Analiza

1.Pojęcia i zadania analizy ekonomicznej

Decyzje podejmowane na szczeblu przedsiębiorstwa powinny być oparte na pełnej informacji
o zachodzących procesach gospodarczych.
Przygotowanie informacji przebiega w dwóch etapach:
- etap I polega na ewidencjonowaniu działalności gospodarczej za pomocą
ewidencji operatywnej i księgowej oraz okresowej sprawozdawczości,
- etap II polega na selekcjonowaniu, weryfikowaniu i opracowywaniu materiału ewidencyjnego w celu wykorzystania go do kierowania działalnością gospodarczą,
Czynności te określane są mianem analizy ekonomicznej.
Analiza ekonomiczna działalności gospodarczej jest to zespół czynności badawczych, dotyczących jej wyników rzeczowych i finansowych, stanu ekonomicznego i pozycji na rynku oraz procesów i metod działania.
Celem analizy ekonomicznej jest przygotowanie odpowiednich informacji, stanowiących podstawę do podejmowania decyzji gospodarczych. Analiza ta pozwala na zapoznanie się z występującymi faktami i zjawiskami oraz na ustaleniu ich przyczyn. Ma to istotne znaczenie przede wszystkim dla samokontroli i samooceny własnej działalności. Przeprowadzenie analizy ekonomicznej jest konieczne dla racjonalnego gospodarowania i osiągania optymalnych efektów ekonomicznych.
Zadania analizy ekonomicznej :
- umożliwia zapoznanie się z zadaniami działalności gospodarczej i ich realizacją
- umożliwia zapoznanie się ze stanem ekonomicznym czynników produkcji i z metodami gospodarowania
- umożliwia zapoznanie się z wynikami finansowymi działalności
- umożliwia porównanie działalności przedsiębiorstwa z wynikami poprzednich okresów oraz z działalnością innych przedsiębiorstw
Warunki prawidłowo przeprowadzonej analizy :
- operatywna
- konkretna
- elastyczna
- dynamiczna
Rodzaje analizy ekonomicznej:
1. ze względu na stopień szczegółowości:
- ogólna
- szczegółowa
2. ze względu na zakres przedmiotowy
- odcinkowa
- kompleksowa
3. ze względu na częstotliwość i czas
- ciągła, okresowa, doraźna
- wstępna, bieżąca następna
4. ze względu na zastosowanie metody badawcze
- funkcjonalna
- decyzyjna
5. ze względu na rodzaj informacji analitycznych
- wskaźnikowa
- zależnościowa
Analiza wymaga odpowiedniej organizacji prac analitycznych. Najczęściej wyróżnia się pięć etapów :
- etap I określenie problematyki, zakresu działania i celu badań,
- etap II ustalenie metodyki badania,
- etap III przeprowadzenie ogólnej oceny badanego przedmiotu w celu ustalenia dalszych kierunków badań ,
- etap IV przeprowadzenie badań szczegółowych,
- etap V prezentacja wyników i opracowanie wniosków z przeprowadzonej analizy.
2. Metody analizy ekonomicznej
Metoda porównań, zwana też metodą odchyleń, służy do przeprowadzenia oceny ogólnej. Polega na zestawieniu cech badanego zjawiska oraz na ustaleniu różnic między nimi. Badane zjawisko należy porównać z wielkościami:
- postulowanych w planach i normach,
- okresów ubiegłych,
- innych przedsiębiorstw,
- zmian w strukturze,
- zjawisk współzależnych.

Przy zastosowaniu metody porównań ocenia się badane zjawisko za pomocą odchyleń. Odchylenia są różnicą między wielkościami porównywanymi. Rozróżnia się odchylenia:
- bezwzględne - są to różnice występujące w tych samych zjawiskach, a wynikające z porównywania wielkości badanej z wielkością przyjętą za podstawę porównań,
- względne – są to różnice występujące w zjawiskach współzależnych, a wynikające z porównania dwóch różnorodnych zjawisk.
Metoda kolejnych podstawień, zwane też metodą podstawień łańcuchowych, służy do przeprowadzenia analizy szczegółowej badanego zjawiska w przypadku, gdy na ustalone odchylenie wpływa kilka czynników.
Metoda kolejnych podstawień ustala wpływ każdego czynnika na sumę odchylenia w drodze kolejnych eliminacji wpływu pozostałych czynników.
Wyniki analiz w toku przeprowadzania i po ich zakończeniu można przedstawić w formie:
- liczbowej
- graficznej
- opisowej

3. Analiza sytuacji finansowej przedsiębiorstwa

Analizę ekonomiczną działalności gospodarczej przedsiębiorstwa należy rozpocząć od oceny jego sytuacji finansowej.
Za pomocą odpowiednio dobranych syntetycznych wskaźników oceniających wyniki finansowe, stan i sytuację finansową przedsiębiorstwa można w sposób globalny zorientować się, jak przedstawia się efektywność jego działania oraz jakie są perspektywy przyszłościowe danego podmiotu.
Wachlarz wskaźników, które mogą być konstruowane dla syntetycznej oceny finansowej działalności przedsiębiorstwa , jest szeroki. W wielu krajach stosuje się zestaw standardowych wskaźników. Zestaw ten obejmuje:
- wskaźniki rentowności charakteryzują zysk na tle wielkości, które przyczyniły się do jego wygospodarowania,
- wskaźniki aktywności charakteryzują wykorzystanie majątku przedsiębiorstwa czyli sprawności działania w zakresie wykorzystania aktywów, ze szczególnym uwzględnieniem zapasów i należności,
- wskaźniki wspomagania określają stopień finansowania przedsiębiorstwa przez kapitały obce. Zwane też są wskaźnikami zadłużenia,
- wskaźniki płynności finansowej umożliwiają formułowanie opinii o zdolności przedsiębiorstwa do terminowego pokrycia bieżących zobowiązań, to jest zobowiązań o okresie spłaty poniżej jednego roku.

a) analiza zysku ( rentowności )

Zadaniem analizy rentowności jest ocena działalności na odcinku sprzedaży zakresie przychodów, kosztów i ostatecznego wyniku działalności. Analiza ta polega na obliczeniu i ocenie wskaźników rentowności oraz ustaleniu wpływu poszczególnych czynników na wyniki finansowe, zwłaszcza na wielkość osiągniętego zysku. Do czynników wpływających na wysokość zysku należą:
- koszty własne,
- ceny i marże,
- rozmiary sprzedaży z uwzględnieniem asortymentu,
- jakość produkcji,
- czynniki pozaoperacyjne wpływające na zysk bilansowy.
Czynniki te dzieli się na prawidłowe i nieprawidłowe. Do czynników nieprawidłowych zalicza się te, które wpłynęły na wzrost zysku kosztem naruszenia interesu społecznego lub obowiązujących przepisów. Po ogólnej ocenie rentowności i ustaleniu czynników wpływających na nią dalsze prace analityczne zmierzają do wykazania wpływu na rentowność poszczególnych rodzajów działalności.
Rosnący stopień technicznego uzbrojenia pracy żywej oraz wzrost skali produkcji powoduje zwrócenie szczególnej uwagi na zmiany kosztów, i tym samym wyników finansowych, wywołane zmianami rozmiarów produkcji. Stosownych badań dokonuje się na podstawie analizy progu rentowności produkcji.
W analizie progu rentowności istotne jest ustalenie minimalnej wielkości produkcji określonego wyrobu, poniżej której produkcja ta staje się nieopłacalna.

b) analiza kosztów

Koszty jak wiadomo, stanowią wartościowy miernik zaangażowania czynników produkcji w działalność gospodarczą i decydują o rentowności przedsiębiorstwa.
Analiza kosztów polega na zbadaniu kształtowania się sumy kosztów i ich poziomu w stosunku do danych za okres ubiegły oraz na ustaleniu czynników, które na nie wpłynęły.
Wpływ czynników na koszty ustala się w zakresie kosztów bezpośrednich poprzez badanie kształtowania się tych kosztów w ramach poszczególnych rodzajów wyrobów, a w zakresie kosztów pośrednich- poprzez dokładne badanie poszczególnych składników tych kosztów.

4. Analiza efektów rzeczowych działalności gospodarczej
Analizę ekonomiczną można pogłębić wszechstronnym zbadaniem wyników realizacji zadań rzeczowych, a więc kształtowaniem się produkcji i sprzedaży wyrobów, usług i towarów.
Analiza ta obejmuje przede wszystkim:
- wielkość produkcji i sprzedaży wyrobów, usług lub towarów – ma ona na celu zbadanie dynamiki produkcji i sprzedaży,
- asortymentu wyrobów, usług lub towarów - służy ona do oceny pracy przedsiębiorstwa w zakresie zaspokojenia potrzeb odbiorców,
- jakości wyrobów, usług lub towarów – przeprowadzana na podstawie :

1. struktury gatunkowości – polega na ustaleniu w liczbach absolutnych i względnych produkcji poszczególnych gatunków oraz obliczeniu współczynników średniej gatunkowości,
2. braków – wielkość braków określa się stosunkiem sumy strat na brakach ponoszonych przez przedsiębiorstwo do sumy kosztów wytworzenia produkcji,
3. reklamacji i napraw gwarancyjnych – ustala się liczbę reklamacji z tytułu złej jakości produkcji i liczbę napraw gwarancyjnych oraz kwoty wypłaconych odszkodowań i poniesionych kosztów napraw.

- rytmiczności i sezonowości produkcji i sprzedaży wyrobów, usług lub towarów – rytmiczność bada się za pomocą:

1. wskaźników struktury – polega to na ustaleniu udziału produkcji wykonanej w krótkich okresach w produkcji wykonywanej w dłuższym okresie i porównywaniu tych wyników z okresem ubiegłym
2. wskaźnik rytmiczności – polega na ustaleniu odchyleń od średniego wykonania za krótkie okresy i obliczeniu wskaźnika procentowego jako stosunku przeciętnego odchylenia od średniego wykonania
Głównym czynnikiem uzasadniającym nierytmiczność działalności handlowej jest sezonowość produkcji i sprzedaży. Badanie sezonowości sprzedaży przeprowadza się za pomocą wskaźników sezonowości. Oblicza się je na podstawie danych z co najmniej 3 lat.

5. Analiza czynników produkcji i ich wykorzystania
Na wyniki rzeczowe i finansowe działalności wpływa zarówno ilość jak i jakość poszczególnych czynników produkcji oraz ich wykorzystanie. Podstawowe czynniki produkcji, do których należą środki pracy, przedmioty pracy i ludzie, działają we wzajemnym związku. Proporcje między czynnikami należy tak kształtować , aby zapewnić ich optymalne wykorzystanie. Analiza czynników produkcji i ich wykorzystania składa się :
- analizy stanu i wykorzystania maszyn i urządzeń oraz sieci handlowej – analiza stanu maszyn i urządzeń ocenia się na podstawie wartości brutto i wartości umorzenia. Wzrost wartości brutto maszyn i urządzeń świadczy o rozwoju przedsiębiorstwa lub o zwiększeniu stopnia mechanizacji. Wysoki wskaźnik zużycia maszyn i urządzeń świadczy natomiast o ich starzeniu się, o pogorszeniu stanu technicznego i wartości użytkowej maszyn i urządzeń. Ocenę wykorzystania zdolności produkcyjnych maszyn i urządzeń przeprowadza się na podstawie czasu pracy maszyn i wielkości produkcji. Badanie czasu pracy dotyczy ekstensywnego wykorzystania i przeprowadzane są na podstawie wskaźników nominalnego wykorzystania czasu pracy i wskaźników postoju. Oprócz ekstensywnego wykorzystania bada się intensywne jego wykorzystanie na podstawie wielkości produkcji przypadającej na jednostkę czasu pracy maszyn i urządzeń.
- analiza zużycia materiałów i stanu zapasów – polega na badaniu kształtowania się zużycia ogółem, zużycia na jednostkę produkcji oraz wpływu tego zużycia na produkcję, koszty i zyski.. Zużycie materiałów na jednostkę produkcji zależy od wielu czynników, a mianowicie :
1. ilości odpadów,
2. konstrukcji wyrobów,
3. procesu technologicznego,
4. kwalifikacji robotników,
5. stanu technicznego maszyn,
6. warunków magazynowania,
7. jakości materiału.
Określenie wpływu tych wszystkich czynników jest niezmiernie trudne.
Analiza stanu zapasów przeprowadzana jest z punktu widzenia:
1. kształtowania się poszczególnych zapasów w czasie,
2. szybkości rotacji,
3. gospodarki zapasami w okresie badanym.
- analiza stanu zatrudnienia – ma na celu zbadanie:
1. wielkości zatrudnienia i jego struktury - bada się porównując stan zatrudnienia okresu badanego ze stanem zatrudnienia okresu ubiegłego,
2. kwalifikacji pracowników – bada się, biorąc za podstawę wykształcenie zatrudnionych pracowników w poszczególnych grupach i podgrupach,
3. stabilizacji i płynności załogi – bada się, biorąc pod uwagę staż pracy i wskaźnik przyjęć i zwolnień.
- analiza wykorzystania czasu pracy – polega na ustaleniu stopnia wykorzystania nominalnego czasu pracy oraz na ustaleniu przyczyn strat czasu pracy
- analiza wydajności pracy polega na :
1. obliczeniu szeregu wskaźników wydajności pracy za okres badany,
2. ustaleniu stopnia wzrostu lub obniżenia wydajności pracy,
3. ustaleniu czynników, które mialy wpływ na wzrost wydajności pracy.
- analiza wynagrodzeń – polega na badaniu kształtowania się płac ogółem oraz na badaniu kształtowania się średnich płac