Bogowie egipscy

Horus
Syn Izydy i Ozyrysa. Opiekun monarchii egipskiej, panujący utożsamiał się z nim i przyjmował jego imię. bóg nieba, w zależności od kolejnej hybostazy syn Re lub Ozyrysa. Czczony pod postacią sokoła lub z głową sokoła zwieńczoną tarczą słoneczną oraz jako dziecko z palcem w ustach.

Amon
Bóg wiatru, dlatego często określany jako "dusza Szu". Tworzył on ze swym żeńskim odpowiednikiem jedną z par ogdoady hermopolitańskiej. Łączono go też z Minem. W okresie rozwoju Teb, jako Amon-Re, tworzył triadę z Mut i Chonsu. Amona przedstawiano w postaci ludzkiej, a jego głowę zdobiono rodzajem okrągłej czapki z dwoma piórami. Jego święte zwierzęta to baran i gęś.

Anubis
Egipski bóg zmarłych opiekujący się grobami i procesem balsamowania zwłok; przedstawiany jako człowiek z głową psa; syn Ozyrysa i Neftydy, po śmierci Ozyrysa pomagał Izydzie w ożywieniu zabitego boga; ośr. kultu w Kynopolis (egip. Hordi).

Apis
W mitologii staroż. Egiptu emanacja mocy boga Ptaha, przybierająca postać byka; zrodzony z pioruna, którym cisnął Ptah, zapładniając w ten sposób Izydę (przejęta przez Greków wersja tego mitu utrzymuje, że rodzicami A. byli Zeus i Io); związany z bóstwem Nilu Hapi. Boski posłaniec, towarzyszył zmarłym w drodze w zaświaty. Czczony pod postacią czarnego byka z białą plamą w kształcie półksiężyca na boku i drugą białą plamą między oczami; gł. ośr. kultu było Memfis.

Aton
Widzialny przejaw boga Re. Tarcza słoneczna. Przedstawiany jako dysk słoneczny z promieniami zakończonymi dłońmi. Ośrodek jego kultu znajdował się w Achetatonie (dzisiaj: Tell el-Amarnie).

Atum
Starożytny bóg egipski, stwórca bogów, ludzi i świata; utożsamiony z bogiem Ra (Światło, Słońce); wg mitów jako pierwszy wyłonił się z Nunu (Praoceanu, Chaosu) będąc ojcem i matką pierwszej pary bogów o zróżnicowanej płci; przy końcu świata ma się zlać w jedno z bogiem Ozyrysem; czczony w Heliopolis (Junu); wyobrażany jako postać w podwójnej koronie, służyły mu szczur ichneumon i wąż.

Bastet
W mitologii egip. prahistoryczna egipska bogini płodności, córka boga słońca Re związana ze szczęściem, radością, zabawą i ciepłem słonecznym, przedstawiana jako kotka lub kobieta z głową kotki; czczona w mieście Bubastis, gdzie odkryto cmentarzysko kotów, jej świętych zwierząt; w niektórych mitach B. przypisuje się niszczycielskie cechy Hathor lub Sachmet.

Bes
Bóg urodzin, małżeństwa, tańców i wesołości. Był brzydki, miał pokręcone kończyny, garbate plecy i zwisający język.

Chepre
Bóg egipski znany już z Tekstów Piramid, gł. postać mit. Heliopolitańskiej, najważniejsza postać boga Ra; zrodził pierwszą parę bóstw, Szu i Tefnut, które zrodziły inne bóstwa, a te z kolei stały się przyczyną zaistnienia całego świata.

Chnum
Bóg - stwórca. Opiekun wylewów Nilu. Przedstawiany w postaci barana lub mężczyzny z jego głową, kształtującego na kole garnarskim istotę ludzką.

Chonsu
Bóg księżyca. Syn Amona i Mut, z którymi tworzył triadę. Wyobrażany z głową zwieńczoną tarczą księżyca lub jako dziecko z warkoczem.

Geb
Bóg ziemi, w enneadzie heliopolitańskiej małżonek Nut i ojciec Ozyrysa. Jeden ze starych mitów podaje, że Geb brał udział w stworzeniu świata i dlatego uważano go za "ojca bogów". Przedstawiano go jako leżącego mężczyznę z ciałem usłanym zielenią.

Hapi
Jeden z czterech synów Horusa. Geniusz Nilu i praoceanu.

Hathor
Bogini miłości, nieba, później bóstwo muzyki i tańca. W Tebach była uważana za boginię zmarłych. Patronka obcych ziem. Wyobrażana w postaci krowy lub tylko z rogami i dyskiem słonecznym między nimi. Jej atrybutem był sistrum. Utożsamiania często z Izydor

Izyda
W mitologii staroż. Egiptu wcielenie Wielkiej Macierzy; wraz z bratem-mężem Ozyrysem i synem Horusem tworzyła naczelną triadę bóstw; czczona jako wzorowa żona i matka oraz bóstwo władające magią. Jej kult wywodzący się z Delty Nilu (najwspanialsza świątynia na wyspie File) rozpowszechnił się w całym Egipcie, a w okresie hellenistycznym (III-I w. p.n.e.) stała się główną boginią świata śródziemnomorskiego (gr. Isis), źródłem wszelkiej siły twórczej; bóstwem ziemi, nieba, morza i świata zmarłych, utożsamianym przez Greków z Demeter, Persefoną, Ateną, Artemidą, Herą, Io; w późniejszym okresie kult I. rozszerzył się na całe imperium rzymskie. W sztuce przedstawiana z rogami krowy (jej świętego zwierzęcia) czy też z rogami księżyca i tarczą słoneczną albo podwójną koroną między nimi; z berłem lub znakiem "anh" (symbol życia), często z małym Horusem na kolanach.

Maat
W panteonie bóstw starożytnego Egiptu personifikacja ładu i prawa, córka Re (boga słońca), żona Totha (boga mądrości); podczas "sądu Ozyrysa", gdzie waży się serce umarłego, aby ocenić jego wiarę i prawość, to Maat trzyma wagę; kroczy w orszaku Ozyrysa, ukochana przez wszystkich bogów, jako nosicielka ich podstawowych ideałów; w sensie abstrakcyjnym Maat jest boskim porządkiem świata ustanowionym w chwili stworzenia, który odnawia się za każdym wstąpieniem na tron egipski nowego boga-króla; idea uosobiona w Maat przetrwała do końca istnienia starożytnego Egiptu.

Nechebet
Bogini-sęp. Opiekunka Górnego Egiptu i jego władcy.

Nut
Córka Szu (powietrza) i Tefnut (wilgoć). Siostra i małżonka Geba. Matka Słońca, które co wieczór połykała i co rano wydawała na świat. Matka Seta, Ozyrysa i Izydy. Wyobrażana w postaci kobiety wygiętej w łuk i dotykającej rękami ziemi.

Ozyrys
Bóg z delty. Ozyrysa spotykamy w Buzyrys, gdzie jego kult wyparł kult lokalnego bóstwa Andżty. Już w czasach najdawniejszych kult Ozyrysa począł rozszerzać się po całym Egipcie. Wierzono, że Ozyrys jest zmarłym władcą panującym w Krainie Zachodniej i że odradza się w swym synie Horusie. Jako symbol wiecznego życia stał się bogiem zmarłych, a jako umierający i powracający do życia był bóstwem wegetacji i odradzającej się przyrody. Ozyrysa utożsamiano z wodami Nilu, użyźniającymi ziemię egipską oraz łączono z księżycem i jego fazami. Teologowie uznali go także za pana nieba i utożsamiali z bogiem Re. Łączono go także z Ptahem, Sokarisem, Chentyimentiu i Andżty. Ozyrysa przedstawiano jako człowieka owiniętego w całun. Głównymi miejscami kultu tego boga było Abydos i wyspa File, gdzie odbywały się misteria ku jego czci.

Ptah
Mąż Sachmet. Bóg miasta Memfis i stwórca świata. Patron rzemiosła, sztuki i artystów. Wyobrażany jako człowiek z ogoloną głową i berłem w dłoni. Świętym zwierzęciem przypisywanym Ptahowi był Apis.

Re
Albo: Ra. Ubóstwione Słońce. Stwórca świata i pan ładu we wszechświecie. Władca bogów, ludzi i państwa zmarłych. Utożsamiano z nim wielu bogów egipskich wyniesionych ze względów politycznych do bóstw naczelnych. Symbolem Re był obelisk. Jako bóg świata i nieba, Re był panem ładu we wszechświecie i ojcem Maat. Z nim łączono wiele bóstw miejscowych. Legendy podawały, że Re w ciągu dnia płynie barką po niebie, a wieczorem połyka go bogini Nut, by rano ponownie go narodzić. Inna wersja podaje, że - znikając za horyzontem - Re wpływa do świata podziemnego.

Sachmet
Egipska bogini z głową lwicy, uosabiała potęgę słońca i moc, dawała waleczność faraonowi i chroniła go; jako żona Ptaha czczona gł. w Memfis.

Sobek
Bóg krokodyl. Opiekun terenów obfitujących w wodę.

Tefnut
Postać bogini wilgoci - elementu niezbędnego do istnienia życia; w micie z Heliopolis córka Atuma, siostra Szu; wyobrażana jako lwica lub kobieta z głową lwicy; utożsamiana z Hathor, Maat, Sachmet.

Tot
Bóstwo staroegipskie, pierwotnie pogrzebowe; miał stworzyć się sam, wypowiadając własne imię i pojawiając się w kwiecie lotosu; w rozwiniętym kulcie Ra Thot był jego sercem, czyli uosobieniem boskiego rozumu; Ra pozwolił Thotowi stworzyć księżyc i stać się władcą nocnego nieba; jako siła księżycowa wynalazł on astronomię, inżynierię i matematykę; był sekretarzem bogów i panem magii; w kulcie Ozyrysa stał się bogiem prawdy i sprawiedliwości, wynalazł kalendarz, opiekował się pisarzami; wyobrażano go z głową ibisa lub pawiana; Grecy utożsamili go z Hermesem.