"Zabrodnia i kara" - co skłoniło Raskolnikowa do zbrodni?

Myślę, że zanim zaczniemy rozważania na podany wyżej temat oraz wnikliwą analizę osoby Raskolnikowa, powinniśmy wyjaśnić sobie, czym właściwie jest zło. Zło przedstawione w "Zbrodni i karze" jest nie tylko popełnioną zbrodnią, morderstwem, lecz także myślą i przekonaniami. Raskolnikow zbliża się do niego już budując swoją ideologię i wierząc w nią. Uważa, że ludzi można podzielić na lepszych i gorszych, a członków klasy gorszej bezkarnie zabijać. Ideę tę można porównać do idei Nietzscheańskiego nadczłowieka - byłby istotą obdarzoną wielką wolą mocy. Istota ta żyłaby poza zasadami obowiązującymi resztę ludzkości, poza rządzącymi nią prawami. Zdaniem Nietzschego, w historii ludzkości nadczłowiek pojawiał się kilkakrotnie, zawsze jako efekt przypadku i zawsze dla współczesnych był uosobieniem zła, jawiąc się jako potwór. Jako przykłady nadczłowieka filozof podawał Aleksandra Wielkiego, cesarza Fryderyka II, Cezara Borgię i Napoleona. Raskolnikow w rozmowie z Porfirym omawia swój artykuł, w którym jego poglądy są równoważne z powyższymi. Porównuje się do owego nadczłowieka, możliwe, iż to przekonanie jest jednym z powodów, z których zamordował Aldonę i Lizawietę Iwanowne.

Lecz może to nie była jedyna przyczyna popełnienia zbrodni, zarówno fizycznej jak i metafizycznej. Czy to osoba Raskolnikowa była szczególnie spaczona moralnie, czy był on bardzo zdeterminowany przez czynniki zewnętrzne?

Zacznijmy od dość ogólnej charakterystyki bohatera. Na podstawie fragmentu możemy wywnioskować, iż jest to bardzo wnikliwy obserwator (obserwuje relacje między warstwami społecznymi i ich walkę). Sposób mówienia, dość emocjonalny, krótkie zdania, wielokropki, wskazują na nieco nerwowy i wrażliwą osobę. Jednocześnie pewność siebie ("stwierdzam", "nowe słowo" niczym "dobra nowina" itp.) zaprzecza poprzedniemu wnioskowi. Bohater jest nieco rozdwojony, możliwe, iż jest to początek choroby psychicznej.

Wspomniane wcześniej przekonania Raskolnikowa również są niezwykle istotne- klasa lepsza ma prawo tworzyć własne normy etyczne, a on się uważa za członka tejże klasy. Zdesperowany bohater rozważa i dochodzi do wniosku, że jeśli ktoś potrafi zabić to jest zdecydowanie ponad pospólstwem, postanawia sobie udowodnić tą przynależność. Ponadto, zabijając lichwiarkę, Raskolnikow może też pomóc pieniędzmi biednym ludziom, np. rodzinie Marmieładowa, sądzi, że w jego rękach pieniądze te przyniosłyby dobro ludziom, mógłby uszczęśliwić wielu swoich bliskich. Uważał Aldonę za „podłą wesz”, okrutnego człowieka z premedytacją krzywdzącego bliźnich znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej. Bohater zadaje sobie pytanie: dlaczego nie mam jej odebrać tych pieniędzy? O ile więcej pożytku byłoby z nich, gdyby znalazły się one w moich rękach! Swoją zbrodnię przyrównuje do czynów Napoleona, który zgładził wielu ludzi po to, aby osiągnąć swoje cele, uważa więc, że zabijając wstrętną lichwiarkę przyczyni się dla dobra całego społeczeństwa, ponieważ nie będzie ona mogła już nikogo oszukać i nikomu szkodzić.

Raskolnikow myśli samodzielnie, stworzył swą ideologię samodzielnie. W tym przypadku samodzielność myślenia jest wadą, albowiem bohater nie konfrontuje swych przekonań z innymi, np. z religią chrześcijańską i przykazaniami.

Myślę, że do zbrodni przyczyniły się też zewnętrzne determinanty- nędza, bieda, zmęczenie dotychczasowym życiem oraz otaczające go miasto. Raskolnikow porzucił studia, bo nie miał pieniędzy. Wywodził się z biednej rodziny, matka przysyłała mu tylko część małej renty. Siostra z którą był bardzo związany i matka bardzo chciały mu pomóc. Okazało się, że jego Dunieczka, ma zamiar pobrać się z bogatym przedsiębiorcą Piotrem Łużynem. Matka miała wielkie plany, że przyszły mąż córki będzie mógł pomóc Rodionowi materialnie. Raskolnikow nie mógł znieść, że jego ukochana siostra poświęca się dla niego. Denerwowało go to, że Dunia – osoba niezwykle ceniąca sobie swoją niezależność, godność i wyznawane ideały rezygnuje ze swojego szczęścia na rzecz poniżającego małżeństwa z małodusznym, niesympatycznym człowiekiem. Możliwe, że popełnił zbrodnię, chcąc uchronić siostrę przed Łużynem i zapewnić rodzinie zaplecze materialne, jak już wcześniej wspominałam. Ponadto, Petersburg wraz z całą atmosferą panującą w nim, przygnębiające otoczenie sprawiają, że człowiek robi się apatyczny, a popełnienie zbrodni jest jedną z możliwości obudzenia się z owej apatii.

Wszystkie wymienione powody mogły skłonić Raskolnikowa do przejścia na stronę zła, dobrego człowieka do popełnienia morderstwa. Próbował on czynić sprawiedliwość za pomocą przemocy, zapłacił za to dużą karę. Powieść zawiera uniwersalne przesłanie, że każda popełniona zbrodnia jest złem, nie ma żadnego wytłumaczenia dla popełnionego morderstwa. Każda jednostka ma prawo do życia, którego nikomu nie wolno odbierać, nie można szukać usprawiedliwienia dla swoich czynów.