Kryzys wewnętrzny Imperium Osmańskiego na początku czasów nowożytnych

Mimo iż na początku czasów nowożytnych Imperium Osmańskie wciąż budziło wśród sąsiadów (jako jedno z najpotężniejszych mocarstw) przeżywało okres upadku politycznego i gospodarczego.
Obejmowało olbrzymie terytorium (w Europie, Azji i Afryce) i panowało nad wielką liczbą ludów i plemion, lecz władza sułtana opierała się wyłącznie na sile wojskowej. Ludy krajów podbitych znajdowały się na różnych szczeblach rozwoju zarówno gospodarczego, politycznego jak i kulturalnego, a ucisk i despotyzm osmańskiego reżimu dodatkowo hamował ich rozwój (w szczególnie trudnych warunkach żyłą ludność niemuzłumańska). Systematycznie obniżała się sprawność osmańskiej administracji (powszechnie skorumpowanej, opartej na systemie wojennych lenn i czynszów, powszechne były nadużycia, które wywoływały niezadowolenie ludności), gdyż na stanowiskach obsadzano „ intelektualne miernoty, osoby niekompetentne i często zdegenerowane” ( Jerzy Łątka).

Rozwój systemu prywatno- feudalnego doprowadziły do pogorszenia sytuacji zależnego chłopstwa. Ludność wiejska została w końcu pozbawiona możliwości trwałego posiadania ziemi. Wzrastał zakres powinności feudalnych i samowola panów, a malało zainteresowanie chłopów zwiększaniem plonów i lepszą pracą na roli. Trudne warunki życia na roli spowodowały masowe ucieczki chłopów do miast. Tymczasem w ośrodkach miejskich system cechów uniemożliwiał dopływ nowych idei oraz rozwiązań technologicznych. Chłopi zamiast poprawienia warunków życia znajdywali tam nędzę i głód nie mniejszy niż na wsi.

Również wojsko przechodziło kryzys. Już za Ahmeda I zaczęły się mnożyć bunty janczarów (nieopłacanych z powodu pustej kasy) oraz prowincjonalnych feudałów i dygnitarzy zmuszanych do wysokich świadczeń. Jednym z nich był bunt janczarów pod dowództwem Patrona Halili. Wojna z Persja rozbudziła w tej grupie społecznej nadzieje na ogromne łupy i poprawienie warunków egzystencji, gdy nic takiego nie nastąpiło niezadowolone korpusy janczarów opuściły koszary i opanowały Plac Koński w Konstantynopolu. Do nich dołączali inni niezadowoleni. Tłum zdemolował sklepy, zdobył więzienie i uwolnił skazanych. Patron Halil (prosty janczar zajmujący się sprzedażą starzyzny przed wcieleniem do wojska) po zdetronizowaniu Ahmeda III wraz ze swoimi doradcami zajął się rozdzielaniem stanowisk i rozdawaniem skonfiskowanych dygnitarzom mienia (przekazywał je inwalidom, dzieciom żołnierzy i innym potrzebującym). Rebelia upadłą po kilku tygodniach (po zamordowaniu przywódców). Lecz w końcu janczarowie wymusili: zniesienie nakazu skoszarowania, (co złagodziło panującą w janczarskich szeregach dyscyplinę), pozwolenie na zawieranie małżeństw i uprawianie rzemiosła w czasie pokoju.

Tak naprawę dopiero w XVIII wieku osmańskie elity przekonały się o potrzebie głębokiej europeizacji kraju i przekształcenia muzułmańsko- bizantyjskich struktur sprawowania władzy w nowoczesne państwo. Realizowanie tej idei objawiało się m.in. w reformie wojska: stworzono formacje i flotę na europejskich wzorach (musztrze i regulaminie) oraz założono szkołę fortyfikacji.