System bankowy jest określany jako całokształt instytucji bankowych oraz instytucji finansowych wraz z normami określającymi wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem. Powstanie wielopoziomowego układu złożonego z banku centralnego, czyli banku emisyjnego oraz banków komercyjnych, uznano za podstawę dla określenia systemu bankowego. System bankowy to liczba oraz rodzaj banków funkcjonujących w danym państwie, które tworzą logiczną, zwartą całość. Dobrze działający system bankowy zapewnia prowadzenie rozliczeń gotówkowych i bezgotówkowych. Przyczynia się do rozwoju kredytowania działalności gospodarczej oraz wzrostu zasobów oszczędności, czyli wzrostu wolnych środków finansowych w bankach.
Najważniejszymi funkcjami systemu bankowego są:
· kształtowanie emisji kredytu i pieniądza ułatwiające, zgodnie z prawami obiegu pieniądza, funkcjonowanie gospodarki oraz zwiększające rolę pieniądza również w stosunku do innych walut;
· pobudzanie szeroko pojętej oszczędności oraz takie gromadzenie wolnych środków finansowych w systemie bankowym, by mogły być one najefektywniej wykorzystane;
· kredytowanie działalności gospodarczej oraz jej rozwoju jak również wspomaganie przedsiębiorstw i inicjatyw rozwojowych na zasadzie rentowności;
· prowadzenie gotówkowych i bezgotówkowych rozliczeń między jednostkami gospodarczymi.
Podstawowymi elementami polskiego systemu bankowego jest: Narodowy Bank Polski, banki komercyjne i spółdzielcze oraz Komisja Nadzoru Bankowego. Najważniejszym elementem systemu bankowego w Polsce, który jest instytucją nadzorującą i regulującą rynek jest Narodowy Bank Polski. Jest on bankiem Centralnym, który spełnia równocześnie wiele funkcji. NBP to bankier banków, dba o stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego w Polsce. Wykonując to zadanie nadzoruje działania banków komercyjnych, udziela im pożyczek na rozszerzenie działalności kredytowej, ustala poziom stopy rezerw obowiązkowych. NBP sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem ustawy "Prawo bankowe". NBP to bank emisyjny, czyli jedyny bank uprawniony do emisji pieniądza. NBP określa jej wielkość oraz moment wprowadzenia pieniądza gotówkowego do obiegu, za którego płynność odpowiada. Jest bankiem państwa, sprawuje kontrolę nad wielkością podaży pieniądza i finansuje deficyt państwa. NBP gromadzi dochody i realizuje wydatki budżetu państwa. Jako bank państwa NBP zarządza długiem publicznym, a także gromadzi rezerwy złota i dewiz.
Podstawową funkcją banków komercyjnych jest obsługa klientów indywidualnych i podmiotów gospodarczych. Ich głównym celem jest osiąganie maksymalnego zysku. Realizując ten cel banki komercyjne zwiększają swoją pozycję na rynku, rozbudowują sieć swoich placówek i oddziałów, podnoszą standard usług bankowych. Banki spółdzielcze to banki, dla których podstawowym celem jest zapewnienie swoim właścicielom (spółdzielcom) szerokiego dostępu do produktów bankowych. Są to z reguły małe, lokalne banki działające samodzielnie na zasadach spółdzielczych. Banki spółdzielcze łączą się w związki regionalne i krajowe, będące ich centrami rozliczeniowymi i finansowymi. Komisja Nadzoru Bankowego to instytucja kontrolująca działalność banków. Wykonując swe zadania Komisja może w sytuacji naruszenia przez bank prawa bądź statutu lub w przypadku, gdy działalność banku zagraża zdeponowanym przez klientów banku środkom pieniężnym - zmusić dany bank do podjęcia działań naprawczych. Może nawet w ostateczności podjąć decyzję o likwidacji banku.
Na rozwój współczesnego systemu bankowego ma wpływ porządek społeczny oraz gospodarczy, który określa społeczne wartości i cele gospodarcze, regulacje prawne działań bankowych, struktura oraz wielkość popytu na usługi bankowe, a także skłonność banku do innowacji. W gospodarce rynkowej system bankowy zapewnia możliwość dokonywania płatności pomiędzy podmiotami gospodarczymi, transferu w czasie i ponad granicami.
Stwarza mechanizmy do transformacji środków inwestowania.
Zabezpiecza informacje cenowe, co stwarza możliwości podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze. Zapewnia skuteczne rozwiązania w zakresie zarządzania rynkiem bankowym, a także stwarza warunki do transformacji środków inwestowania.
W chwili obecnej w polskiej gospodarce mamy do czynienia z procesem określanym mianem konsolidacji sektora bankowego. Konsolidacja oznacza, że banki łączą się w większe organizmy bankowe. Połączenie kilku banków w jeden daje korzyści - banki w ten sposób obniżają własne koszty działania i mogą kierować wspólną ofertę do większej liczby klientów. Mogą one wtedy konkurować nie tylko na rynku krajowym, ale także z innymi bankami zagranicznymi. Po wejściu Polski do Unii połączone banki będą miały jeszcze szersze możliwości tworzenia własnych przedstawicielstw.
Sektor bankowy był w okresie transformacji jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się części naszej gospodarki. W ciągu kilku lat uległ on głębokim przeobrażeniom. Głównym kierunkiem zmian było inne podejście do zarządzania ryzykiem oraz struktury organizacyjnej. Banki większą wagę zaczęły przykładać do kontaktów z klientami, co znacznie zbliżyło standardy obowiązujące w naszym sektorze bankowym do tych wypracowanych na rynkach rozwiniętych. Mimo zauważalnej rewolucji w tym sektorze nadal jest wiele do nadrobienia. Najbardziej palącym problemem staje się obecnie dostosowanie polskiego sektora bankowego do szeregu regulacji UE. Jednym z ważniejszych warunków integracji będzie uniezależnienie banku centralnego od władzy politycznej i zniesienie uprzywilejowanego traktowania sektora publicznego na rynkach finansowych. Obok czekających korzyści wynikającymi ze wstąpienia do UE, krajowe banki będą musiały liczyć się z kosztami, jakie niosą procesy integracyjne, jakim będzie między innymi konkurencja ze strony zagranicznych banków.