Wisława Szymborska (1923-2012)
Polska poetka, krytyk literacki. Laureatka Nagrody Nobla w 1996. Urodzona w 1923 w Bninie pod Poznaniem, związana całe życie z Krakowem, gdzie mieszka od 1931 roku do dziś. W latach 1945-1948 studiowała polonistykę i socjologię na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1952-1966 pracowała w redakcji Życia Literackiego, gdzie przez wiele lat kierowała działem poezji, a do roku 1981 miała stały felieton Lektury nadobowiązkowe. W 1981-1983 w zespole redakcyjnym miesięcznika Pismo (Kraków). Znana w świecie dzięki przekładom m.in. na angielski, francuski, niemiecki, holenderski, hiszpański, czeski, słowacki, szwedzki, bułgarski, albański i chiński.
Debiutowała w Dzienniku Polskim 1945. W zbiorach wierszy Dlatego żyjemy (1952) i Pytania zadawane sobie (1954) zawarła treści polityczno-ideologiczne związane z tamtym okresem, w kolejnych zbiorach: Wołanie do Yeti (1957), Sól (1962), Sto pociech (1967), Wszelki wypadek (1972), Wielka liczba (1976), Ludzie na moście (1986), Koniec i początek (1993) rozwinęła i utrwaliła oryginalną poetykę. Jej twórczość prezentuje mistrzostwo artystyczne nawiązujące do doświadczeń poezji XX w. oraz tradycji humanistycznej. Cechuje ją precyzja słowa, posługiwanie się ironią i paradoksem, przetworzone poetycko treści filozoficzne.
Szymborska stanowi fenomen i zagadkę: skromna, zamknięta, dyskretna i wyciszona elektryzuje czytelników. Prostota jej wierszy skutecznie opiera się objaśnieniom badaczy i bezbłędnie trafia w gust współczesnego odbiorcy. Poetka nawiązuje kontakt z publicznością ponad głowami krytyków i bez pomocy mass mediów, a jej wiersze rozchodzą się w nakładach równych powieściom popularnym. Co decyduje o popularności Szymborskiej i jej sukcesie? Osobliwość stylu, odrębność, wyłączność rozumiana jako warunek twórczej i egzystencjalnej niezależności. Szymborska nie utożsamiała się nigdy z żadnym kierunkiem poetyckim, stworzyła własną szkołę pisania, własny język - pełen dystansu do wielkich wydarzeń historycznych, do biologicznych uwarunkowań ludzkiego istnienia, do społecznej roli poety, do systemów filozoficznych, ideologii, prawd przyjmowanych na wiarę, nawyków, stereotypów, zahamowań. Był to również język współczucia dla pokrzywdzonych, język zachwytu nad urodą życia, które poraża swym pięknem, nielogicznością, tragizmem. Język wyważonych sądów i stonowanych uczuć; język liryki kontrolowanej przez umysł chłodny i świeży, język poddany intelektualnym rygorom, które nie wykluczały wrażliwości na zwyczajne atrakcje bytu. Język na ogół lojalny wobec mowy potocznej, nieznacznie poszerzający jej zasoby leksykalne. Język paradoksu, z pozoru prosty, a w istocie wyrafinowany i przewrotny.
Szymborska pisze mało; obliczono, że wydała zaledwie dwie i pół setki wierszy. Być może dzięki temu ograniczeniu są one prawie bez wyjątku arcydziełami. W każdym razie od połowy lat pięćdziesiątych należy do ścisłej czołówki polskich i europejskich poetów.
Wybrana bibliografia
Dlatego żyjemy, Czytelnik, Warszawa 1952,1954
Pytania zadawane sobie, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1954
Wołanie do Yeti, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1957
Sól, PIW, Warszawa 1962
101 Wierszy, Warszawa 1966
Sto pociech, PIW, Warszawa 1967
Wiersze wybrane, 1967
Poezja wybrane, 1967
Wszelki wypadek, Czytelnik, Warszawa 1972, 1975
Wielka liczba, Czytelnik, Warszawa 1976, 1977
Ludzie na moście, Czytelnik, Warszawa 1986, 1988
Poems, 1989 (wydanie dwujęzyczne)
Koniec i początek, Wydawnictwo a5, Poznań 1993, 1995, 1996, 1997
Widok z ziarnkiem piasku (102 Wiersze), Wydawnictwo a5, Poznań 1996
Lektury nadobowiązkowe, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1992
Sto wierszy - sto pociech, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997