Prądy artystyczne w okresie Młodej Polski.

PRĄDY ARTYSTYCZNE

DEKADENTYZM
- ogólnoeuropejski prąd duchowy charakterystyczny dla ostatniego dwudziestolecia XIX w. Wyrażał się w postawie pesymistycznej i indywidualistycznej oraz poczuciu słabości
duchowej.
- Kształtowany przez ówczesną cyganerię artystyczną, w buncie przeciw mieszczańskiemu światu kreował wzorzec osobowy subtelnego i nadwarażliwego artysty nie przystosowanego do życia.
- Kierunek ten, typowy dla wszelkich okresów schyłkowych, w Polsce widoczny był najwyraźniej w poezji.
- Przykłady utworów literackich : "Deszcz jesienny" L. Staffa, "Koniec wieku XIX" i "Wszystko umiera z smutkiem i żałobą" K. Przerwy-Tetmajera.

REALIZM
- kierunek literacki ukształtowany w połowie XIX w. i dominujący w prozie europejskiej tego okresu.
- Najważniejszą zasadą poetyki realistycznej jest mimetyczność, czyli naśladowanie w utworze literackim świata współczesnego twórcy i czytelnikowi.
- Rzeczywistość ukazana jest z perspektywy przeciętnego odbiorcy i oceniana w myśl reguły przyjętej powrzechnie moralności oraz zasad zdrowego rozsądku.
- Kompozycja najczęściej ma formę zamkniętą, język - spełniający wszystkie wymogi poprawności - używany jest w wielu odmianach związanych z róznorodną tematyką.
- Bohater - dzięki obecności fabuły - występuje zazwyczaj na tle społeczeństwa, a jego działania zyskują psychologiczną motywację.
- W literaturz Młodej Polskim przykładnem literackim jest utwór Stanisława Żeromskiego "Rozdziobią nas kruki i wrony".

NATURALIZM
- kierunek literacki ukształtowany we Francji w II połowie XIX w., który rozprzestrzenił się na całą Europę oraz Stany Zjednoczone na przełomie XIX i XX w.
- Jego twórca i głównym teoretykiem był E. Zola, który pragnął upodobnić metody stosowane w dziele literackim do technik typowych dla nauk eksperymentalnych(wpływ scjentyzmu).
- Kompetencje autora zostały umniejszone na rzecz bohatera i sceny.
- Postaci reprezentowały subiektywny punkt widzenia, ale ich psychika i los miały być podporządkowane deterministycznie pojmowanym prawidłowościom (np. ludzkiej fizjologii czy warunkom społecznym).
- Zakwestionowano nawet ciągłość narracji poprzez przekazywanie poszczególnych chwil z życia bohatera lub epizodów nie związanych z przebiegiem fabuły.
- Estetyka naturalistyczna była skrajnie mimetyczna, a język powieściowy często - potoczny.
- Naturalizm w literaturz Młodej Polski można dostrzec w "Moralności pani Dulskiej" G. Zapolskiej.

IMPRESJONIZM
- kierunek artystyczny, przede wszystkim w malarstwie, ukształtowany we Francji w II połowie XIX w.
- W literaturze szczególnie wpłynął na opis - zsubiektywizowany i skupiony na zatrzymaniu ulotnych właściwości rzeczy.
- Kładł nacisk na walory brzemieniowe tekstu (liczne onomatopeje) oraz barwość, zmysłowość i nastrojowość obrazu (nagromadzenie epitetów, synestezja).
- Poetykę impresjonistyczną zastosował np. K. Przerwa-Tetmajer w "Melodii mgieł nocnych" czy S. Żeromski w opowiadaniu pt. "Zmierzch".

SYMBOLIZM
- prąd literacki ukształowany we Francji i Belgii w ostatnim piętnastoleciu XIX w., który natychmiast rozprzestrzenił się na całą Europę i Stany Zjednoczone.
- Za najważniejsze zadanie uważał wyrażenie tego, co nie wyrażalne.
- W spełnieniu tego założnienia najistotniejszy był symbol. Dzięki jego wieloznaczności poezja mogła dotrzeć do rzeczywistości niedostępnej do racjonalnemu poznaniu, dotykać tego, co nienazwane i niejasne.
-Utwory symbolistyczne operowały sugestią i oddziaływały na czytelników przez szczególną atmosferę wiersza, jego obrazowanie i muzyczność.
- Przykłady utworów literackich : "Wesele" S. Wyspiańskiego, "Krzak dzikiej rózy w Ciemnych Smreczynach" J. Kasprowicza i poezja B. Leśmiana.

EKSPREZJONIZM
- awangardowy kierunek literacki, ukształtowany w niemieckim obszarze językowym około 1910 r. i trwający do końca lat 20.
- Zadaniem sztuki ekspresjonistycznej było tworzenie przekazu świata wewnętrznego człowieka, stąd też podstawową kategorią estetyczną stał się wyraz rozumiany jako czyn - oddanie przeżyć jednostki w ich dynamice. Głosiła więc aktywizm ale była również otwarta na metafizykę.
- Człowiek - nie indywidualna postać, lecz Człowiek wogólne ujmowany był w kontekście wrzechświata. Służyły temu odwołania do mitologi i tradycyjnej symboliki.
- W zakresie stylu ekspresjonizm sięgał po rozmaite i ostre środki wyrazu : patos i ekstazę łączył z wulgarnością, poetyzmy z prozaizmami, subtelne wyznania z lirycznym krzykiem.
- W sposobie kształtowania świata niejednokrotnie korzystał z groteski i ujęć wizyjnych.
- Przykłady utworów literackich : "Hymny" J. Kasprowicza i J. Wittlina oraz powieść
J. Kadena- Bandrowskiego "Generał Barcz".