Kazimierz Wielki

1333 – tron, musiał uregulować stosunki z Janem Luksemburczykiem i Krzyżakami. Na dwóch kolejnych zjazdach w Wyszehradzie w 1335 i 1339 doszło do kompromisu:
a) król czeski za poważną sumę pieniędzy zrzekł się prawa do korony polskiej
b) Kazimierz zgodził się uznać jego zwierzchność lenną nad tymi księstwami śląskimi, które już poprzednio złożyły mu hołd – dotyczyło to wprawdzie całego prawie Śląska (wyjątek księstwo świdnicko – jaworskie)

Sprawa Pomorza Gdańskiego
Karol Robert i Jan Luksemburczyk wystąpili jako rozjemcy w sprawie zagarniętego Pomorza Gdańskiego, Kujaw i ziemi dobrzyńskiej przez Krzyżaków proponując w 1339 kompromis. Kazimierz odrzucił jednak ich warunki, a w tym samym roku dobył się jeszcze jeden sąd w Warszawie, który tym razem całe sporne ziemie przysądził Polsce. Tego wyroku z kolei nie uznali Krzyżacy. Kazimierz był zbyt słaby na prowadzenie wojny z Krzyżakami, ale nie mógł jeszcze w nieskończoność przedłużać rozejmu z Krzyżakami zawartego przez Łokietka. Dlatego zawarł z nimi w 1343 roku pokój wieczysty w Kaliszu na wcześniej proponowanych warunkach:
a) Krzyżacy mieli zwrócić ziemie dobrzyńską i Kujawy
b) ziemie chełmińską i Pomorze Gdańskie zatrzymać jako „wieczystą jałmużnę” króla polskiego
c) król polskie zachował jednocześnie tytuł „pana i dziedzica” Pomorza

Podbój Rusi Halickiej
Kazimierz Wielki przyłączył do Polski Ruś Halicką (pierwszy w historii Polski stały nabytek ziem etnicznie obcych).
Nowe nabytki – Księstwo Halickie z Haliczem i Lwowem
Księstwo Halickie, Wołyń i Podole po uwolnieniu się spod zwierzchnictwa Mongołów stały się jednocześnie terenem ekspansji Litwy, Polski i Węgier. Kazimierz przeprowadził w latach
1340 – 1349 na te tereny kilka wypraw, opanowując Księstwo Halickie z Haliczem i Lwowem oraz zachodnią część Wołynia – te ziemie w Polsce aż do rozbiorów. Kazimierz doprowadził też do lennego podporządkowania Mazowsza. Nowe zdobycze na zachodzie i północy to - Wschowa, Santok, Drezdenko.

Podsumowanie
Zdobycze Kazimierza Wielkiego
a) Krzyżacy zwrócili Kujawy, ziemie dobrzyńską,
b) Księstwo Halickie z Haliczem i Lwowem,
c) Ruś Halicka,
d) zachodnia część Wołynia,
e) lenne podporządkowanie Mazowsza,
f) Wschowa, Santok, Drezdenko.
W CZASIE PANOWANIA KAZIMIERZA WIELKIEGO TERYTORIUM PAŃSTWA POWIĘKSZYŁO SIĘ 2,5 A LUDNOŚĆ 3 RAZY.

Zmiany w państwie przeprowadzone przez Kazimierza Wielkiego
a) nowy system zarządzania państwem,
b) na rozkaz króla spisano i skodyfikowano prawo i powstały dwa oddzielne statuty dla Małopolski i Wielkopolski,
c) podstawą siły zbrojnej było pospolite ruszenie,
d) rycerze służyli osobiście, a duchowni wyznaczali swoich zastępców,
e) obowiązek walki rozszerzył na wójtów i sołtysów, a do mieszczan należała obrona miasta
f) umocnienie systemu obronnego – zamki warowne, mury obronne (zachęcał do ich budowy ludność miasta przez obniżenie podatków i inne przywileje),
g) skarb państwa – zasilany przez bezpośrednie podatki – 12 lub 24 grosze od łana, opłaty od miast, cła i myta oraz dochody z majątków królewskich,
h) rolnictwo – rozwój wsi jak i miast, największym posiadaczem był monarcha, jego królewszczyzny znajdowały się we wszystkich dzielnicach, potem biskupi, przedstawiciele rodów zamożnych, średnie lub drobne majątki rycerskie,
i) jednolity stan chłopski – jednakowe prawa i obowiązki, wprowadzone czynsze pieniężne,
j) rozwój miast,
k) rosło znaczenie wielkiego handlu w gospodarce kraju,
l) polityka celna zapewniała miastom polskim prawa składu i przymusu drożnego,
m) ukształtował się stan mieszczański – zróżnicowany majątkowo, ale podlegał jednemu prawu miejskiemu ,
n) nastąpiła lokacja około 100 miast,
o) ufundował w 1364 roku uniwersytet w Krakowie – Akademia Krakowska – nadzór nad Akademią posiadał kanclerz,

Kazimierz Wielki umierając w 1370 r. nie pozostawił po sobie syna, co jest jednocześnie końcem panowania w Polsce dynastii Piastów.

KONIEC DYNASTII PIASTÓW