Arkusz obserwacyjny do badania dzieci nieśmiałych w klasach I-IV.

Kinga Lasoń
Monika Kalisz
Agata Kostrzewska

CZĘŚĆ TEORETYCZNA

CO TO JEST NIEŚMIAŁOŚĆ?

Jest to rodzaj upośledzenia psychicznego, które może okaleczyć człowieka w takim samym stopniu jak kalectwo fizyczne, a jego skutki mogą być niszczycielskie. Przez nią inni nie doceniają naszych mocnych stron.
Cechy:
Utrudnia poznawanie nowych ludzi, zawieranie przyjaźni, czy radość z potencjalnie pozytywnych momentów,
Przeszkadza w publicznej obronie własnych praw oraz wyrażaniu swoich opinii i wartości,
Nadmierne przejmowanie się swoimi własnymi reakcjami,
Utrudnia precyzyjne myślenie i skuteczne porozumiewanie się,
Zazwyczaj towarzyszą mu takie zjawiska jak depresja, lęk czy samotność.
Być nieśmiałym to być trudnym w kontakcie z powodu bojaźliwości, ostrożności lub nieufności.* Osoba nieśmiała jest ostrożna i niechętna w kontaktach z pewnymi osobami i przedmiotami. Jest to zjawisko pospolite, szeroko rozpowszechnione i uniwersalne.
Objawy nieśmiałości:
Czerwienienie się,
Bicie serca i zdenerwowanie,
Przyspieszony puls,
Cichy ton wypowiedzi,
Niechęć do zabierania głosu,
Brak swobody w mówieniu,
Wzmożone pocenie się,
Zdenerwowanie odbijające się na pracy przewodu pokarmowego.
Nieśmiałość rozumiemy jako afektywno-behawioralny syndrom charakteryzujący się lękiem społecznym i zachowaniami interpersonalnymi, które wynikają z istniejącej lub mającej nastąpić oceny interpersonalnej” (...) „Darwin twierdził, że nieśmiałość jest w dużym stopniu związana ze strachem, różni się jednak od niego zasadniczo. Człowiek nieśmiały bez wątpienia obawia się opinii obcych, ale nie boi się ich samych. Stać go na bohaterskie czyny w walce, jednak brak mu pewności siebie w błahych potyczkach z obcymi. **




WSKAŹNIKI EMPIRYCZNE ŚWIADCZĄCE O NIEŚMIAŁOŚCI:
Rumieńce,
Oblizywanie warg przy wypowiedziach,
Drżenie głosu,
Cichy ton wypowiedzi,
Niechęć do zabierania głosu,
Tiki nerwowe,
Obgryzanie paznokci,
Nerwowa zabawa np. długopisem,
Brak swobody w mówieniu,
Pocenie się,
Brak aktywności,
Izolacja,
Słaby kontakt interpersonalny,
Omdlenia,
Zaburzenia oddychania,
Krytycyzm wobec własnej osoby np. surowe ocenianie swojej osoby i wytworów własnej pracy,
Trudności w nawiązywaniu nowych znajomości,
Nieumiejętność proszenia o pomoc,
Nieumiejętność zadawania pytań,
Skulona postawa ciała,
Unikanie kontaktu wzrokowego,
Unikanie zadań po których następuje ocena.


ARKUSZ OBSERWACYJNY DO BADANIA DZIECI NIEŚMIAŁYCH W KLASACH I-IV

Arkusz obserwacyjny skierowany jest dla nauczycieli i pedagogów szkół podstawowych, a przeznaczony jest do badania dzieci w wieku 7 – 10 lat (klasy I- IV), u których występuje podejrzenie nieśmiałości. Badacz po wnikliwej obserwacji dziecka odpowiada na poniższe pytania i przy każdym z nich stawia znak X w odpowiednim polu, w zależności od stopnia intensywności występowania danego zachowania.

INSTRUKCJA:
Proszę zaznaczyć wartość odpowiadającą natężeniom zachowania obserwowanego ucznia na skali pięciostopniowej:
1- brak występowania zachowania,
2- zachowanie występujące rzadko,
3- zachowanie występujące czasami,
4- zachowanie występujące często,
5- zachowanie występujące bardzo często.


Imię i nazwisko ucznia ........................................................
Wiek .........................................................
Klasa .........................................................
Data badania .........................................................
Obserwator .........................................................



Lp. PYTANIA 1. 2. 3. 4. 5.
1. Czy dziecko rumieni się gdy jest zwracana na niego uwaga?
2. Czy dziecko oblizuje wargi przy wypowiedziach ustnych?
3. Czy dziecku drży głos w trakcie wypowiedzi?
4. Czy dziecko mówi cicho?
5. Czy dziecko niechętnie zabiera głos na forum publicznym?
6. Czy u dziecka występują tiki nerwowe?
7. Czy dziecko obgryza paznokcie?
8. Czy dziecko nerwowo bawi się różnymi przedmiotami np. długopisem?
9. Czy dziecku brakuje swobody w mówieniu?
10. Czy dziecko nadmiernie poci się?
11. Czy dziecko niechętnie uczestniczy w zadaniach grupowych?
12. Czy dziecko izoluje się od grupy?
13. Czy dziecko stoi na uboczu podczas zabaw?
14. Czy dziecko ma słaby kontakt z rówieśnikami?
15. Czy dziecku zdarza się omdlewać?
16. Czy u dziecka zdarzają się zaburzenia w oddychaniu (szybki, płytki oddech)?
17. Czy dziecko jest krytyczne wobec siebie i swoich reakcji? Czy wypowiada się negatywnie na własny temat?
18. Czy dziecko ma trudności w nawiązywaniu nowych kontaktów?
19. Czy dziecko prosi o pomoc w nauce nauczyciela lub rówieśników?
20. Czy dziecko zadaje pytania nauczycielowi?
21. Czy dziecko często spuszcza wzrok gdy jest o coś pytane?
22. Czy dziecko unika kontaktu wzrokowego z nauczycielem?
23. Czy dziecko unika kontaktu wzrokowego z innymi dziećmi?
24. Czy dziecko unika zadań i sytuacji w których może być oceniane przez innych?


Po ustosunkowaniu się do wszystkich twierdzeń należy przyznać punkty i tak za zaznaczenie pozycji:
pierwszej (nigdy) - 0 punktów,
drugiej (rzadko) – 1 punkt.
trzeciej (czasem) – 2 punkty,
czwartej (często) – 3 punkty,
piątej (bardzo często) – 4 punkty.
Maksymalna ilość punktów, którą może uzyskać dziecko wynosi 96.
W przypadku gdy suma punktów wynosi:
0 – 20 ............................... nieśmiałość nie występuje,
21 – 47 ............................. nieśmiałość umiarkowana,
48 – 68 ............................ nieśmiałość przeciętna,
69 – 80 ............................ nieśmiałość znaczna,
81 – 96 ............................ nieśmiałość chorobowa.





BIBLIOGRAFIA:
1) Philip G. Zimbardo „Nieśmiałość. Co to jest? Jak sobie z nią radzić?” PWN Warszawa, 1994,
2) Mark Leary, Robin M. Kowalski „Lęk społeczny”,
3) Internet.