Budowa i funkcje układu oddechowego.

W skład układu oddechowego wchodzą:

DROGI ODDECHOWE

- Jama nosowa
- Gardło
- Krtań
- Tchawica
- Oskrzela

WŁAŚCIWY NARZĄD ODDECHOWY
- Płuca

Narządami pomocniczymi biorącymi udział w ruchach oddechowych są mięśnie: głównie przepona oraz mięśnie międzyżebrowe.
Drogi oddechowe zaczynają się nozdrzami przednimi, które prowadzą do jamy nosowej.

JAMA NOSOWA

Jama nosowa to pierwszy odcinek dróg oddechowych.

Podzielona jest na dwie części przegrodą nosa zbudowaną z kości oraz chrząstki. Wokół jamy nosowej znajdują się przestrzenie wypełnione powietrzem, tzw. zatoki oboczne nosa - często występują stany zapalne tych zatok. Od tyłu jama nosowa łączy się poprzez nozdrza tylne z jamą gardła.

Wewnątrz wysłana jest silnie unaczynioną błoną śluzową pokrytą licznymi rzęskami - migawkami, w przedniej części błonę śluzową jamy nosowej pokrywają grube, krótkie włoski. W jamie nosowej możemy wyróżni okolicę węchową, w błonie śluzowej tej okolicy znajdują się zakończenia nerwów węchowych.

Powietrze, które przechodzi przez jamę nosową, zostaje:
- oczyszczone z kurzu dzięki śluzowi, rzęskom i włoskom pokrywającym tę jamę;
- ogrzane;
- nawilżone.

GARDŁO

Gardło jest odcinkiem, w którym krzyżują się drogi oddechowe i pokarmowe. Jama gardła dzieli się na 3 części:
- górną - nosową , która łączy się z jamą nosową; w bocznej ścianie części nosowej gardła po obu stronach znajdują się otwory - ujścia trąbek słuchowych;
- środkową - ustną, leżącą bezpośrednio za jamą ustną;
- dolną - krtaniową, w której znajduje się wejście do krtani.

KRTAŃ

Jest to narząd położony między gardłem a tchawicą. Zbudowana jest z 9 chrząstek, połączonych ze sobą więzadłami i mięśniami, które służą do unoszenia i opuszczania krtani. Jedna z chrząstek - nagłośnia - zamyka wejście do krtani w czasie połykania pokarmu. W ten sposób drogi oddechowe są zabezpieczone przed niepożądanym wyniknięciem cząstek pokarmowych.

Wnętrze krtani jest wysłane nabłonkiem z ruchomymi rzęskami. Rzęski poruszają się w kierunku gardła, usuwając pyły lub inne zanieczyszczenia, dostające się do krtani wraz z wdychanym powietrzem.

Krtań jest narządem głosotwórczym. Wewnątrz krtani pomiędzy chrząstkami są rozpięte tzw. fałdy głosowe, które ograniczają przestrzeń, zwaną głośnią. Jest to właściwy aparat głosowy. Dolne fałdy głosowe są zwane strunami głosowymi.

Fałdy głosowe mogą się przemieszczać względem siebie dzięki odpowiednim mięśniom, powodując powiększanie lub zwężanie szpary głośni.

Szpara głośni może by szeroka, wtedy przechodzące przez nią powietrze nie powoduje powstawania żadnego dźwięku. Przy wąskiej wycieśnionej szparze głosowej, przechodzące przez nią powietrze wywołuje drgania strun głosowych i powstawanie dźwięku.

Wysokość dźwięku zależy od stanu napięcia strun głosowych, natężenia zaś dźwięku - od szybkości przepływającego przez szparę głosową powietrza.

TCHAWICA

Ma kształt rury o dużej sprężystości, długości około 10-13 cm. Od góry połączona jest z krtanią, u dołu przechodzi w dwa oskrzela.

Ściana tchawicy zbudowana jest z chrzęstnych pierścieni połączonych ze sobą za pomocą więzadeł. Każda chrząstka ma kształt podkowy. Tchawica wewnątrz jest wysłana błoną śluzową pokrytą nabłonkiem z rzęskami. Śluz wydzielany przez gruczoły śluzowe oraz falujące ruchy rzęsek ułatwiają wychwytywanie wdychanych wraz z powietrzem drobin pyłów, które usuwane są z dróg oddechowych w czasie odruchu kaszlu.

OSKRZELA

Są naturalnym przedłużeniem tchawicy. Zbudowane podobnie jak tchawica z podkowiastych chrząstek, połączonych ze sobą więzadłami, wysłane nabłonkiem z ruchomymi rzęskami.
Oskrzela główne rozgałęziają się na oskrzela o mniejszej średnicy, które dają początek jeszcze węższym oskrzelikom. Najdrobniejsze z oskrzelików zakończone są pęcherzykami płucnymi.

W ścianach oskrzelików nie występują chrząstki.

System rozgałęzień każdego z oskrzeli głównych tworzy tzw. drzewo oskrzelowe doprowadzające powietrze do każdego z płuc.

Podstawowe zadania tchawicy i oskrzeli to:
- transport powietrza do płuc;
- ogrzewanie i nawilżanie tego powietrza;
- oczyszczanie powietrza z ciał obcych.

PŁUCA

Płuca są narządem parzystym o gąbczastej strukturze, leżącym wewnątrz klatki piersiowej. Mają kształt zbliżony do spłaszczonych stożków. Płuco lewe - w związku z ułożeniem serca - jest nieco mniejsze od prawego.

Płuca są pokryte cienką, błyszczącą błoną, tzw. opłucną, której wilgotna powierzchnia ułatwia ruch płuc w czasie oddechu, nie pozwalając na tarcie ścian. Zbudowane są z milionów pęcherzyków płucnych. Każdy pęcherzyk jest opleciony gęstą siecią naczyń krwionośnych włosowatych

W pęcherzykach płucnych odbywa się wymiana gazowa między wypełniającym je powietrzem a krwią. Przenikanie gazów przez ściany pęcherzyków płucnych jest możliwe, gdyż składają się one z pojedynczej warstwy komórek.