Teoria zróżnicowanych możliwości Clowarda i Ohlina

TEORIA ZRÓŻNICOWANYCH MOŻLIWOŚCI CLOWARDA I OHLINA

KSZTAŁTOWANIE SIĘ PODKULTUR DEWIACYJNYCH

WADY JEDNOSTKI, WADY SYSTEMU

Założeniem jest, że wykształcenie się podkultur uzależnione jest od tego, czy jednostka, zgodnie z panującą ideologią sukcesu, przypisuje swe niedostatki bądź niepowodzenia własnym wadom czy ułomnością charakteru, czy też postrzega, że to istniejący porządek społeczny uniemożliwia jej osiągnięcie kulturowo wyznaczonych celów (lub rozwiązanie stojących przed nią problemów)
W pierwszym przypadku rozwiązania podkulturowe są mało prawdopodobne.( Zachowania dewiacyjne mogą wystąpić, ale są to dewiacje samotnicze). Ci dewianci nadal pozostaną związani obowiązującą ich ideologią, dlatego też, będzie towarzyszyć im poczucie winy.(Jednostka nadal jest związana konformistycznym systemem normatywnymi nie pozbawiła go prawomocności-, więc poczucie winy jest nieuniknione)
Gdy jednostka dostrzega bariery na drodze do sukcesu, sprzyja zachowaniom dewiacyjnym. Autorzy tak jak Cohen akcentowali wyraźnie grupowy charakter rozwiązań innowacyjnych, modyfikując tym samym ujęcie Mertona.

PRAWOMOCNOŚĆ I ZASADNOŚĆ MORALNA

Nie można być przekonanym o moralnej wyższości danego sposobu postępowania i jednocześnie uważać, że w konkretnej sytuacji nie znajduje In zastosowania ze względu na swą nieskuteczność czy nieużyteczność. Można odbierać prawomocność danemu sposobowi postępowanie nie negując jego zasadności moralnej.
Odbieranie prawomocności niesprawiedliwym lub nie przystającym do sytuacji normom, jest podstawowym warunkiem zaangażowania dewiacyjnego. Z chwilą odebrania prawomocności danej normie zostaje rozwiązany problem poczucia winy.

POSZUKIWANIE GRUPY

Odebranie prawomocności normie jest warunkiem koniecznym do wystąpienia zachowania dewiacyjnego.
Z chwilą odebrania prawomocności obowiązującym normom jednostka znajduje się w stanie gotowości psychicznej do dewiacji, jednocześnie staje w opozycji do społeczeństwa, co powoduje stan napięcia, niepewności i lęku. Rodzi to do poszukiwań innych osób mających analogiczne problemy.
Postawy dewiacyjne wykształcają się jeszcze przed przystąpieniem do podkultury (na zasadzie świadomego wyboru linii działania dokonywanego przez jednostkę- nawiązanie do indywidualistycznego podejścia Mertona). Każdy uczestnik procesu interakcji ma już w pewnym sensie ukształtowany pogląd Ina kierunek i charakter zmian, grupa zaś formuje na zasadzie podobieństwa postaw. Rola grupy polega na dostarczeniu moralnego wsparcia rozwiązaniom dewiacyjnym m.in. racjonalizowanie zachowań dewiacyjnych (grupa wspiera i nagradza zachowania dewiacyjne, jednak ludzie naruszający normy, o których zasadności są przekonani, odczuwają silne poczucie winy-, które rośnie, jeśli po pewnym czasie nie potrafią wykształcić mechanizmów obronnych to porzucają zachowania dewiacyjne.
Kluczowym problemem jest uporanie się z poczuciem winy. Redukcja lub eliminacja poczucia winy umożliwia stałe zaangażowanie dewiacyjne. Odbywa się ona przez mechanizm odbierania prawomocności istniejącemu porządkowi społecznemu.
Większość dewiantów w ogóle nie przejawia poczucia winy, ponieważ może ono wystąpić tylko przy naruszeniu norm, o których prawomocności jest się przekonanym. Człowiek, który w pełni zinternalizował normy danej podkultury, nie przejawia poczucia winy nie, dlatego że nie ma sumienia nie oznacza, że nie ma sumienia lub jest osobowością psychopatyczną, lecz dlatego, że przyjął odmienny system norm, inne standardy ocen, odmienne wartości niż te obowiązujące w konformistycznym segmencie społeczeństwa.

DEWIACJA A REAKCJA SPOŁECZNA

Koncepcja ta jest próbą połączenia orientacji kulturowej i strukturalnej. Stanowi też jedną z pierwszych prób, połączenia nurtów także z orientacją reakcji społecznej.
Koncepcja nawiązuje do pionierskiej dramatyzacji zła Tannenbauma. Uważał on, że większość zachowań dewiacyjnych młodzieży z podkultur ma w istocie dość niewinny, zabawowy charakter. Są one sztucznie wyolbrzymiane przez reakcję społeczną. Dopiero proces dramatyzowania zła czyni z rozrabiających nastolatków prawdziwych przestępców. Najlepszym sposobem postępowania z nieletnimi przestępcami jest po prostu zaniechanie działań. Dotyczy to zwłaszcza instytucji formalnej kontroli społecznej, których często nieprzemyślane akcje wychowawcze i poprawcze przynoszą w konsekwencji więcej szkody niż pożytku.
Cloward i Ohlin twierdzili, że nieprzychylne reakcja otoczenia na błahe występki młodzieży może spowodować skutki odwrotne do zamierzonych, tzn. prowadzić do jej nasilenia. Separowanie i segregowanie młodzieży noszącej już etykietkę dewiacyjną prowadzi także do wzrostu solidarności i tożsamości grup dewiacyjnych.
W przeciwieństwie do Tannenbauma nie uważali oni, ze punktem wyjścia późniejszych karier dewiacyjnych młodzieży są zupełnie przypadkowe wybryki, które dopiero z perspektywy czasu definiuje się jako „zło” i sztucznie wyolbrzymia. Wszystkie dzieci broją przy okazji zabawy, ale niektóre angażują się w poważniejsze formy dewiacji- są to te, które odebrały prawomocność istniejącemu porządkowi normatywnemu. Negatywna reakcja społeczna wzmaga ich resentyment i zachęca do dalszej dewiacji. Odymienie niż Tannenbaum różnicowali konsekwencje reakcji społecznej w zależności od tego, czy dane zachowanie jest oceniane jako otoczenie, które generalnie aprobuje istniejący porządek normatywny, czy też przez otoczenie, który ustalony system uznaje za niesprawiedliwy i deprawujący.

PODKULTURY PRZESTĘPCZE

Podkultura przestępcza ma szanse rozwinąć się na obszarze, który zamieszkują przestępcy z różnych grup wiekowych, na którym dewiacyjne normy i wzory zachowania stanowią już trwały element środowiska.
Dużą rolę w procesie socjalizacji młodzieży wychowującej się na terenach o wysokiej przestępczości odgrywa integracja różnych grup wiekowych. W środowiskach tych możliwość awansu społecznego, osiągnięcia celów sukcesu jest bardzo ograniczona. Młodzież z dzielnic przestępczych już od najmłodszych lat zaczyna orientować się ma nielegalne możliwości osiągania sukcesu. Wzory są dostarczane przez przestępcow-profesjonalistów, którzy odnieśli sukces w działalności przestępczej.
W wyniku bezpośredniego kontaktu następuje proces uczenia się poprzez modelowanie. Tak jak młodzież z warstw średnich chce zostać biznesmenem w wyniku osobistego kontaktu z biznesmenami, tak chłopiec z warstw niższych pragnie zostać gangsterem w wyniku osobistego kontaktu z gangsterami.
Bariery klasowe sprawiają, iż cele sukcesu obowiązującego w warstwach średnich mogą nie być istotne dla przedstawicieli warstw niższych dzieje się tak, dlatego, że młodzież z tych warstw orientuje się na wzory sukcesu-głownie przestępcze-przyjęte w jej środowisku.
Uczenie się ról społecznych wyłącznie przez modelowanie jest niewystarczające do ich pełnego przyswojenia. Aby się jej nauczyć trzeba także próbować ją grać.
Pozornie bezsensowne kradzieże stanowią element treningu, uczenia się techniki przyszłego fachu. Sformalizowana i zhierarchizowana struktura gangu- z wyraźnym podziałem praw i obowiązków- stanowi odwzorowanie, miniaturę organizacji przestępczej. W ramach gangu młodzież ma okazję nie tylko uczyć się przyszłego rzemiosła, lecz także wdrażać się do dyscypliny, nabywać umiejętności wydawania poleceń i ich wykonywania.
Cloward i Ohlin negowali pogląd, z godnie, z którym obszary upośledzone ekonomicznie i ekologicznie, dzielnice nędzy czy obszary przestępcze są zdezorganizowane. Odznaczają się one dużym stopniem integracji, silnymi więzami, spójnym i dość powszechnie przestrzeganym kodeksem postępowania.

PODKULTURY KONFLIKTOWE

Są jednak obszary, na których bądź w ogóle nie występuje integracja grup wiekowych ani sprawnie działająca kontrola nieformalna, bądź te cechy są słabo rozwinięte. Obszary te charakteryzują się dużo ruchliwością pionową i poziomą o zmiennym składzie ludności, nie wywiązały się na nich trwałe więzi międzyludzkie Anie nie powstał spójny system aksjologiczno-normatywny. Są one najbliższym odpowiednikiem stref przejściowych. Właśnie tam wyłaniają się podkultury konfliktowe i wycofania.
Połączenie stanu przejściowości i niestabilności wywiera na młodzież silną presją w kierunku zachowań agresywnych. Społeczność zdezorganizowana nie jest stanie zapewnić dostęp do konformistycznych kanałów osiągania sukcesu, co zwiększa jej niezadowolenie z powodu braku szans życiowych. Ograniczone są także możliwości nabywania wzorów zachowań przestępczych, ponieważ brak tu integracji przestępców z różnych grup wiekowych. Młodzież jest pozbawiona zarówno wzorów konformistycznych jak i przestępczych. Słaba jest także kontrola społeczna. Warunki te sprzyjają do wyłonienia się podkultur konfliktowych.
Na tych terenach przestępczość jest niezorganizowana, drobna i przynosi mały zysk.
Młodzież zamieszkująca te tereny nie ma za bardzo, na kim się wzorować.
Młodzi ludzie z obszarów zdezorganizowanych, którzy zorientowani są na osiągnięcie wyższej pozycji społeczne, lecz są odcięci od kanałów instytucjonalnych- zarówno legalnych jak i przestępczych- są zmuszeni sami rozwiązywać swoje problemy przystosowawcze. Sytuacja ta rodzi tendencje do wyznaczania siły i agresji fizycznej jako kryterium statusu.
Siła fizyczna, umiejętność walki i odporność na ból są cechami egalitarnymi. Nie liczy się tu pozycja społeczna rodzic ów, ani wykształcenie ani pieniądze, ani układy. Przy tak wyznaczonym kryterium statusu wszyscy mają mniej więcej te same szanse. Odwaga „serce do walki” są w podkulturach bardziej cenione niż zwycięstwo.
Podkultury konfliktowe, których główna formą aktywności są wzajemne utarczki, trwają dopóty, dopóki nie wyłonią się nowe struktury okazjonalne- konformistyczne lub przestępcze. Wówczas ten rodzaj podkultur ma tendencję do zanikania.

PODKULTURY WYCOFANIA

Tworzenie się podkultur wycofania (formą ich aktywności jest przeważnie zażywanie narkotyków), wiąże się z takimi czynnikami społecznymi jak, wzmożona ruchliwość pozioma, niewystarczająca kontrola społeczna, oraz dezintegracja społeczna. Przyczyn wycofania poszukuje się także w zakłóceniach w sferze stosunków interpersonalnych jednostki. Zasady rządzące tym typem podkultury są analogiczne do zasad rządzących każdą inną podkulturą. Jednak w porównaniu z pozostałymi rodzajami podkultur podkultury wycofania cechuje mniejsza solidarność, ponieważ rozbija ją walka o dostęp do ograniczonych źródeł narkotyków.
STRUKTURY OKAZJONALNE-(inaczej struktury możliwości) konformistyczne lub nonkonformistyczne drogi osiągnięcia kulturowo usankcjonowanych celów
Dla młodzieży z nizin spleconych możliwości konformistyczne są dość ograniczone. Niewielu ma także szanse osiągnąć prawdziwy sukces przez nonkonformizm. Ci tzw. „podwójnie przegrani” tworzą podkultury wycofania.
Jednak nie wszyscy „podwójnie przegrani” biorą narkotyki- dotyczy to tych, którzy mimo doznanych porażek nie potrafią obniżyć poziomu aspiracji lub tez przystosować się do życia w „ dorosłym świecie”.