Choroby nerek i pęcherza moczowego oraz ich zapobieganie

Drogi moczowe tworzą wydajny system oczyszczający organizm z ubocznych produktów przemiany materii i nieczystości. W skład tego delikatnego układu wchodzi sześć narządów – dwie nerki, dwa moczowody, pechem moczowy oraz cewka moczowa.

Jeśli nerki i pęcherz moczowy nie pracują prawidłowo, szkodliwe substancje gromadzą się we krwi i tkankach. Niektóre są trujące i uszkadzają komórki. Jeśli nie zostaną usunięte, zaczynają się odkładać. W efekcie zagrożone jest życie danej osoby.
Są też inne choroby nerek i pęcherza, które, choć utrudniają egzystencję i sprawiają duży ból, nie łączą się z niebezpieczeństwem utraty życia. Współczesna medycyna zna wiele sposobów leczenia takich dolegliwości, jest w stanie zmniejszyć cierpienie i daje szanse wyleczenia. Gałąź medycyny zajmująca się chorobami nerek to nefrologia.

Oddawanie moczu
Dwie nerki są położone z tyłu brzucha, po jednej z każdej strony kręgosłupa, mniej więcej na jednym poziomie z ostatnim żebrem. Ich zadanie polega na filtrowaniu krwi - ale sposób ich działania jest bardzo złożony i doskonale odpowiada zmiennym potrzebom organizmu. Nerki usuwają z krwi potencjalne trujące substancje, jak mocznik, a także nadmiar wody i soli mineralnych, i zmieniają to wszystko w płyn wydalany z organizmu – mocz. Mocz płynie kroplami wzdłuż rurkowatych moczowodów, które prowadza z każdej nerki w dół do pęcherza moczowego: cienkiego, elastycznego worka znajdującego się w dolnej części brzucha. W miarę napełniania się pęcherza moczowego receptory umieszczone w jego ścianach, reagujące na efekt rozciągania informują człowieka, że powinien opróżnić pęcherz. W tym celu rozluźniają się mięśnie otaczające rurkę odchodzącą od pęcherza, cewkę moczową. Inne mięśnie w ściance pęcherza ściskają go, wyciskając mocz przez moczowód poza organizm. Cały proces nazywamy oddawaniem moczu. Nerki i pęcherz wraz z moczowodami i cewką moczową składają się na tak zwany układ moczowy.

Niewydolność nerek

Filtry, w które jest wyposażona każda nerka, to około jednego miliona mikroskopijnych, zwiniętych kanalików, zwanych nefronami. Od chwili urodzin nefrony stopniowo się zużywają i umierają. Każdy nefron ma u podstawy kłębek delikatnych naczyń włosowatych, przez które następuje filtracja krwi. Podobnie jak nerwy, naczynia te mają bardzo wyspecjalizowane funkcje i zniszczone rzadko się regenerują. Liczba ich jednak jest wystarczająca – około jednej trzeciej nefronów pracuje tylko w znikomym stopniu.

Jeśli nerki zostaną zaatakowane przez zarazki, przestaną spełniać rolę filtrów. Zaczynają przepuszczać białko i cząsteczki czerwonych krwinek do moczu, wskutek czego mocz staje się mętny, różowy lub czerwony.


Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek

Ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek przebiega gwałtownie – rozwija się w ciągu kilku dni. Chory może odczuwać ból w okolicach zaatakowanych narządów. Temperatura ciała wzrasta, ale pacjent czuje zimno i dreszcze, często oddaje mocz i odczuwa przy tym ból lub pieczenie.
Bakterię wywołujące chorobę mogą pochodzić z innych części organizmu i przedostawać się do nerek przez krwiobieg lub układ limfatyczny. Mogą także przenikać przez skórę lub ujście cewki moczowej. Następnie wędrują w moczu przez cewkę do pęcherza moczowego, potem przez moczowód do nerki. Choroba jest jeszcze poważniejsza u tych pacjentów, u których oddawanie moczu jest utrudnione, na przykład z powodu kamieni w nerce lub pęcherzu, albo, u mężczyzn, przerostu gruczołu prostaty. Podstawowym leczeniem ostrego odmiedniczkowego zapalenia nerek jest cykl kuracji antybiotykowej, pyzatym zaleca się leżenie w łóżku i przyjmowanie dużej ilości płynów. Lekarz może skierować pacjenta na badania (posiew moczu) mające na celu na celu wykrycie rodzaju bakterii odpowiedzialnej za zapalenie oraz schorzeń towarzyszących podstawowej.

Przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek

Pewna liczba ludzi na powtarzające się ataki odmiedniczkowego zapalenia nerek. Na początku objawy są niemal nie zauważalne jednak stopniowo choroba uszkadza nefrony, których regeneracja staje się coraz trudniejsza.
Sytuacja taka doprowadza czasem do wystąpienia przewlekłego zapalenia odmiedniczkowego nerek. Znanych jest kilka różnych przyczyn tego stanu. Kamienie nerkowe mogą zahamować przepływ moczu. Czasem może wystąpić wada,,zastawek„, które przepuszczają mocz z moczowodu do pęcherza moczowego. Normalnie, kiedy pęcherz
„ wyciska „ mocz do moczowodu, te zastawki zamykają się, by uniemożliwić cofnięcie się moczu z powrotem do pęcherza. Jeśli zastawki mają nieprawidłową budowę albo pracują nieskutecznie, powracający do nerek strumień moczu może przenieść do nich infekcję.
W przewlekłym odmiedniczkowym zapaleniu nerek wczesne objawy są stosunkowo łagodne, dopiero po pewnym czasie dają się zauważyć poważnie symptomy niewydolności nerek. Kuracja polega na podawaniu antybiotyków, operacyjnym korygowaniu wadliwych zastawek lub usuwaniu kamieni z dróg moczowych.

Kłębuszkowe zapalenie nerek

Kłębuszkowe zapalenie nerek pojawia się w wyniku uszkodzenia kłębuszków, mikroskopijnych zbiorów naczyń włosowatych, tworzących podstawowe elementy filtracyjne każdego nefronu. Choroba ta może mieć różne przyczyny, na przykład nieprawidłowy skład związków chemicznych znajdujących się w organizmie, w wyniku, którego wadliwie zbudowane cząsteczki białek krwi zatykają kłębuszki. Do objawów należy mętny lub czerwony mocz, mdłości i senność, czasem bul nerek. Niejednokrotnie nadmiar płynu



Gromadzi się w miejscach takich jak łydki, powodując obrzęk. W cięższych przypadkach dochodzi do niewydolności nerek. Kłębuszkowe zapalenie nerek wywołuje też zmiany składu chemicznego moczu. Często jest to jedyny objaw chorób nerek. Badania laboratoryjne ustalają skład i odczyn moczu, co pozwala lekarzowi postawić właściwą diagnozę.
Głównymi metodami leczenia kłębuszkowego zapalenia nerek jest podanie różnego typu leków. Leczenie obejmuje podawanie sterydów oraz cytostatyków, a czasami także diuretyków (leków odwadniających). Te ostatnie są stosowane w celu stymulacji odprowadzenia nadmiaru płynów z organizmu w momencie pojawienia się zaburzeń funkcji nerek.

Kamienie w drogach moczowych

W nerkach mogą osadzić się substancje mineralne. Wpierw tworzy się maleńka grudka ciała stałego. Po pewnym czasie przyklejają się do niej inne grudki. Stopniowo powstanie twardy, powiększający się kamień nerkowy. Czasem bywa większy od piłki golfowej.
Główne składniki mineralne występujące w kamieniu to wapń, szczawian i/lub fosforan wapnia. Wydaje się, że powstawanie kamieni nerkowych jest związane ze zbyt duża ilością wapnia i w moczu. Jednak bywają także inne czynniki, jak długotrwałe dokuczliwe infekcje, wciąż dokładnie niezbadane.

Bolesna kolka nerkowa

U niektórych ludzi kamień nerkowy (albo kilka kamieni) rośnie bardzo powoli i właściwie nie daje osobie znać aż do momentu, kiedy cały kamień lub oderwany od niego kawałek zaczyna się przesuwać przez moczowód do pęcherza.
W rezultacie chory odczuwa bardzo bolesna kolkę nerkową. Ból występuje wzdłuż drogi kamienia przesuwającego się przez moczowód, wokół dolnej części ciała. Nadchodzi on falami, w miarę jak kamień przeciska się z trudem przez umięśniony moczowód, i Może być niezwykle silny. Ostry nawracający ból często wywołuje mdłości i wymioty. Innym skutkiem kolki nerkowej jest krew w moczu (krwiomocz). Kiedy kamień dotrze do pęcherza, jego dalsza wędrówka nie powoduje dyskomfortu. Jednak kolka nerkowa Może się powtarzać, a


rosnący kamień może zablokować odpływ moczu z nerki. Stan ten zwiększa ryzyko wystąpienia takich zaburzeń jak na przykład odmiedniczkowe zapalenie nerek.
Jeśli kamienie nerkowe (wywołujące tak zwaną kamicę nerkową) powodują poważne dolegliwości, mogą zostać usunięte operacyjnie. Operację przeprowadza się w trybie natychmiastowym, jeśli jakiś kamień lub fragment kamienia silnie utkwi w drogach moczowych. Operacyjną metodę usunięcia kamienia z nerki (pęcherza moczowego)

nazywamy litomią. Inną metodą usuwania kamieni jest cystoskopia, stosowana zwłaszcza przy kamieniach znajdującej się przy dolnej części cewki moczowej. Cystoskop to długie, elastyczne urządzenie przypominające teleskop, które wkłada się pod znieczuleniem przez cewkę moczową do pęcherza
Służy do oglądania wnętrza cewki moczowej, pęcherza lub dolnej części moczowodu. Do końcówki cystoskopu można zamocować niewielkie kleszcze pozwalające pochwycić kamień i rozkruszyć na kawałki, które potem zostaną wydalone, albo wyciągnięte na zewnątrz.
Nowocześniejszą metodom leczenie w przypadku kamieni nerkowych jest rozkruszenie ich na kawałki przy użyciu wysokoenergetycznych ultradźwięków – jest to tzw. pozaustrojowa
litotrypsja. Kamień zostaje rozkruszony na drobny proszek, który wydostaje się poza organizm wraz z moczem. W niektórych przypadkach przyjmowane leki zapobiegają powrotnemu tworzeniu się kamieni w drogach moczowych.
Kamień znajdujący się w pęcherzu może pochodzić z nerki, ale czasami w pęcherzu może dojść do samoistnego tworzenia się kamieni. Zjawisko to nosi nazwę kamicy pęcherzowej. Występuje ono przeważnie wtedy, gdy utrudnione jest swobodne oddawanie moczu, na przykład przy powiększonej prostacie u mężczyzny. Może zajść konieczność usunięcia tych kamieni operacyjnie. Kamień w pęcherzu powoduje bul podczas oddawania moczu, który wypływa powoli. Chora osoba zazwyczaj czuje częstą potrzebę oddawania moczu.

Niewydolność nerek

Niewydolność nerek może mieć ostry charakter i rozwinąć się w ciągu kilku dni, nawet godzin. Może być wywołana przez infekcję, reakcję na lek, nagle zablokowanie dróg moczowych lub poważną chorobę, na przykład atak serca.
Nerki szybko przestają prawidłowo pracować, w wyniku, czego szkodliwe, uboczne produkty przemiany materii gromadzą się we krwi. Chory oddaje więcej moczu, odczuwa senność i mdłości, może wymiotować, a nawet stracić przytomność.

Sztuczna nerka

Nagła niewydolność nerek leczona jest różnymi sposobami, między innymi operacyjnie, środkami farmakologicznymi, kroplówką dożylną i specjalną dietą. Ważną funkcję spełnia maszyna do dializy nerek (tzw. Sztuczna nerka). Jest to rodzaj „mechanicznej nerki” , która filtruje i oczyszcza krew. Proces ten jest bezbolesny, ale zwykle zabiera kilka godzin i w przypadku niewydolności nerek trzeba go regularnie powtarzać.

Podczas zabiegu o nazwie hemodializa układ krwionośny pacjenta jest połączony rurkami z maszyną do dializy nerek. Bywa, że rurki doprowadzają płyn do brzucha – ten zabieg nazywamy dializą otrzewnową.
W niektórych przypadkach niewydolność nerek ma wolniejszy i długotrwały przebieg. Wśród objawów zaobserwowano obrzęki, zmęczenie, osłabienie, mdłości, duszności i bóle w klatce piersiowej i w jamie brzusznej. Do najważniejszych sposobów leczenia należy podawanie leków, dieta, dializa nerek bądź ich przeszczep. Przewlekła niewydolność nerek jest stanem bardzo niebezpiecznym.


Przechowywanie nerek

Nerki pobrane z organizmu dawcy można przechowywać obłożone lodem nawet ponad 24 godziny. Są przechowywane w roztworze utlenionej soli fizjologicznej w temperaturze około 10 stopni Celsjusza. Zazwyczaj im dłużej była przechowywana nerka przeznaczona do przeszczepu, tym gorzej będzie funkcjonować po operacji. Najbardziej udane są te transplantacje nerek, które udało się przeprowadzić bezpośrednio po śmierci dawcy.
Ponad 90% pacjentów, którym przeszczepiono nerkę powraca do normalnej pracy po upływie trzech miesięcy od operacji, a dzięki produkcji nowoczesnych leków immunosupresyjnych (takich jak cyklosporyna A) ,a także dokładnemu dobieraniu narządów według zgodności tkankowej i grup krwi, coraz rzadziej zdarza się reakcja odrzucenia u pacjentów po przeszczepie jednej lub obu nerek.

Zapalenie pęcherza

Zapalenie pęcherza moczowego polega zwykle na powstaniu stanu zapalnego błony śluzowej pęcherza, co jest najczęściej rezultatem infekcji bakteryjnej. Rzadko występuje ono u mężczyzn i wtedy zazwyczaj spowodowane jest nieprawidłowościami nie prawidłowościami budowie anatomicznej tego narządu. Tymczasem cztery na pięć kobiet zostaje zaatakowanych tom chorobą w ciągu życia. Jedną z przyczyn jest fakt, że kobieca cewka moczowa jest o wiele krótsza, mierzy zaledwie 2 do 3 centymetrów, w porównaniu z męską 15 centymetrów. Nawet przy zachowaniu wszelkich zasad higieny zarazki znajdujące się na skórze i w okolicy odbytu mogą z łatwością przedostać się cewką moczową do pęcherza, gdzie w niedługim czasie wywołają infekcje.

Infekcje bakteryjne

Wiele przypadków zapalenia pęcherza jest wywołanych przez bakterie o nazwie eschierichia coli. Te bakterie normalnie żyją w jelicie i są nieszkodliwe, a wspomagają proces


trawienia. Czasami jednak udaje się im się przywędrować z odbytu do pobliskiego ujścia cewki moczowej.
Zapalenie nerek czasem nazywa się chorobą miesiąca miodowego. Nazwa pochodzi stąd, iż zdarza się, że pierwszy w życiu stosunek płciowy lub odbycie kilka stosunków, w którym czasie mogą skaleczyć delikatna skórę wokół pochwy i cewki moczowej. W tej sytuacji cewka moczowa jest bardziej podatna na infekcje.

Inne przyczyny

Inne czynniki ułatwiające wystąpienie zapalenia pęcherza u kobiet są podobne. Należy do nich ciąża, poród, zabieg chirurgiczny (np. nacięcie krocza) źle dobrany rozmiar środka antykoncepcyjnego (np. kapturka) i zwykle zmiany hormonalne, łącznie z początkiem menstruacji i menopauzy.
Głównymi objawami zapalenia pęcherza są silna potrzeba oddawania moczu, której czasem nie można opanować, oraz pieczenie lub ból towarzyszące tej czynności. Czasami ilość oddawanego moczu jest bardzo mała, a chory po krótkim czasie znowu czuje potrzebę fizjologiczną. Może także pojawić się lekka gorączka i ból w podbrzuszu.

Antybiotyki

Każdy człowiek, który zauważy u siebie objawy zapalenia nerek, powinien pić jak najwięcej płynów. Ponadto lekarz może przepisać antybiotyk w celu zwalczania infekcji. Takie połączone działanie zwykle jest skuteczne, a jeśli nie pacjent zostaje skierowany na badanie moczu i prześwietlenie w celu ustalenia, czy u podłoża choroby nie występują jakieś inne dolegliwości.

Zapobieganie

Oto kilka rad, jak uniknąć ataków choroby, przeznaczonych dla osób chorujących na zapalenie nerek.
• Należy pić dużo niesłodzonych płynów, jak woda lub soki owocowe.
• Czując potrzebę oddania moczu nie należy „trzymać”, lecz niezwłocznie udać się do łazienki i za każdym razem dokładnie opróżnić pęcherz.
• Trzeba szczególną uwagę zwrócić na mycie się i higienę okolic genitalnych i odbytu.
• Osoby aktywne płciowo powinny dokładnie myć okolice genitalne przed i po stosunku. Jeśli pojawi się suchość lub otwarcie pochwy, należy zastosować środek nawilżający.
Niekontrolowana potrzeba oddawania moczu w zapaleniu pęcherza jest jednym z objawów nieotrzymania moczu. Jednak najczęściej występujące formy tej dolegliwości są związane ze słabymi mięśniami dolnej części brzucha i procesem starzenia się mięsni nerwów.