Socjologia - pytania i odpowiedzi

1.Podaj definicję socjologii jako nauki.
Socjologia – pochodzi od łacińskiego słowa societas – społeczeństwo oraz greckiego słowa logos – nauka, co oznacza iż socjologia jest nauką o społeczeństwie. Bada ona struktury współżycia zbiorowego bądź to z perspektywy działającego osobnika, jego motywacji, pozycji i pełnionych ról, bądź też z perspektywy struktur, instytucji i mechanizmów ogólnospołecznych. Odpowiednio do tego podziału rozróżnia się mikro – i makrosocjologię. Ideałem analizy socjologicznej jest połączenie w badaniach obydwu tych podejść, gdyż w ten sposób można zarówno dostrzec społeczne uwarunkowania działań indywidualnych, jak i wyjaśnić jaki wpływ na przebieg rozległych procesów społecznych wywierają określone formy zachowań poszczególnych ludzi.
2. Jakie znasz narzędzia nauki.
Narzędzia nauki: teoria – to poważny zbiór pojęć i twierdzeń dostarczający wyjaśnienia zjawisk i procesów w pewnym obszarze rzeczywistości. Wartość każdej teorii mierzy się, przede wszystkim, stopniem jej zgodności z faktami, inaczej: jej zdolnością do wyjaśniania faktów, które z jej twierdzeń wynikają. Im więcej faktów jest zgodnych z twierdzeniami teorii i im bardziej są one różnorodne, tym wyższy jest stopień jej uzasadnienia. Teoria, która jest akceptowana mimo jej niezgodności z faktami, nie jest z pewnością teorią naukową.
3. Kiedy powstała socjologia i kogo uważa się za twórcę.
Za twórcę socjologii uważa się francuskiego myśliciela Augusta Comte’a (1798-1857). Terminu socjologia Comte użył pierwszy raz w 1837 roku w swoim dziele pt. „Kurs filozofii pozytywnej”. Za przedmiot badań socjologii uznał on społeczeństwo stanowiące zharmonizowaną całość, składające się z elementarnych cząstek, zwanych rodzinami. Skonstruował także i unaukowił metody badania zjawisk społecznych, którymi zajmuje się socjologia. Metodami tymi są: obserwacja, eksperyment, metoda porównawcza, analiza historyczna.
4. Wymień teorie mikropoziomowe i scharakteryzuj jedną z nich.
- ..................- zjawiska można wyjaśnić w kategoriach konsekwencji i struktury ich istnienia,
- teorie konfliktu – konflikt jest wewnętrzną cechą społeczeństwa.
5. Wymień teorie mikropoziomowe i scharakteryzuj jedną z nich.
- symboliczny interakcjonizm – interakcja czyli kontakt dwóch osób. Ludzie porozumiewają się poprzez gesty, symbole. Opiera się na tożsamości,
- etnometodologia – badanie przebiegu zjawisk społecznych,
- wymiany – na podstawie korzyści i strat między ludźmi.
6. Przedmiot socjologii ogólnej.
Socjologia ogólna – dostarcza socjologiom szczegółowym teorię, aparat pojęciowy oraz dyrektywy i metody badawcze.
Podział na teorie struktur społecznych:
- teorie zmiany społecznej,
- teorie zachowań zbiorowych,
- teorie zachowań indywidualnych.
7. Podział socjologii szczegółowej.
Socjologia dzieli się współcześnie na ponad trzydzieści subdyscyplin. Do aktywnie rozwijających się w Polsce należą m.in. socjologie: pracy (interesuje się społecznymi aspektami pracy, wpływem warunków społecznych na motywy, przebieg, intensywność i wyniki pracy. Bada również skutki, jaki praca wywołuje w różnych zbiorowiskach), organizacji i zarządzania, wsi, miast, wychowania i oświaty, rodziny (analizuje strukturę tej zbiorowości, jej wewnętrzne stosunki, pełnione funkcje. Rodzina jest podstawową grupą życia społecznego stanowi czuły instrument zmian społecznych, przejawów kryzysu, rozkładu różnych instytucji społecznych, przeobrażeń w sferze wartości), kultury, medycyny, prawa (bada formy i przejawy funkcjonowania norm prawnych, ustawodawstwa w społeczeństwie. Interesuje się ewolucją poglądów na normy prawne oraz świadomością prawną różnych zbiorowości społecznych i całego społeczeństwa. Zajmuje się społecznymi warunkami przestrzegania prawa, zależnością między ustawodawstwem a przestępczością i dezorganizacją społeczną), religii, wiedzy i nauki, moralności.
8. Funkcje socjologii.
Socjologia jako nauka stanowiąca system twierdzeń o społecznej rzeczywistości pełni dwie podstawowe funkcje:
1.Teoretyczna – opisuje i wyjaśnia badany przez siebie przedmiot zainteresowań. Wyraża się ona także w orientacji metodologicznej, zaleca bowiem rozpatrywać procesy i zjawiska w aspekcie genetycznym, strukturalnym i funkcjonalnym, wskazuje na stosowanie metody i techniki badawcze.
2.Praktyczna – wyrażana podfunkcją diagnostyczną (dostarcza praktykom wiedzy o pewnym wycinku rzeczywistości społecznej), prognostyczną (dostarcza wiedzy o następstwach działań, ułatwia podejmowanie decyzji), socjotechniczną (badacz wykorzystuje wiedzę socjologiczną do formułowania zaleceń, reguł praktykom, politykom i menadżerom, profesjonalnie zajmującym się kształtowaniem postaw i zachowań ludzi).
9. Metodyczne założenia socjologii.
- teoretyczne – ogólne sądy o naturze rzeczywistości społecznej,
- dyrektywy metodologiczne – wskazują jak badać konkretną rzeczywistość społeczną przy wykorzystaniu założeń teoretycznych,
- wskazania metodyczne - mówią jakimi narzędziami należy się posługiwać w badaniu rzeczywistości.
10. Wymień etapy procesu badawczego:
- przygotowanie teoretyczne,
- plan badań i wybór narzędzi (obserwacja),
- realizacja badań (zbieranie materiałów(wywiad, ankieta)),
- opracowanie materiałów (testy i skale, analiza dokumentów),
- wnioski teoretyczne.
11. Co to jest indeks.
Indeks – zmienna jednowymiarowa mogąca przybierać wartości odpowiadające wyższym klasą możliwej kombinacji artykułów wielowymiarowych przestrzeni własności.
12. Na czym polega metoda doboru próby.
Metoda doboru próby – jest to odbieranie przy zachowaniu określonych zasad ograniczonej liczby jednostek które pozwolą uzyskać informacje o całej zbiorowości.
13. Co to jest obserwacja.
Obserwacja – jest spostrzeganiem celowym, ukierunkowanym i zamierzonym oraz systematycznie prowadzonym. W rezultacie jest to metod bardzo żmudna, czaso – i pracochłonna. Jej zaletą jest to, że jeśli jest bezpośrednia, uczestnicząca, to ułatwia bardziej wnikliwie poznanie i rozumienie zachowań ludzkich. Wadą obserwacji jest dążenie obserwatora do notowania zjawisk wyjątkowych, mylne interpretowanie zaobserwowanych faktów, brak ścisłości spostrzeżeń, a także zawodność pamięci obserwatora.
14. Podaj znane ci rodzaje obserwacji
Rodzaje obserwacji:
- uczestnicząca – w której badacz bierze udział w funkcjonowaniu tego zjawiska, która dzieli się na jawną lub ukrytą,
- nie uczestnicząca – badacz obserwuje z boku nie jest człowiekiem tej zbiorowości.
15. Co to jest wywiad socjologiczny.
Wywiad socjologiczny – jest metodą polegająca na przeprowadzeniu rozmowy z wybranym respondentem, w której toku próbuje się uzyskać jego odpowiedź na pewien zestaw pytań. Wywiad jest jedną z najbardziej elastycznych i wnikliwych metod badawczych, pozwalający szybko sięgnąć w przeszłość i odtworzyć subiektywną stronę życia ludzkiego.
16. Scharakteryzuj podstawowe konfiguracje socjometryczne.
Pomiar socjometryczny – jest metodą pozwalającą na stosunkowo szybkie poznanie wzajemnych oddziaływań zachodzących między poszczególnymi członkami w małych grupach społecznych. Technika ta jest przydatna szczególnie w polityce krajowej, jeśli chcemy kształtować zespoły, w których szczególną rolę odgrywają podstawy współpracy i współdziałania. Pomiar socjometryczny pozwala określić zachowania i upodobania członków grupy, zdolność grupy do realizacji powierzonych zadań, strukturę społeczną grupy i zmiany ilościowe w niej zachodzące oraz rysujące się w grupie podziały.
17. Wymień metody opracowywania danych.
Metody opracowania danych:
- analiza tabelaryczna – w postaci tabeli
- analiza kontekstualna – polega na badaniu cech jednostek wynikających z przynależności do danej grupy społecznej,
- analiza grup skontrastowanych – obliczanie zależności między wieloma zmiennymi,
- analiza regresji – polega na tym aby przedstawić dane na osi rzędnych lub odciętych.
- analiza czynnikowa - ustala do ilu niezależnych wymiarów można zredukować ilość zmiennych do danych pomiarów.
18. Co to jest hipoteza.
Hipoteza – jest to przypuszczenie wysunięte prowizorycznie dla określenia czegoś co wymaga sprawdzenia lub wyjaśnienia.
19. Co to jest wskaźnik.
Wskaźnik – zmienna mierzalna dostępna empirycznie (np. stopnie C, Farenhajta, itp.).
20. Co to jest zmienna.
Zmienna – jest to krótka charakterystyczna, która przyjmuje różne wartości w różnych warunkach.
21. Na czym polega korelacja.
Korelacja – związek między zmiennymi polegający na ich wzajemnych zmianach.
* pozytywne – wskaźniki zmiennych rosną (im wyższa klasa społeczna tym dłuższy proces edukacji),
* negatywne – jest gdy jedna zmienna rośnie a druga spada i odwrotnie.
* pozorna - gdy wpływ na 2 zmienną jest przypadkowy.
22. Scharakteryzuj na wybranym przykładzie system kostkowy.
System kostkowy – system ten powstał już w starożytności. Jest to zamknięty system stratyfikacyjny w którym pozycja zależy od rodziny w której urodziła się dana jednostka.
23. Scharakteryzuj na wybranym przykładzie system klasowy.
System klasowy – jest to otwarta forma stratyfikacji w której zmieniać. Jednostkowa pozycja w klasie zależy od statusu przez zawarcie małżeństwa bądź wykonywania jakiegoś zawodu. Czynniki określające klasę: majątek, władza, prestiż społeczny.
24. Opisz jedną ze znanych ci teorii stratyfikacji.
SPOŁECZNA (uwarstwienie społeczne),
1) układ warstw i klas społ. w danym społeczeństwie;
2) hierarchiczna struktura społeczeństwa wynikająca z faktu, że pod względem pozycji społ. jedne grupy są traktowane jako wyższe, a inne jako niższe.
25. Podaj definicje grupy społecznej.
Grupą społeczną – jest wszelki zbiór ludzi, obejmujący co najmniej trzy osoby i wykazujący w swoim współżyciu, postępowaniu i zachowaniu jakąś organizację społeczną. Organizacja społeczna grupy ujawnia się w: a) zróżnicowaniu działań ludzkich według kategorii członkostwa, b) wzajemnemu dopełnianiu się tych zróżnicowanych działań, c) powtarzalności działań, d) względnej niezależności tych zróżnicowanych i uzupełniających się działań od wypełnienia ich w czasie przez tych właśnie, a nie innych członków, e) kontroli działań i zabezpieczeniu ich sankcjami pozytywnymi (nagrodami) i negatywnymi (karami).
26. Wymień znane ci rodzaje grup i scharakteryzuj jedną z nich
Rodzaje grup społecznych:
W społeczeństwie istnieją różne rodzaje grup społecznych. Jednym z podstawowych kryteriów klasyfikacji grup jest podział dychotomiczny, dwudzielny, w wyniku którego można wyróżnić grupy małe i duże, pierwotne i wtórne, formalne i nieformalne.
Grupy pierwotne - to przede wszystkim małe zbiorowości, których łączy więź społeczno-psychiczna, emocjonalna, oparta na stycznościach bezpośrednich, zwanych „twarzą w twarz”. W grupach tych występuje silne zaangażowanie emocjonalne członków w sprawy grupy, ścisłe współdziałanie między członkami, prowadzące do integracji ich osobowości z całą grupą. Członek grupy pierwotnej ma silne poczucie jedności i wspólnoty. Grupą pierwotną jest rodzina, zabawowa grupa rówieśnicza, grupa sąsiedzka.
Grupy wtórne – są to zbiorowości osób zaangażowane do urzeczywistnienia określonych celów poprzez pośrednie styczności rzeczowe. Z reguły są to grupy duże, oparte na zinstytucjonalizowanych i uschematyzowanych systemach stosunków sankcjonowanych. Grupami takimi są np. organizacje zawodowe, związkowe, polityczne.
Grupa formalna – inaczej celowe, zamierzone, zorganizowane są w sposób administracyjny na podstawie obowiązujących przepisów prawnych, schematów organizacyjnych, tworzone w celu realizacji różnych potrzeb swoich członków. Są to np. zespoły pracownicze, organizacje związkowe, społeczne.
Grupy nieformalne – spontaniczne, powstają obok obowiązujących norm prawnych. Tworzą je ludzie pod wpływem działania motywów, w celu zaspokojenia rozmaitych potrzeb społecznych i osobistych. Są to np. grupy koleżeńskie, hobbystyczne, gangi przestępcze, kliki pracownicze.
*grupa koleżeńska – grupa ta jest równocześnie grupą pierwotną i nieformalną, ma ważne znaczenie w procesie socjalizacji jednostki. Wpływa na kształtowanie postaw i opinii swoich członków, ukierunkowuje proces podejmowania przez nich decyzji.
Mała grupa społeczna – jest to zbiorowość od kilku do kilkudziesięciu osób złączonych względnie trwałą więzią na tle określonych wspólnych im wartości, zadań, przyjaźni, pomocy, stykających się ze sobą i oddziałujących mniej lub bardziej bezpośrednio wzajemnie na siebie, a przy tym świadomie wyodrębniających się z otoczenia.
Duże grupy społeczne – obrazujące makrostrukturę społeczeństwa, stanowią złożone i skomplikowane układy grup małych i pośrednich. Stąd ich analiza jest bardzo trudna. W grupach tych ważną rolę odgrywają elementy materialne, ich majątek (terytorium, budynki), wyznawane symbole i wartości oraz zinstytucjonalizowanie formy działalności, które razem ułożone tworzą funkcjonującą i zmieniającą się zintegrowaną całość.
27. Jakie znasz rozumienia słowa instytucja społeczna.
Instytucja społeczna – I stosunkowo trwałe zakłady strukturalne i kulturowe zaspokajające wyodrębnione potrzeby całej zbiorowości w sposób uregulowany i podlegający kontroli społecznej. II Wyodrębniony typ działalności zaspokajające potrzeby jednostek. Charakteryzująca się wyraźnym i specyficznym porządkiem mając za zadanie podporządkowanie ludzi w szczególnym sposobie.
28. Co to są instytucje totalne.
Instytucja totalna – to instytucje powołane do opieki nad osobami niedołężnymi, nieszkodliwymi np. dom pomocy społecznej, schroniska dla bezdomnych i dom dziecka.
29. Podaj typologię instytucji totalnych.
Typologia instytucji totalnej:
*zakłady opieki nad osobami niedołężnymi, niezdolnymi do samodzielnego troszczenia się o siebie mogącymi być szkodliwymi dla społeczeństwa ale nie z własnej winy np. szpitale,
*zakłady chroniące społeczeństwo przed szkodzeniem mu w sposób z własnej woli (obozy, więzienia, poprawczaki),
*instytucje powołane do realizacji zadań technicznych (koszary wojskowe, internaty szkolne),
*instytucje dla osób dobrowolnie znajdujących się czynnego życia w społeczeństwie (klasztory, opactwa).
30. Podaj definicję organizacji społecznej w jednym z trzech możliwych ujęć.
Organizacja społeczna – grupa celowa powołana na organizację określonych zadań zmieniających do tego celu w sposób zapewniający optymalne wykorzystanie środków i ludzi.
*organizacja w sensie rzeczowym – całość składająca się z rzeczy oraz ludzi wyposażonych w narzędzia.
*organizacja w sensie czynnościowym – działania tworzące organizację w sensie rzeczowym.
*organizacja w sensie atrybutowym – cecha rzeczy złożonej albo czynnościowej.
31. Scharakteryzuj jedną z trzech podstawowych teorii socjologii.
Teorie socjologii:
- psychoanaliza – naturalne potrzeby tak jak życie i śmierć są podstawą do szukania związków i agresji (autorstwa Zygmunta Fruda)
*faza oralna od urodzin do 2 roku życia,
*faza analna od 2-3 roku życia (przejmowanie kontroli),
*faza genitalna (narodziny silnej więzi emocjonalnej),
*faza lotencji (rozwój fizyczny, intelektualny od 5-15),
*faza okres dojrzewania i dorosłości (jednostka jest sprawna fizycznie i intelektualnie.
- poznawcza – (J. Piaget) jego teoria ma 4 fazy:
*faza senso-motoryczna (to półtora roku) dziecko uczy się przez zmysły, przez kontakt fizyczny ze światem,
*faza przedoperacyjna (od1,5-7 lat) polega ona na posługiwaniu się symbolami a zwłaszcza językiem,
*faza operacji konkretnych (od 7-11 roku życia) pojawiają się w niej umiejętności stosowania logiki i alternatywnych perspektyw,
*faza operacji formalnych (od 11 do końca) zaczyna się od prób myślenia abstrakcyjnego.
- symbolizm interakcjonizm (G. Herbert Miol).
32. Jakie czynniki mają największy wpływ na proces socjalizacji.
Czynniki procesu socjalizacji:
- rodzina (trwały świat społeczny) zapewnia ona tożsamość społeczną,
- szkoła (instytucja bezpośrednia odpowiedzialna za przekazanie jednostce informacji, umiejętności i wartości, które społeczeństwo uważa za ważne,
- grupy rówieśnicze, które rozluźniają więzi i konflikty z rodziną,
- grupy zmieniające i organizacje grup:
*dezorganizację,
*reorganizację,
*modernizację.
33. Jaka jest różnica między socjalizacją a resocjalizacją.
Socjalizacja trwa przez całe życie, człowiek ciągle poszerza swoją wiedzę, resocjalizacja jest dobrowolna (istnieje gdy zaistnieje narażenie na inną religię lub przymusową (związana z pobytem karnym i poprawczakiem).
34. Co to jest interakcja społeczna.
Interakcja społeczna – jest to wzajemne oddziaływanie ludzi na siebie.
35. Scharakteryzuj interakcję społeczną w jednym ze znanych ci ujęć teoretycznych.
Charakterystyka interakcji społecznej.
Każde społeczeństwo tworzy własną wersję świata i jego prawdę, proces ten nazywamy społecznym tworzeniem rzeczywistości i przebiega on w 3 etapach:
- ludzie tworzą kulturę materialną i niematerialną,
- wytwory kultury sklepiają się z rzeczywistością,
- ludzie przyswajają nową rzeczywistość.
36. Co to jest sieć stosunków społecznych.
Interakcje może powodować powstawanie nowych związków społecznych. Zbiór związków społecznych drugiej osoby można nazywać siecią jej stosunków społecznych.
Cechy:
- gęstość – jest to % stosunek związków, które rzeczywiście powstały do wszystkich możliwych związków danej sieci,
- dostępność – liczba związków 2 dowolnymi jednostkami dostępnym do sieci,
- zasięg – liczba bezpośrednich kontaktów każdej jednostki w konkretnej sieci.
37. Co różni dewiację prawną od społecznej.
Dewiacja – odstępstwo od prawa........................
38. Jakie znasz biologiczne lub psychologiczne wyjaśnienia istnienia dewiacji.
Kiedyś twierdzono, że więźniowie mają odrębne cechy fizyczne, uważano, że przestępcy są biologicznie niedorozwinięci. Stwierdzenie to nie było trafne. Następnie uważano, że typ ciała ma związek z przestępczością. Sądzono, że maja on specyficzny wygląd: muskularny i atletyczny. Najnowsi badacze twierdzą, że czynniki biologiczne mają minimalne znaczenie dla zachowań przestępczości, natomiast główną rolę odgrywa środowisko społeczne.
39. Jakie znasz socjologiczne wyjaśnienia dewiacji.
..................................................
40. Scharakteryzuj podstawowe elementy wymiaru sprawiedliwości.
Elementy wymiaru sprawiedliwości: policja, sądy, prokuratura, komornicy. Działalność państwa realizowana przez niezawisłe sądy rozstrzygające w formie procesowej konflikty prawne w celu ochrony zasad praworządności; w Polsce wymiar sprawiedliwości. sprawują: Sąd Najwyższy, sądy apelacyjne, okręgowe, rejonowe i szczególne; niezawisłość organów wymiaru sprawiedliwości jest jedną z głównych konstytucyjnych cech odróżniających je od innych organów orzekających państwowych i społecznych.
41. Co to jest stygmat.
Stygmatem nazywamy zaakceptowanie przez osobę popełniającą wykroczenie tożsamości dewiatą.
42.Podaj jedno ze znanych ci ujęć klasy społecznej.
Metoda samookreślenia- klasa społeczna traktowana jest jako kategorie społeczne, w której jednostki umieszczają same siebie a nie innych. Metoda ta jest przydatna w badaniu zachowań politycznych. To za kogo uważają się ludzie ma wpływ na to jak głosują.
43. Czym różni się klasa od warstwy społecznej.
WARSTWA SPOŁECZNA:
1)w socjologii marksistowskiej część klasy społecznej lub element struktury społecznej nie mieszczący się w schemacie podziału klasowego;
2)realnie istniejąca kategoria społeczna wyodrębniona ze względu na cechy jej członków (zbliżony dochód, wykształcenie, prestiż, styl życia), określające miejsce w układzie stratyfikacji społecznej.
44. Co to jest rodzina.
Rodzina – jest grupą złożoną z osób połączonych ze sobą więziami małżeństwa, rodzicielstwa, pokrewieństwa, powinowactwa lub adopcji.
45. Jakie znasz rodzaje rodzin.
Rodzaje rodzin:
1)Podział ze względu na liczebność grup małżeńskich:
- poligamiczne – 1 mężczyzna + wiele kobiet
- poliandryczne – 1 kobieta + wiele mężczyzn
- monogamiczne – 1 mężczyzna + 1 kobieta
2) Podział ze względu na hierarchię prestiżu i władzy w rodzinie:
- patriarchalne – to taka rodzina w której wyraźnie zaznaczają się uprawnienia ojca, dziadka, czy najstarszego w rodzinie do władania rodziną lub rodem,
- matriarchalne – w rodzinie tej matka jest traktowana na równi z ojcem we władzy politycznej z głosem decydującym, pokrewieństwo liczy się po linii matki,
- egalitarne – mąż i żona mają tu równe prawa,
3)Podział ze względu na sposób dziedziczenia pozycji społecznej:
- patrylinearna – jest wtedy gdy dzieci dziedziczą po ojcu przynależność, pozycję społeczną oraz mienie,
- matrylinearna – dziedziczenie tych wartości następuje po matce,
4) Z punktu widzenia wielkości rodzin:
- małe – 2 pokolenia,
- duże – 3 pokolenia.
5) Na tzw. dopełnienie socjologiczne:
- pełne – rodzina +dzieci,
- niepełne – składa się z samych rodziców albo też jeden z rodziców i dziecko.
46. Wymień typy związków małżeńskich.
- monogamia – to małżeństwo 1 mężczyzny z 1 kobietą,
- monogamia sesyjna – częste rozwody i śluby,
- poliandria - typ rodziny że kobieta posiada więcej mężów
- poligamia – 1 mężczyzna posiada więcej niż 1 żonę.
47. Scharakteryzuj wybrany model związków rodzinnych.
- konkubinat – para nie jest związana związkiem małżeńskim a prowadzi wspólne gospodarstwo domowe,
- rodzina z jednym z rodziców – samotne matki,
- samotność – gospodarstwo domowe prowadzone samotnie,
- związki homoseksualne,
- małżeństwa bezdzietne – ok. 5% nie chce mieć dzieci.
48. Scharakteryzuj zmiany w polskim systemie oświaty.
Polski system oświaty:
- podstawowe 1-6 klasy,
- gimnazjalne,
- ponadgimnazjalne lub 3 letnia szkoła zawodowa, licea 3 letnie,
- szkoły wyższe.
49. Podaj określenie religii.
Religia – zespół wierzeń w siły nadprzyrodzone oraz związanych z nimi obrzędów (praktyk) zasad moralnych i form organizacji społecznej instytucji religijnych. Może doprowadzić do kontaktów społecznych.
50. Jakie istnieją formy religii.
- kościół – stabilna i dobrze zorganizowana i zintegrowana instytucja, która że jest jedną uprawnioną drogą do prawdy religijnej,
- sekta – niewielka grupa religijna odrzucająca normy wartości kultury dominującej. Często powstaje w skutek odrzucenia od kościoła. Przywództwo opiera się na charyzmie,
- wyznanie – organizacja podobna do kościoła który jest dobrze zintegrowanym ze społeczeństwem ale nie przypisuje sobie wyłącznego prawa do praw religijnych,
- kult- forma organizacji religijnej przejawiająca konfliktem stosunek do społeczeństwa w którym funkcjonuje społeczność, jest uważana przez kult za zdemoralizowanie. Tylko wstąpienie do kultu może wyzwolić człowieka.
51. Funkcje religii.
- spójność społeczeństwa ( religia splata społeczeństwo, zapewniając wspólny system wartości),
- nadaje sens życiu (daje odpowiedzi na fundamentalne pytania o ludzką egzystencję i sens w życiu)
- kontrola społeczna (normy społeczne często opierają się na przekonaniach religijnych)
- wsparcie psychiczne ( religia zapewnia wielu ludziom wsparcie emocjonalne i psychiczne, dzięki temu wielu ludziom wsparcie emocjonalne i psychiczne, dzięki temu mogą przetrwać w niepewnej i złożonej rzeczywistości) np. wspiera przy śmierci bliskiej osoby.
52. Formy organizacyjne religii.
* kościół- to stabilna instytucja, która utrzymuje, że jest jedną uprawnioną drogą do prawdy religijnej. Posiada określoną hierarchię funkcjonariuszy i pewną formę organizacji biurokratycznej.
*sekty- są w pewnym sensie podobnie do kościołów. Są niewielkie i odosobnione. Mogą być formą odstępstwa od określonego aspektu dominującej kultury lub tradycyjnego kościoła.
* wyznanie- to organizacja przypominająca kościół, która jest dobrze zintegrowana ze społeczeństwem, ale nie przepisuje sobie wyłącznego prawa do prawdy religijnej.
*kult- jest formą organizacji religijnej przejawiającą antagonistyczny stosunek do społeczeństwa, w którym funkcjonuje. Przywództwo (jak w sekcie) opiera się na charyzmie. Chcą zapewnić swoim członkom nowy styl życie.
53. Scharakteryzuj jedną z głównych religii świata.
Religie świata:
- chrześcijaństwo – najbardziej upowszechniona religia ponad 20% ludności ziemi. Same chrześcijaństwo wywodzi się z judaizmu. Zapisem jest biblia. Rodzaje: rzymsko-katolicka, prawosławie, protestanci,
- islam – wyznawany na bliskim wschodzie. Założyciel Ahomet Bogiem jest Allach. Mekka – miasto czcze. Koran – wieczna księga, 10% ludności ziemi,
- hinduizm – Bangladesz, Indie, itd. wieżą oni że w społeczeństwie istnieje siła moralna. Wieżą również w Karme – duchowy zapis człowieka. Nie posiadają czczej księgi. 7%,
- buddyzm – 6%, założony w VII w p.n.e. w Indiach, Azja Środkowa, Korea, Japonia. Według buddyzmu ludzie żyją w nieszczęściu,
- konfukcjonizm – 3%, założony w V w p.n.e. przez Konfucjusza, główne pojęcie to humanizm,
- judaizm – 20 mil. – religia, bóg Jahwe, księga to Tora. Kładzie nacisk na naukę i poszanowanie człowieka.
54. Na czym polega władza.
Władza – to zdolność osiągania celu wbrew oporowi innych. Może opierać się na sile fizycznej lub ekonomicznej.
55. Rodzaje władzy i panowania.
Rodzaje władzy:
- władza prawomocna – jest król, prezydent i tak dalej (1 władca),
- władza nieprawomocna – opiera się na wykorzystaniu siły.
Rodzaje panowania:
- tradycjonalne – oparte na zwyczajach kulturalnych,
- racjonalne – legalne – opiera się na prawie,
- charyzmatyczne – ma źródło w osobistych cechach przywódczych.
56. Podaj definicję państwa.
Państwo – naturalną tendencją każdej społeczności narodowej jest chęć i dążenia do posiadania własnego państwa jako czynnika narodowotwórczego. Starania o przekształcenie się narodu w jednolitą organizację polityczni-administracyjną są jednym z najbardziej widocznych przejawów uformowania się nowoczesnego narodu. Państwo musi istnieć jako oś koordynująca narodowe poczynania zbiorowości. Chroni tę zbiorowość przed zagrożeniami zewnętrznymi, pozwala jej prowadzić aktywną politykę wobec innych narodów oraz pełni wiele innych funkcji wewnętrznych (ekonomicznych, kulturalnych, socjalnych, opiekuńczo-wychowawczych, oświatowych).
57. Wymień typy ustrojów i scharakteryzuj jeden z nich.
Rodzaje ustrojów powszechnych:
- monarchia:
*absolutna (nieograniczona władza monarchii),
*konstytucyjna (ograniczona władza monarchii)
- autorytalizm – ustrój w którym społeczeństwo ma wielki udział w życiu politycznym,
*dyktatura – władze sprawuje 1 osoba,
*Junta ( czyta się hunta) władza wojskowa,
- totalitaryzm - nie uznaje sprzeciwu,
- demokracja – ustrój w którym władza państwa jest wybierana przez wyborców:
*bezpośrednia – wszyscy biorą udział w podejmowaniu decyzji,
*przedstawicielska – jednego przedstawiciela ludzie wybierają.
58. Co to jest partia polityczna.
Partia polityczna – organizacja wyznająca podobną filozofię tematyczną. Ludzie mają podobne poglądy.
59. Wymień funkcje partii politycznej.
- zapewnienie pluralizmu politycznego,
- wzmożona aktywność polityczna,
- selekcja kandydatów na stanowiska polityczne,
- tworzenie koalicji,
- stabilizacja ustroju politycznego.
60. Opisz jeden ze znanych ci sposobów rozwiązywania konfliktów w państwie lub między państwami.
Sposoby na rozwiązywanie konfliktów:
- wojna domowa lub między państwami,
- terroryzm – groźba lub użycie przemocy dla celów politycznych, ETA, IRA,
- rewolucja obala istniejący ustrój polityczny w celu sporządzenia nowego.
61. Co to jest ustrój gospodarczy.
Ustrój gospodarczy – jest to zinstytucjowana struktura społeczna której rolą jest zdobywanie dystcjacji.
62. Scharakteryzuj gospodarkę rynkową.
Gospodarka rynkowa – państwo nie ingeruje w procesy ekonomiczne.
63. Scharakteryzuj gospodarkę centralnie sterowaną.
Gospodarka centralnie sterowana – państwo ma pełne prawo do ingerencji w procesy ekonomiczne.
64. Co to jest rynek pracy i jakie są jego elementy.
Rynek pracy – tworzą kobiety i mężczyźni. Rynek pracy można określić ze względu na rodzaj i liczbę świadczeń zapewnianych pracownikom, a nie tylko ze względu na typ wykonywanej pracy. Wyróżniamy: podstawowe rynki pracy, wtórne rynki pracy, samo zatrudnienie, bezrobocie.
65. Co odróżnia naukę od techniki.
Wiedza naukowa prowadzi do postępu w technice, która jest źródłem zmian społecznych. Nauka to systematyczne gromadzenie wiarygodnej wiedzy o świecie fizycznym i społecznym przez obserwację empiryczną (tzn. korzystającą z ludzkich zmysłów). A technika zajmuje się problemami praktycznymi, często jednak rozwiązując 1 stwarza następne technika nie jest doskonała.
66. Elementy nauki jako procesu społecznego.
*Uniwersalizm- badania naukowe powinny być oceniane wyłącznie z punktu widzenia merytorycznej, a nie tego, kto je przeprowadził. *nauka jako wspólna własność. Wiedza naukowa jest własnością każdego. Nawet ci, których imieniem nazwano pewne zasady i prawa, nie mogą uważać ich za swoją prywatną własność ( teoria względności- Einstein) * bezinteresowność- ważniejsze jest zdobycie wiedzy niż osobistej sławy, czy bogactwa z niej wynikające. * Zorganizowany sceptycyzm- każde stwierdzenie powinno być szczegółowa zbadane, poddawane wielu testom.
67. Dewiacje w nauce.
*Odstępstwo od normy w nauce, zboczenie z drogi, odchylenie od właściwego kierunku; błądzenie. Normy określają odpowiednie zachowanie, ale nie mogą go zagwarantować. Np. Niektórzy naukowcy odrzucili teorie Einsteina, bo był Żydem. *oszustwo naukowe, świadom fałszowanie danych.
68. Rola techniki we współczesnym świecie.
Technika odgrywa wielką rolę we współczesnym świecie. Przykładami są np. samochód, telefon. Technika zajmuje się problemami praktycznymi. Często jednak rozwiązując lub usuwając jeden problem, stwarza następne, np. samochód ułatwia życie, ale jednocześnie je utrudnia.
*technika może doprowadzić do zmian przez automatyzację- zastąpienie robotników przez maszyny. (pracodawca ma korzyści, a pracownik traci pracę.
69. Zdefiniuj pojęcie „zdrowie” i „choroba”.
Zdrowie – jest to stan dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie brak dolegliwości. Przeciwieństwem zdrowia jest choroba.
70. Czym zajmuje się epidemiologia.
Dział medycyny, nauka zajmująca się badaniem czynników i warunków związanych z powstawaniem i szerzeniem się epidemii oraz środkami zapobiegającymi i zwalczającymi je.
71. Na czy polega medykalizacja społeczeństwa.
-na rozciągnięciu medycyny na niemedyczne dziedziny życia społecznego. (wzrost znaczenia zawodu lekarza).
72. Społeczne funkcje medycyny.
* Ochrona zdrowia- główna funkcja. * Badania naukowe i wprowadzanie nowych metod leczenia.- Prowadzenie badań nad schorzeniami i dolegliwościami, opracowywanie sposobów ich leczenia. * Funkcja kontrolna- wymaga udziału specjalistów, od których oczekuje się potwierdzenia stanu zdrowia danej osoby.
73. Czym zajmuje się demografia.
Demografia – jest to nauka o tendencjach w obrębie populacji, , nauka o ludności zajmująca się jakościowym i ilościowym badaniem (na podstawie danych statystycznych) stanów, struktur, ruchów i rozwoju ludności w określonych warunkach historycznych.
74. Podaj podstawowe elementy polityki ludnościowej.
* ograniczenie przyrostu naturalnego * Rozwój ekonomiczny- lepsze warunki materialne zwiększają możliwość obniżenia wskaźnika umieralności i w ten sposób eliminują konieczność posiadania dużej liczby dzieci jako warunku utrzymania rodziny. * produkcja i dystrybucja żywności- „zielona rewolucja”, czyli rozwój i zastosowanie nowych technologii w rolnictwie, doprowadziła do znacznego wzrostu produkcji żywności. * polityka pronatalistyczna- problem niektórych społeczeństw nie jest zbyt duża, ale zbyt mała liczba ludności. Wskaźnik urodzeń spadł poniżej poziomu odtwarzalności.
75. Co to jest urbanizacja.
Urbanizacja – jest procesem społecznym i kulturowym wyrażającym się w szybkim wzroście liczby i rozwoju ośrodków miejskich na skutek koncentracji przemysłu i handlu. Powoduje ona napływ ludności wiejskiej do miast, powiększenie się obszarów miejskich w całości zaludnienia. Wiąże się z upowszechnieniem miejskich wartości kulturowych i miejskiego stylu życia.
76. Wymień podstawowe problemy miast.
- przestępczość i narkomania,
- problemy finansowe,
- ucieczka na przedmieścia
- tłoki na ulicach, korki,
- transport,
- komunikacje,
- wyprowadzenie firm z miast,
- problemy ekologiczne.
77.Podaj podstawowe cechy zachowań zborowych.
Zachowanie zbiorowe – to spontaniczne i krótkotrwałe zjawisko społeczne dużej liczby ludzi znajdującej się w niejasnej sytuacji.
Cechy:
- krótkotrwałe działanie,
- niepewna identyfikacja i granice,
- słabo wytworzone normy społeczne.
78.Co to jest tłum i wymień jego rodzaje.
Tłum – jest przelotnym zgromadzeniem większej liczby osób (co najmniej kilkaset) na przestrzeni dopuszczającej bezpośredni kontakt, regulujących spontanicznie na te same podniety w podobny lub identyczny sposób.
Wyróżnia się cztery podstawowe rodzaje tłumu:
1)tłum agresywny – to tłum atakujący jednostkę (linczujący), atakujący grupy społeczne (terroryzujący) i występujący przeciw instytucjom społeczno-politycznyjm, ekonomicznym (tłum walczący),
2)tłum uciekający – ogarnięty paniką, dotyczyć może jakiegoś zbiegowiska, publiczności zebranej, mieszkańców miejscowości, których dotknie np. katastrofa żywiołowa,
3)tłum nabywający – który grabi i rabuje sklepy, banki, występuje przeważnie w czasie kryzysów gospodarczych, głodu i w innych okresach niedostatków,
4)tłum demonstrujący – przejawia się najczęściej w demonstracjach organizowanych w celu potępienia, pogardy i protesty lub też pochwały, dającej wyraz wdzięczności i uznania.
79. Jaka jest definicja ruchu społecznego.
Ruch społeczny – to zgromadzenie jednostek które zorganizowały się w celu poparci lub przeciwstawienia się określonym zmianom kulturowym bądź społecznym.
80. Fazy rozwoju ruchu społecznego.
- powstanie,
- zjednoczenie,
- biurokratyzacja,
- schyłek.
81.Scharakteryzuj jedną ze znanych ci teorii ruchów społecznych.
Teorie ruchu społecznego:
- upośledzenie ruchu społecznego powstaje wtedy gdy duża ilość jednostek pozbawia się tego co niedogodne,
- społeczeństwo masowo zakłada że ruch społeczny powstaje w wyniku społecznej izolacji i poczuciu bezsilności drugiej liczby osób.
82. Scharakteryzuj jedną ze znanych ci teorii zmiany społecznej.
Zmiana społeczna – to istotna zmienna wzorów kultury i struktury społecznej które znajdują odbicie w zachowaniu.
Teorie zmiany społecznej:
- funkcjonalizm – zmiany zachodzą kiedy równowaga zachowania,
- konfliktu – zakłada że zmienna jest skutkiem potrzeby pogodzenia sprzeczności i działania. Rozwiązaniem nie jest kompromis tylko znalezienie czegoś nowego.
83. Dlaczego modernizacja nie zachodzi we wszystkich krajach równomiernie – odpowiedz na podstawie jednej ze znanych ci teorii.
.............................................................................
84. Podaj przyczyny uzależnienia ekonomicznego krajów trzeciego świata.
Gospodarka światowa zmusiła kraje „trzeciego świata” do ograniczenia ich różnorodnej i samowystarczalnej gospodarki, do jednej dziedziny, która jest uzależniona od transportu. Większość tych krajów znalazło się w zadłużeniu. Rozwój międzynarodowy korporacji, które mają sieć w centrum państwa, a prowadzą działalność w krajach „trzeciego świata”.