Mieszko I

Polańskie państwo Mieszka I pojawia się w źródłach pisanych dopiero w sześćdziesiątych latach X w. Stwierdza jednocześnie, że ziemia krakowska powiązana była politycznie z władcą Czech Bolesławem I Srogim. W dobie pojawienia się państwa polskiego na arenie dziejowej obejmowałoby ono, zatem terytoria wieloplemienne Polan, tj. późniejszą Wielkopolskę, Mazowsze i Kujawy.
Organizacja państwa Mieszka nie jest w pełni poznana. Wiemy, że istniał system fiskalny, który pozwalał ściągać z poddanych księcia srebro i produkty naturalne. Większość tych dochodów przeznaczona była na drużynę – lepiej zbrojną od pospolitego ruszenia, stanowiącą główną siłę uderzeniową, według Ibrahima liczącą 3 tys. Zbrojnych. Książę opiekował się rodzinami swoich drużynników, im samym płacił żołd i utrzymywał ich, zyskując siłę zabezpieczającą nie tylko granice kraju, ale i wewnętrzną administrację. Zapewne z X – XI w. pochodzi organizacja grodowa obejmująca regularną siatką całe państwo Mieszka. Wokół ośrodków skarbu książęcego, administracji sądowniczej i militarnej, organizowana była działalność gospodarcza mająca na celu zaspokojenie potrzeb załogi książęcej, urzędników itp. Stosunek ogółu ludności do państwa regulowało tzw. prawo książęce, według którego każdy, kto nie pełnił służby rycerskiej zobowiązany był do świadczeń gospodarczych. Do prac związanych z obroną czy wyposażeniem grodu lub stacji czy podwód. Zatem tzw. wsie służebne dostarczały koni i świń, wyrobów szewskich i bartniczych, produktów kowalskich itp.
Podstawową masę mieszkańców państwa Mieszkowego tworzyli wolni kmiecie, posiadający własną ziemię. Niewolników w klasycznym słowa tego znaczeniu niemal nie było. Natomiast schwytanych jeńców wojennych osadzano w ramach organizacji dziesiętnej we wsiach, księcia; praca ich dawała władcy dodatkowe dochody. Obok wielmoży i kmieci już w X w. istniała nieliczna ludność- wolna, bądź żyjąca w niewoli- zajmująca się wymianą towarową i rzemiosłem. Skupiała się ona wokół głównych ogrodów państwa, gdzie powstawały najstarsze ogródki miejskie.
Przez te pierwsze miasta- a więc osady, których mieszkańcy żyli nie tylko z rolnictwa, ale także z produkcji i wymiany- przebiegały szlaki handlowe łączące główne ośrodki państwa i sięgające daleko poza jego granice. Wywożono bursztyn, futra, niewolników przywożono wyroby rzemiosła z Europy Południowej, narzędzia, przedmioty zbytku, przy czym punkty wymiany znajdowały się we wczesnych ośrodkach miejskich.
Państwo Polskie powstało na obszarze Wielkopolski zapewne w pierwszym okresie swojej działalności włączyło w obręb swych granic Kujawy i Mazowsze i rozpoczęło dalszą ekspansję na Północ. Organizacja państwowa jednak w tym czasie na tyle już okrzepła, ze Mieszko mógł uczynić- może pod bezpośrednim wpływem poniesionych klęsk- krok tak wielkiej wagi, jak (po zawarciu przymierza z Czechami i poślubieniu, w 965 r. czeskiej księżniczki Dobrawy) przyjęcie w 966 r. chrześcijaństwa. Motywy tego były najróżniejsze. Zagrożone Czechy szukały oparcia w środku gnieźnieńskim. Przyjęcie chrztu wzmacniało pozycję państwa, stwarzało korzystne możliwości nawiązywania współpracy z dwoma potęgami ówczesnej Europy: cesarstwem i papiestwem. Organizacja kościelna stanowiła ponadto czynnik, na którym władca mógł oprzeć organizacje państwową. Duchowni byli niemal jedynymi wykształconymi ludźmi zdolnymi prowadzić kancelarię, kontrolować skarb państwa, działać na arenie międzynarodowej. Przyjęcie chrześcijaństwa wiązało się z przyjęciem nowego porządku społecznego związanego podówczas z religią, z systemem działających we wczesnofeudalnych monarchiach Zachodu.
Chrześcijaństwo w X stuleciu przynosiło wzory ustroju państwowego i doświadczenia organizacyjne. Stąd też dla młodego państwa niesłychanie ważną sprawą było zabezpieczenie niezależności organizacji kościelnej, co gwarantowało również i suwerenność polityczną państwa. Unikając groźby dostania się pod żądnego ekspansji kościoła niemieckiego. Mieszko zdecydował się na przyjęcie chrześcijaństwa za pośrednictwem czeskim.
W 968 r. powstało pierwsze biskupstwo dla Polski- zapewne misyjne, w Poznaniu, zależne bezpośrednio od Rzymu.
Przyjęcie chrześcijaństwa stanowiło ważny etap w stabilizacji państwa polskiego. Układ, jaki musiał zawrzeć z cesarzem przewidywał składanie hołdu z części terenów. Poddanie kraju pod opiekę św. Piotra, właśnie w dokumencie Dagome Iudex, nie prowadziło do żadnych widocznych oznak zależności, a w stosunkach z Ottonem, Sasami i z Czechami mogło pomóc.
W momencie swej śmierci (992) Mieszko pozostawił po sobie państwo zorganizowane na wzór innych księstw chrześcijańskich i dostatecznie silne, by kontynuować samodzielną politykę.