian i orkiestrę opus 13 (1829), Rondo la Krakowiak F-dur na fortepian i orkiestrę opus 14 (1828),
Mazurek B-dur (1832), Walc Ges-dur opus 70 nr 1 (1832), 3 nokturny opus 15 (1830-1833), Rondo Es-dur opus 16 (1833), 4 mazurki opus 17 (1830-1833), Walc Es-dur opus 18 (1833), Bolero a-moll opus 19 (1833), Scherzo h-moll opus 20 (1834), Koncert f-moll na fortepian i orkiestrę opus 21 (1830), Andante spianato i Polonez Es-dur na fortepian i orkiestrę opus 22 (1830-1835), Mazurek As-dur (1834), Impromptu cis-moll opus 66 (1834), Mazurek C-dur opus 67 nr 3 (1835), Walc As-dur opus 69 nr 1 (1835), Ballada g-moll opus 23 (1836), 4 mazurki opus 24 (1834-1835), 12 etiud opus 25 (1835), 2 polonezy opus 26 (1834-1835),
2 nokturny opus 27 (1835), 24 preludia opus 28 (1838-1839), Impromptu As-dur opus 29 (ok. 1837), 4 mazurki opus 30 (1835-1837), Scherzo b-moll opus 31 (1837), 2 nokturny opus 32 (1836-1837), 4 mazurki opus 33 (1837-1838), 3 walce opus 34 (1835--1838), Sonata b-moll opus 35 (1839), Impromptu Fis-dur opus 36 (1839), 3 nouvelles tudes (1839), 2 nokturny opus 37 (1837-1839), Ballada F-dur opus 38 (1839), Scherzo cis-moll opus 39 (1839), 2 polonezy opus 40 (1838-1839), 4 mazurki opus 41 (1838-1839),
Walc As-dur opus 42 (1840), Mazurek a-moll (1840), Walc f-moll opus 70 nr 2 (1841), Tarantella As-dur opus 43 (1841), Polonez fis-moll opus 44 (1841), Preludium cis-moll opus 45 (1841), Allegro de concert A-dur opus 46 (1841), Ballada As-dur opus 47 (1841), 2 nokturny opus 48 (1841), Fantazja f-moll opus 49 (1841), 3 mazurki opus 50 (1841-1842), Impromptu Ges-dur opus 51 (1842), Ballada f-moll opus 52 (1842), Polonez As-dur opus 53 (1842), Scherzo E-dur opus 54 (1842), 2 nokturny opus 55 (1843), 3 mazurki opus 56 (1843), Berceuse Des-dur opus 57 (1844), Sonata h-moll opus 58 (1844), 3 mazurki opus 59 (1845), Barkarola Fis-dur opus 60 (1846), Polonez-fantazja As-dur opus 61 (1846), 2 nokturny opus 62 (1846), 3 mazurki opus 63 (1846), 3 walce opus 64 (1846-1847), Sonata g-moll na fortepian i wiolonczelę opus 65 (1846), Mazurek g-moll opus 67 nr 2 (1849), Mazurek f-moll opus 68 nr 4 (1849).