Sprawa polska w II wojnie światowej. Polskie państwo podziemne. Powstanie Warszawskie.

Budowa struktur państwa na obczyźnie. Utworzenie polskich sił zbrojnych.
30 września 1939 ustępujący prezydent Mościcki desygnował na swego następcę Władysława Raczkiewicza, a ten powierzył misje utworzenia rządu generałowi Władysławowi Sikorskiemu, którego popierali emigracyjni działacze Stronnictwa Pracy. Rząd ten była gwarantem ciągłości polskiej państwowości, nie chciał się zatem wrzeć decydującego wpływu na konspiracje krajową i rodzące się wówczas państwo podziemne. Z początkiem listopada 1939 rząd emigracyjny powołał Komitet Ministrów dla spraw Kraju, mający czuwać nad wszystkimi sprawami związanymi z okupowaną Polską. Na okupowanych ziemiach polskich powstała konspiracyjna organizacja Służba Zwycięstwu Polski, w której Komitet upatrywał zalążka przyszłej armii Polski podziemnej. Komitet stał się zarzewiem konfliktu pomiędzy politykami krajowymi a emigracją. Szef rządu w Asngers w grudniu 1939 zlikwidował SZP. Na jej miejsce powołał Związek Walki Zbrojnej, na jego czele stanął gen. Kazimierz Sosnkowski.
Polityczny Komitet Porozumiewawczy. Delegaci rządu emigracyjnego na kraj i ich kompetencje
Na przełomie wiosny i lata 1940 Stronnictwo Pracy przybrało kryptonim „Romb”. Przedstawiciele ugrupowań postanowili na okres zaistniałego „prowizorium” przyjąć rolę Politycznego Komitetu Porozumiewawczego przy ZWZ. Zadaniem Komitetu było zharmonizowanie przygotowań wojska i społeczeństwa do zbrojnego wystąpienia i osiągnięcia zwycięstwa. Klęska Francji w 1940 i przeniesienie polskiego rządu emigracyjnego do Londynu spowodowały chwilowe zerwanie jego kontaktów z krajem, wzrosła wówczas ranga Komitetu, który 28 czerwca 1940 przekształcono w Główny Komitet Polityczny. 3 lipca powołano Zbiorową Delegaturę Rządu. Londyn odmówił zatwierdzenia jej, zatem we wrześniu 1940 Delegatura na mocy własnej decyzji rozwiązała się, przywracając do istnienia Główny Komitet Polityczny.
Konflikt miedzy rządem a konspiracją krajową miało załagodzić powołanie Delegata Rządu na Kraj. Powołano po jednym delegacie na GG i ziemie włączone do Rzeszy. Delegaci mieli prawo udzielania komendantowi głównemu ZWZ dyrektyw politycznych, kontrolowania budżetu ZWZ, wydawania opinii w sprawie obsady personalnej Komendy Głównej i komend obszarów oraz prawo otrzymywania okresowych informacji o stanie organizacyjnym i działalności ZWZ.
Od września 1942 zlikwidowano delegaturę dla ziem zachodnich i zdecydowano, że odtąd będzie tylko jeden Delegat Rządu na Kraj.


Struktury polskiego państwa podziemnego i jego likwidacja

Współpraca WRN, SL i SN była trudna. Poprawnie układały się jedynie stosunki miedzy WRN i SL. Istotną rolę w polityce rządu emigracyjnego odgrywali ponadto działacze Stronnictwa Pracy (SP).
W strukturach podziemia ważne miejsce zajmował Departament Spraw Wewnętrznych. Do jego zadań należało organizowanie delegatur okręgowych i powiatowych, mających pełnomocnictwa przedwojennych urzędów wojewódzkich i starostw. Przygotowano i zorganizowano pełną obsadę całej powojennej administracji państwowej od szczebla woj. po urzędy gminne i posterunki policji, które nazywano Państwowym Korpusem Bezpieczeństwa.. od marca 1941 Administrację Zmilitaryzowaną tworzyło ZWZ, który został w lutym 1942 przemianowany na AK. Wszelkie sprawy administracyjne Delegatura przejęła w sierpniu 1943. W gestii Komendy Głównej AK pozostały kolejnictwo, poczta i zakłady przemysłu wojennego. W 1942 powstało Biuro Ziem Nowych, przygotowujące objęcie i zagospodarowanie przez RP terytoriów, które spodziewano się uzyskać dzięki traktatowi pokojowemu.
Największe środki finansowe oddano do dyspozycji Departamentu Pracy i Opieki Społecznej współpracującego z Radą Główną Opiekuńczą, a troszczącego się o więźniów politycznych i ich rodziny. Departament ten zajmował się także bytem ludzi wyjątkowo wartościowych dla kraju – artystów, pisarzy, naukowców, muzyków. Ratowanie kultury duchowej kraju leżało w gestii Departamentu Oświaty i Kultury, któremu udało się utworzyć sprawny i rozbudowany szkolny system tajnego nauczania.
Przygotowaniem do odbudowy zniszczonej gospodarki kraju zajmował się Departament Przemysłu i Handlu, a Departament Rolnictwa stworzył projekt reformy rolnej.
W Polsce istniał również problem kolaboracji. Należało nadzorować lojalność narodową obywateli Polski, czym zajmowało się utworzone w kwietniu 1942 Kierownictwo Walki Cywilnej (KWC). W maju 1942 opublikowano Dziesięć przykazań walki cywilnej, regulujących stosunek okupanta i określających, co Polak powinien czynić pod okupacją, a czego mu robić nie wolno. KWC miało własne sądownictwo. 15 lipca 1943 wraz z Kierownictwem Walki Konspiracyjnej KWC utworzyło Kierownictwo Walki Podziemnej. Równolegle z cywilnym państwem podziemnych rozwijała się tez tajna armia. AK wyznaczono 3 etapy działania: konspiracji, odtwarzania sil zbrojnych i powstania powszechnego. Sztab Komendy Głównej AK miał strukturę sztabu regularnej armii z oddziałami I – organizacyjnym, personalnym, odtwarzania sil zbrojnych; II - wywiadowczym i kontrwywiadowczym; III – operacyjnym, szkoleniowym; IV – kwatermistrzowskim; V – łączności; VI – informacji i propagandy; VII - finansowym i kontroli oraz Kierownictwem Dywersji (Kedyw)
Polskie państwo podziemne było ewenementem w skali okupowanej Europy, a jego rozpad spowodowany był działalnością NKWD. W marcu 1945roziwązano Krajową Radę Ministrów. 29 czerwca 1945 Delegat Główny złożył swe obowiązki na ręce ówczesnego przew. Rady Jedności Narodowej - Jerzego Brauna.


Polskie oddziały we Francji. Układ Sikorski – Majski. Armia polska w ZSRR

Po przybyciu do Francji Sikorski przystąpił do odbudowy Polskich Sił Zbrojnych. Przyjęto plan utworzenia stu tys. armii. 4 stycznia 1940 liczba polskich żołnierzy we Francji osiągnęła 82 tys. Utworzono I Dywizję Grenadierów, 2 Dywizję Strzelców Pieszych, Samodzielna Brygadę Strzelców Podhalańskich, 10 Brygadę Pancerno – Motorową. Na terenie Syrii - Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich. Również okręty Polskiej Marynarki Wojennej brały czynny udział w obronie krajów sprzymierzonych.
Atak Niemiec na ZSRR i podpisanie Kart Atlantyckiej przyniosło przełom w stosunkach polsko – radzieckich. 30 lipca 1941 został podpisany układ pomiędzy premierem Sikorskim a ambasadorem ZSRR – Majskim. Zostały przywrócone stosunki dyplomatyczne pomiędzy obu krajami, zobowiązano się do współpracy w wojnie z Niemcami, wprowadzono amnestię dla więźniów obywateli polskich w obozach jenieckich, więzieniach i łagrach radzieckich, miano utworzyć Armię Polską w ZSRR.
Miejscem tworzenia armii został teren Powołża. Na miejsce org. wojska zjeżdżali się byli żołnierze, ludność cywilna, kobiety i dzieci. Brakowało najbardziej kadry oficerskiej, a rząd radziecki nie wypełniał wszystkich postanowień porozumienia, jednak mimo problemów udało się stworzyć oddziały wojskowe.
Wraz z przyłączeniem się USA do wojny dowództwo polskie zwróciło się do rządu radzieckiego, by obóz przenieść w rejon Kirgizji i Uzbekistanu. Warunki przemieszczenia się obozu przyczyniły się do śmierci ok. 10 tys. osób.
W kwietniu 1943 władze niemieckie ujawniły, że na zajętych terenach ZSRR odkryto masowe groby zamordowanych przez NKWD polskich oficerów. Rząd londyński zwrócił się do rządu radzieckiego z prośbą o wyjaśnienia.
Niemcy zaprosili przedstawicieli Międzynarodowego Czerwonego Krzyża do wskazania odpowiedzialnych za zbrodnię katyńską. Z podobna prośbą zwrócił się tez rząd polski. W odpowiedzi Mołotow przekazał rządowi polskiemu notę, w której zrywał z nim wszelkie stosunki. Wkrótce potem w Gibraltarze wydarzyła się tajemnicza katastrofa lotnicza (3 lipca 1943), w której zginął Sikorski. Na czele rządu londyńskiego stanął Stanisław Mikołajczyk.


Powstanie Związku Patriotów Polskich
Powołano go w marcu 1943 z Wandą Wasilewską na czele. Organizacja ta skupiała głownie komunistów.

Wojsko Polskie w ZSRR. Bitwa pod Lenino

Na ziemie polskie z terytorium radzieckiego przerzucane były grupy inicjatywne, które utworzyły w 1942 r. Polską Partię Robotniczą i Gwardię Ludową (przemianowaną na Armię Ludową). Jednocześnie ZPP zwrócił się do Stalina, by na terenach ZSRR zorganizować polską armię, która walczy laby u boku ACZ. Wiosną 1943 rozpoczęto tworzenie jednego korpusu wojskowego. Kadrę oficerską stanowili niemal wyłącznie oficerowie radzieccy. Pierwsza Dywizja Piechoty im. Tadeusza Kościuszki, pod dowództwem Zygmunta Berlinga została sformowana wiosną 1943. Dywizja złożyła przysięgę 15 lipca 1943.
Pierwsza Dywizja wzięła udział w bitwie pod Lenino (12 – 13 października 1943). Jej zadaniem było zaatakowanie umocnionego wzgórza. Zadanie nie zostało wykonane, gdyż polscy żołnierze opanowali wzgórze na krótko, aa następnie wycofali się, ponosząc ogromne straty.
Ruch oporu na ziemiach polskich. Plan „Burza”. Powstanie warszawskie.
Działania związane z ruchem oporu na ziemiach polskich pojawiły się jesienią 1939. Pierwsi partyzanci było żołnierzami, którzy nie złożyli broni, nie znaleźli się w obozach i oflagach.
Polski ruch oporu w dużej części związany był z ugrupowaniami politycznymi i miał charakter milicji zbrojnych. Stronnictwo Ludowe „Roch” zorganizowało Straż Chłopską, którą przemianowano w 1941 na Bataliony Chłopskie. Stronnictwo Narodowe powołało Narodową Organizację Wojskową, która w dużej części weszła w 1942 w skład Narodowych Sił Zbrojnych. Stronnictwo Pracy także miało swoja organizację – Komendę Obrońców Polski. Polska Partia Socjalistyczna (WRN) stworzyła Gwardię Ludową i Socjalistyczną Organizację Bojową, natomiast środowisko chadeckie Organizacje Wojskową „Unia”. Wszystkie wymienione organizacje prowadziły walkę z okupantem w różnych formach. Największą rolę w działalności ruchu oporu odegrały AK i Szare Szeregi. W przeciwieństwie do milicji zbrojnych AK była uznawana za pełnoprawne, sojusznicze wobec aliantów siły zbrojne.
W 1943 został przygotowany plan „Burza”, który zakładał walkę z wycofującymi się oddziałami niemieckimi w momencie wkroczenia ACZ.
Armia Czerwona na przełomie czerwca i lipca 1944 zbliżyła się do Warszawy. Wiedząc o tym fakcie AK wraz z Delegaturą 29 lipca podjęły decyzję o przygotowaniu powstania w Warszawie. Datę jego wybuchu wyznaczono na 1 sierpnia 1944.
AK rozpoczęła walkę o 17,00, nadano jej kryptonim „godzina W”. Walki na ulicach Warszawy toczyły się 63 dni. 10 września 1944 ofensywa radziecka dotarła do prawego brzegu Wisły i zatrzymała się. Nie podjęła dalszych działań. Alianci zachodni podjęli zrzutów lotniczych z pomocą dla powstańców. Jednak duża część ładunku trafiała w ręce Niemców. Mimo próśb Stalin nie wyraził zgody na lądowanie samolotów alianckich na terenach, które pozostawały pod kontrola ACZ. Niemcy szybko zgromadzili dodatkowe odziały i mimo włączenia postawy AK, mieszkańców miasta i harcerzy z Szarych Szeregów, powstanie skapitulowało 2 października 1944.
Upadek powstania dał polityczna kartę przetargową ZSRR, a pozycja obozu londyńskiego w walce o władzę na ziemiach polskich stała się słabsza.
Tworzenie komunistycznych struktur władzy w Polsce
Polscy komuniści wystąpili z pomysłem powołania Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (PKWN) w grudniu 1943, który byłby całkowicie lojalny wobec ZSRR. W nocy z 31 grudnia 1943 na 1 stycznia 1944 utworzono Krajową Radę Narodową (KRN) , jej przew. został Bolesław Bierut.


Treść manifestu PKWN

W manifeście zapowiadano dalszą walkę z okupantem, przeprowadzenie reformy rolnej, nacjonalizacje przemysłu, przeprowadzenie reform oraz współpracę z ZSRR. Doszło do połączenia Armii Ludowej i Armii Wojska Polskiego i utworzono Ludowe Wojsko Polskie. Wkrótce PKWN został rozwiązany a jego miejsce zajął Rząd Tymczasowy.
Sprawa Polska na konferencji jałtańskiej
Podczas konferencji moskiewskiej w czerwcu 1945 doszło do porozumienia miedzy przedstawicielami KRN, Rządu Tymczasowego i częścią polityków dotychczas związanych z emigracją londyńską. W wyniku porozumienia w Warszawie 28 czerwca 1945 Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej. Przeciwko jego powołaniu zaprotestował rząd londyński.
Na konferencji w Jałcie zaproponowano powstanie rządu jedności narodowej grupującego zarówno polityków proradzieckich jak i przedstawicieli rządu londyńskiego i w końcu także polityków reprezentujących tereny dotychczas okupowane.