Paprotniki - podstawowe informacje

Budowa

Widłaki: pokolenie dominujące- sporofit w postaci płożącej się i dychotomicznie rozgałęzionej łodygi, pokrytej drobnymi listkami (mikrofile: blaszki z pojedynczym nierozgałęzionym nerwem). Wyjątek porybliny- łodyga bulwiasta a liście ostre, osadzone na kształt pióropusza. Małe przybyszowe korzenie. Zarodnie (sporangia) występują na górnej powierzchni liści zarodnionośnych (sporofile), które tworzą kłosy zarodnionośne (strobile). Gametofit (przedrośle): niepozorny, często bezzieleniowy i wymaga obecności grzyba mikoryzowego.

Skrzypowe: podziemne kłącza, nadziemne łodygi, korzenie przybyszowe. Kłącza i łodygi segmentowane, podzielone na węzły i międzywęźla. W węzłach wyrastają łuskowate liście oraz boczne odgałęzienia pędu. Redukcja liści więc funkcje asymilacyjne wypełniają łodygi. Pędy mają w środku kanały liczne powietrzne i dodatkowo wzmocnione są pasmami tkanki wzmacniającej. Liście zarodnionośne zebrane w kłos- mają postać płaskich tarczek a pod nimi jest kilka do kilkanaście zarodni. Przedrośle u skrzypowych jest małe, płatkowate, zielone i dwupienne. Np. Skrzyp polny

Paprociowe: Sporofit- łodyga niezdolna do przyrastania na grubość, liście o charakterze makrofili z blaszką podzieloną pierzasto. Łodyga jest z reguły podziemnym kłączem, z którego wyrastają korzenie przybyszowe. Liście zazwyczaj na końcu łodygi tworzą pióropusz. Sporofile nigdy nie tworzą kłosa. Czasami są wyraźnie różne od liści wegetatywnych (trofofile). Czasami zaś zarodnie znajdują się w wydzielonej części normalnego, płonego liścia (np.długosz królewski), u niektórych wreszcie nie ma podziału, każdy jest jednocześnie sporofilem i trofofilem (paprotka zwyczajna). Zarodnie zwykle skupione na spodniej stronie liścia w tzw. kupki zarodni, czasami zwane osłonką zwaną zawijką. Gametofit - 1 cm, zielony, cienkie serduszko czepiające się podłoża chwytnikami, zwykle jednopienny (plemnia i rodnia).

Cykle

Cykl widłaków jednakozarodnikowych: W zarodniach powstają po mejozie identyczne zarodniki. Ich przedrośla są jednopienne czyli na jednej roślinie tworzą się i rodnie i plemnie. Po zapłodnieniu w wodzie z zygoty wyrasta nowa rozgałęziona gałązka sporofitu.

Różnozarodnikowych: Np. porybliny. 2 rodzaje zarodników. Starsze zewnętrzne liście mają zarodnie zwane makrosporangia tworzą makrospory. U nasady wewnętrznych młodych liści tworzą się mikrosporangia i mikrospory. Makrospory wytwarzają przedrośla żeńskie, mikrospory męskie. Gametofit jest więc dwupienny. Po zapłodnieniu komórki jajowej rozwijająca się zygota tworzy zarodek, który wyrasta w nowy sporofit.

Cykl skrzypów: Wszystkie są jednakozarodnikowe. Ich zarodniki są w drobnych zarodniach pod tarczowatymi sporofilami, mają cztery sprężyce, ułatwiające rozsiewanie się. Mejospory mają identyczny kształt, ale wyrastające przedrośla są dwupienne. Zapłodnienie w wodzie.

Cykl paproci: Duża większość jest jednakozarodnikowa. Nie występuje u nich podział na liście sporofilowe i trofofilowe. Po kilku latach wegetacji każdy dojrzały liść ma na dole blaszki kupki zarodni (po kilkanaście) osłonięte zawijką. Powstające w nich zarodniki są identyczne morfologicznie, a wyrastające przedrośla jednopienne. Rodnie z jedną komórką jajową a plemnie produkują wielowiciowe plemniki. Zapłodnienie w wodzie.

Znaczenie

Znaczenie widłaków: jadnakozarodnikowe żyją w symbiozie z grzybami. W Polsce 8 gatunków z których najliczniejsze: widłak jałcowaty i goździsty.

Różnozarodnikowe: wśród form wymarłych były gatunki drzewiaste mające duże znaczenie w dawnych ekosystemach. W Polsce żyją 2 gatunki poryblinów- poryblin jeziorny i kolczasty- są małe i rosną pod wodą w czystych jeziorach. Grozi im wyginięcie.
Widliczki: stanowią odrębną, niezależną linie rozwojową widłaków. Są różnozarodnikowe i mają dwupienny gametofit, plemniki dwuwiciowe. W Polsce 2 gatunki- widliczka ostrozębna (powszechna) i szwajcarska (bardzo rzadka). Po karbońskich widłakach pozostały złoża węgla kamiennego, będącego jednym z najważniejszych surowców energetycznych. Wszystkie widłaki są pod prawną ochroną gatunkową.

Znaczenie skrzypowych: Skrzyp obejmuje ok. 30 gatunków, w Polsce spotykamy 9. Pospolity jest skrzyp polny. Chroniony jest skrzyp olbrzymi. Największe znaczenie miały w karbonie, kiedy to tworzyły lasy węglowe.

Znaczenie paprociowych: Współczesne paprocie nie są wykorzystywane gospodarczo ani nie odgrywają większej roli w ekosystemach, choć w niektórych lasach stanowią podstawowy składnik podszytu. Kiedyś brały udział w powstawaniu złóż węgla, stanowiły jedno z podstawowych źródeł pożywienia dla dinozaurów.