Jednofunkcyjne pochodne weglowowdowrow cz. 1 (od alkoholi do estrow)

Metanol: (CH3OH) bardzo silna trucizna(silne zatrucie,utrata wzroku,śmierć), zastosowanie w przemyśle(surowiec do otrzym. włókien syntetycznych,tworzyw sztucznych,leków,barwników,aldehydu mrówkowego,składnik spec. Paliw silnikowych zastępujących benzyne).

Etanol: (C2H5OH) bezbarwna ciecz, chartka. Zapach, łatwo spala się jasnoniebieskim płomieniem, spalanie całkowite (C2H5OH+3O22CO2+3H2O), bardzo dobrze miesza się z wodą po wstrząśnięciu następuje zmniejszenie objętości roztworu zjawisko to nazywamy kontrakcją, ciecz lotna, szkodliwie działa na organizmy żywe, tworzy z powietrzem mieszanine wybuchową, uzależnia(alkoholizm), ważny surowiec przemysłu(prod.subst.zapach.,leków,otrzym.octu i napojów alkoholowych, rozpuszczalnik w przem. Farmaceutycznym i kosmetycznym, prod. Barwników i lakierów, środek bakteriobójczy do odkażania ran, denaturat).

Glicerol: dobrze rozpuszcza się w wodzie, subst. Palna, spala się w powietrzu jasnożółtym, kopcącym plomieniem [2C3H5(OH)3+O2->6C+8H2O 2C3H5(OH)3+7O2->6CO2+8H2O], jego odczyn jest obojętny, jego czasteczki ulegaja asocjacji,związek trudno lotny,duza lepko,wys.temp.topnienia i wrzenia. W reakcji z sodem wykazuje odczyn obojętny. Reaguje z wodorotlenkami, dowodzi to ze ma silniejsze wl.kwasowe niż alk.monohydroksylowe. zastosowanie: przem. Spoz, przem. Farmaceutyczny, przem. Kosmetyczny, garbarstwo, przem. Włókienniczy, srodek odwadniający, do prof. Mat. Wyb., do sporz. Mieszanin obniż temp krzep wody.

Glikol etylenowy: związek trujacy, zastosowanie: skl. Obniżający temp. Zamarzania i równocześnie podw. Temp. Wrzenia wody w plynach do chlodnic silnikow samochodowych, do prod. Tworzyw sztucznych sztucznych włókien syntetycznych, surowiec do otrzym. rozpuszczalnikow i środków powierzchniowo czynnych.

Fenol: substancja krystaliczna, bezbarwna, na powietrzu utlenia się przyjmując zabarwienie rozone, intensywny charakterystyczny zapach,slabo rozpuszcza się w zimnej wodzie, ale już lepiek w temp.ok. 70C,silna trucizna, dziala zraco na skore,slabo kwasowy odczyn wodnego roztworu fenolu-dysocjacja jonowa fenolu(C6H5OH+H2O->C6H5O-+H+), jest silniejszym kwasem niż alkohole, ale słabszym niż kwas weglowy. Zastosowanie: surowiec w prod:tworzyw sztucznych, farb, zywic, barwnikow, lakierow, materiałów wybuchowych, jego wodny roztwor(Karbol)wykorzystuje się do celow bakteriobójczych,krezole(metylofenole) stosuje się jako półprodukty w syntezie organicznej oraz jako srodki do dezynfekcji pomieszczen.

Metanal: (HCHO) gaz, ostry charakterystyczny zapach, 40%roztwor nosi nazwe formaliny, odczyn wodny obojętny, latwa polimeryzacja, latwa polikondensacja. Zastosowanie: prod: tworzyw sztucznych, zywic, lakierow, lekow, barwnikow.
Formalina: zast: srodek konserwujący do przech. Prep. Anatomicznych

Etanal: (CH3CHO) bezbarwny, lotny, ciecz, wykazuje wszystkie wl, char. Dla aldehydow. Zastosowanie: prod: kwasu octowego, alkoholu etylowego, chloroformu, tworzyw sztucznych.

Aldehyd benzoesowy (C6H5CHO): aromatyczny, bezbarwny, oleista ciecz, zapach gorzkich migdałów.

Aceton(propanon C3H6O): ciecz, bezbarwny, łatwopalny, dobrze miesza się z woda, bardzo dobrze rozpuszcza tluszcze,lakiery, zywice. Zastosowanie: prod: farb, lakierow, tworzyw sztucznych.

Kwas mrowkowy(HCOOH): bezbarwna ciecz, ostry, duszacy zapach, właściwości parzące, opary draznia blony śluzowe, kwas palny[2HCOOH+O22CO2+2H2O],papierek uniwersalny zabarwia się na rozowo co świadczy o kwasowym charakterze [HCOOHHCOO-+H+], dobrze rozpuszcza się w wodzie. Zast: składnik jadu mrowek, składnik soku lisci pokrzywy, przemysl farbiasrki, przem. Garbarski, półprodukt w syntezie organicznej.

Kwas octowy(CH3COOH): bezbarwna ciecz, zracy, przenikliwy zapach, krzepnie w temp. 16,6C tworząc krysztaly podobne do lodu, dobrze rozpuszcza się w wodzie, kwas palny[CH3COOH+2O22CO2+2H2O], papierek uniwersalny zabarwil się na rozowo co świadczy o kwasowym charakterze [CH3COOHCH3COO-+H+]. Zast: prod. tworzyw sztucznych, rozpuszczalniki, produkty do syntezy lekow, srodki ochrony roślin, barwniki, zast.w gosp. Domowym i przem. Spoz., 10% roztwor-ocet.

Kwas maslowy: zjelczale maslo

Kwas szczawiowy(dikarboksylowy):sok lisci szczawiu, porzeczki, rabarbar, kawa, kakao, czekolada.

Kwas palmitynowy i stearynowy: biale ciala stale, nierozpuszczalne w wodzie, topnieja w niskiej temp, spalaja się żółtym plomieniem, reaguja z zasada sodowa tworząc sole-palmitynian sodu oraz stearynian sodu(mydlo) [C17H35COOK+NAOHC17H35COONA+H2O], , mieszanina kwasu stearynowego stearynowego palmitynowego jest nazywana stearyna techniczna i sluzy do prod swiec

Kwas oleinowy: jasnożółty, oleista ciecz, nierozpuszczalny w wodzie, spala się żółtym plomieniem, odbarwia wode bromowa i roztwor KMnO4, co potwierdza jego nienasycony charakter [CH3(CH2)7CH=CH(CH2)7COOH+BR2CH3(CH2)7CHBRCHBR(CH2)7COOH], otrzymywanie kwasu stearynowego[C17H33COOH+H2C17H35COOH]-proces ten jest wyk. W przem. Spoz. Do tzw. Utwardzania tłuszczów, czyli otrzymywania tłuszczów stalych z ciekłych olejow roślinnych, reaguje z zasada sodowa tworząc sol-oleinian sodu, kw oleinowy wyst w formie związanej w olejach roślinnych.

Zastosowanie kw. Tluszczowych:
Prod. Mydla i innych środków pow czynnych, olej lniany zawiera kwasy linolowy i linolenowy, rozpuszczaja gromadzacy się w nacz krwion nadmiar cholesterolu.

Triozan (V) glicerolu: powstaje w reakcji estryfikacji glicerolu stęż. Kwasem azotowym(V), zwany potocznie lecz błednie nitrogliceryna, oleista, lekko żólta ciesz, niesłychanie wrażliwy na wstrząsy, przy których gwałtownie wybucha. Zast: prod. Środków wybuchowych (dynamit), przy chorobie wiencowej serca jako lek rozszerzający naczynia krwionośne.

Azotan (III) etylu (C2H4ONO), azotan (III) n-pentylu (C5H11ONO): zastosowanie przy chorobie wiencowej jako lek rozszerzający naczynia krwionośne oraz lek obniżający ciśnienie.

Estry kwasu siarkowego (VI) i alkoholi o dlugich nierozgalezionych łańcuchach weglowych wykorzystuje się w prod. Detergentow.

Estry kwasu fosforowego (V) występują w organizmach żywych, gdzie biorą udział w procesach biochemicznych.

Zastosowanie estrów:
Prod. Farb, lakierow i rozpuszczalnikow, wytwarzanie roślinnych substancji zapachowych, prod. Perfum, wod kwiatowych, mydla, esencji zapachowych, dodatki smakowe do wyrobow cukierniczych, w przyrodzie estry pokrywaja liscie zatrzymując wilgotność i zapobiegając nadmiernemu wysuszeniu.

Reakcja etanolu z sodem
2CH3-CH2-OH+2NA2CH3-CH2-O-NA+H2|
metale reaktywne(Na,K,Ca,Mg)wypierają wodór z alkoholi. W wyniku reakcji powstaje etanolan sodu(alkoholan)-związek o charakterze soli. Ulega on w wodzie hydrolizie z odczynem zasadowym. Jest to hydroliza typowa dla soli mocnych zasad i słabych kwasów-hydroliza anionowa.
CH3-CH2-O +H2OC2H5OH+OH
Alkohole nie ulegaja dysocjacji i mają odczyn obojętny, jednak reakcja alkoholu etylowego z sodem wskazuje na ich bardzo słaby charakter kwasowy.

PROBA TOLLENSA
HCHO+AG2OHCOOH+2AG
Proba Tollensa jest przykładem reakcji utleniacza-redukcji. Aldehyd mrowkowy ma właściwości redukujące, ponieważ zredukowal srebro z 1stopnia utlenienia do 0, sam przy tym zostal utleniony do kwasu mrowkowego.
Reakcja ta(lustra srebrnego, bo na sciankach probowki osadza się metaliczne srebro)znalazla zastowosowanie do wyrobu luster i ozdob choinkowych.

PROBA TROMMERA
HCHO+2Cu(OH)2HCOOH+Cu2O+2H2O
Metanal Metanol reakcji z Cu(OH)2 zredukowal miedz ze stopnia utlenienia 2 do 1, a sam utlenil się do kwasu mrowkowego.
Proba trommera jest stosowana przy identyfikacji cukrow, pozwala bowiem wykryc grupe aldehydowa w zawiaskach chemicznych. Dzieki obecności grupy aldehydowej aldehydy wykazuja właściwości redukujące, same przy tym itleniaja się do kwasow karboksylowych.

MECHANIZM MYCIA I PRANIA
Związki powierzchniowo czynne swoje właściwości zawdzięczają charakterystycznej dwoistej budowie: częścią hydrofobową (grupa węglowodorowa kwasu tłuszczowego) przylegają do hydrofobowych cząsteczek obecnych obecnych zawiesinie wody i brudu, a częścią hydrofilową (jonowa grupa funkcyjna COO-) wraz z towarzyszącymi jej kationami kierują się do polarnych cząsteczek wody. Mechaniczne tarcie w trakcie mycia i mieszanie podczas prania powodują powstanie emulsji brudu z wodą, tworzy się przy tym piana. Odrywają cząstki brudu od powierzchni czyszczącej wraz z pianą unoszą je na powierzchnię wody. Skąd są wypłukiwane.

Spec. Met. otrzym. alkoholi:
• Metanol: z gazu syntezowego, prod. Ubocz. Są homologi metanolu, które oddziela się przez destylacje
CO+2H2 kat.> CH3OH
W wyniku suchej destylacji drewna
• Etanol: fermentacja alkoholowa cukrów roślinnych
C6H12O6 zymaza> 2C2H5OH+2CO2|
Fermentacja skrobi, sacharozy, celulozy
• Glikol: hydroliza zasadowa (1,2-dibromoetan->glikol)
Utlenianie, a nastepnie hydroliza prod. W srod. Kwasnym (etylen->glikol etylowy)
• Glicerol: hydroliza zasadowa tluszczów lub z propylenu

Spec. Met. Otrzym. fenoli:
• Ze smoly pogazowej uzyskiwanej w procesie koksowania wegla kamiennego.
• Hydroliza halogenkow arylowych (chlorobenzen+2NaOH->fenolan sodu + CO2+H2O->fenol)

Spec. Met otrzym. aldehydow:
• Kataliczne utlenienie (metanol)
• Odwodornienie (metanol)
• Uwodnienie (acetylen)
• Utlenienie (acetylen)

Spec. Met. otrzym. kw. Karb:
• Kwas metanowy: dzialanie kwasu siarkowego (VI) na mrówczan sodu, który powstaje w reakcji CO+NaOH [CO+NAOHHCOONAHCOOH]
• Kwas octowy: Kataliczne utlenianie aldehydu octowego 2CH3CHO+O22CH3COOH]
Fermentacja octowa [CH3CH2OH+O2CH3COOH+H2O]

HCOOH metanowy mrowkowy
CH3COOH etanowy octowy
CH3CH2COOH propanowy propinowy
CH3(CH2)2COOH butanowy maslowy
CH3(CH2)3COOH pentanowy walerianowy
C15H31COOH heksadekanowy palmitynowy
C17H35COOH oktadekanowy stearynowy
17H33COOH oktadek-9-enowy oleinowy




HCOOC2H5 mrowczan etylu zapach rumu
CH3COOC5H11 octan n-pentylu zapach gruszek
C3H7COOC2H5 maslan etylu zapach ananasów
CH3COOC6H5 octan fenylu zapach jaśminu
CH3COOC4H9 octan n-butylu zapach bananów