Polityka monetarna

Funkcje pieniądza:
- środek cyrkulacji
- miernik wartości /pieniądz prowadza wartość wszystkich towarów i usług do wspólnego mianownika i wyraża tę wartość w cenie, staje się jednostką obrachunkową i pełni funkcję idealnie i wyobrażeniowo/,
- środek płatniczy /za dostarczony towar lub usługę płacono pieniądzem gotówkowym. Pojawił się weksel, karty płatnicze. Pieniądz występuje realnie, musi się odbyć w formie gotówkowej. Nie jest prawnym środkiem płatniczym/,
- gromadzenie skarbu /tezauryzacja
- funkcja gromadzenia rezerw wartości /warunkiem spełnienia funkcji cyrkulacji i dobrego środka płatniczego to będzie dobrym środkiem gromadzenia rezerw wartości/,
- funkcja pieniądza światowego

Pieniądz papierowy - o wartości świadczy siła nabywcza nie nominał /tyle ile możemy za niego nabyć/. Jest dobrym miernikiem wartości, środek cyrkulacji - pieniądz występuje realnie, za dany towar lub usługę nabywca przekazuje określoną ilość pieniądza.

Pieniądz światowy polega na tym, że spełnia 4 funkcje w skali międzynarodowej. Najlepszym pieniądzem światowym był kruszec. System bimetaliczny (złoto, srebro), monometaliczny (złoto). Wymienialność pieniądza.

System dewizowo-złoty, złotówka wymienialna na dewizy, które w swoim kraju posiadały parytet.

Funkcje pieniądza:
- wyrażanie wartości wszystkich innych dóbr ekonomicznych /polega na określaniu ich ceny w sposób jednoimienny, czyli absolutny, w ustalonych przez państwo jednostkach pieniężnych. Współczesny pieniądz jest powszechnie pieniądzem opartym na zaufaniu do najwyższych organów władzy państwowej, która swoimi decyzjami wprowadza na danym terytorium, określoną jednostkę pieniężną, jako prawny środek płatniczy/,
- pieniądz jako środek wymienno - płatniczy /jest połączeniem funkcji cyrkulacji i płatniczej. Omawiany podział w tej funkcji sprowadza się do wyodrębnienia pozornie rzeczywistej wymiany towaru na pieniądz i odwrotnie oraz do wymiany o odroczonym terminie płatności. Sprzedaż gotówkowa ma tylko pozornie charakter rzeczywisty wymiany ponieważ zgodnie z powszechnie obowiązującymi normami prawa cywilnego, każdy akt sprzedaży jest umową rodząca zobowiązanie/,
- środek oszczędnościowo - kapitałowy /polega na gromadzeniu i przechowywaniu w pieniądzu wartości ekonomicznych (oszczędzanie) oraz na wykorzystywaniu pieniądza w sposób przynoszący odpowiedni dochód (inwestycja, zaangażowanie kapitałowe),
- środek stymulacyjny /polega na wykorzystywaniu pieniędzy w charakterze środków oddziaływania na procesy społeczno-gospodarcze; na te funkcję składają się 3 elementy: 1) wyznaczenie celu oddziaływania pieniędzy - rozwój nauki, kultury, racjonalizacja procesów gospod., podwyższenie stopy życiowej; 2) ustalenie sposobu działania pieniądza; 3) określenie zaangażowania stron.

I Prawo rządzące pieniądzem - prawo ilości pieniądza potrzebnego do obiegu powszechne, występuje we wszystkich systemach pieniężnych, o ilości pieniądza potrzebnego do obiegu decydują te funkcje, w których pieniądz występuje realnie, w każdej z tych funkcji należy określić zapotrzebowanie na pieniądz:

I= (T-K-B+Z)/S

I - ilość pieniądza potrzebnego do obiegu
T - suma cen towarów i usług przeznaczonych na rynek
K - wartość transakcji kredytowych
B - wartość transakcji kompensacyjnych
Z - spłata zobowiązań
S - średnia szybkość obiegu pieniądza

II Prawo Greshema-Kopernika - pieniądz gorszy wypiera z rynku pieniądz lepszy. Jeśli nie ma pieniądza kruszcowego to można powiedzieć, że prawo nie działa. Obok pieniądza papierowego prawnym środkiem płatniczym jest pieniądz kruszcowy. Wartość materiału monet zdawkowych rośnie tak dalece, że zaczyna przewyższać nominał i pieniądz podwartościowy staje się nadwartościowym (miało miejsce w Polsce).

III Prawo powrotnego strumienia pieniądza, odnosi się do takiego pieniądza, który wchodzi do obiegu w postaci udzielonego przez emitenta kredytu, prawo mówi, że strumień pieniądza wchodzący do obiegu powinien się równać strumieniowi pieniądza, który wraca z obiegu do emitenta.

Popyt na pieniądz jest to pożądany przez prywatne podmioty niebankowe (przedsiębiorstwa i gospod. dom.) stan ich zasobów kasowych. Zakłada się, że podmioty gospodarcze oprócz różnego rodzaju aktywów (papiery wart. różnego typu, czy też kapitał w postaci rzeczowej) chcą posiadać także określony zasób pieniądza, który może być mierzony w jego wielkości nominalnej lub realnej. W zależności od tego czy podmioty gospodarcze uwzględniają siłę nabywczą decydując się na przechowywanie swoich zasobów w formie pieniężnej czy tez nie.
Klasyczna wersja teorii ilościowej pieniądza, głównym zwolennikiem jest Fisher, rozróżnia się 2 podejścia:
1) oparte na szybkości obiegu pieniądza /podstawą teorii jest równanie wymiany

m•V=P•Y

m - ilość pieniądza
V - szybkość obiegu pieniądza
P - poziom cen
Y - dochód realny będący miernikiem wolumenu transakcji

Przyjmuje się, że równanie to jest zawsze prawdziwe, ponieważ ma charakter tantologii. Uważa się, że całkowity wolumen transakcji w danym okresie czasu może być w gospod. mierzony po stronie towarowej, jako iloczyn sumy dóbr będący przedmiotem obrotu i uzyskanej średniej ceny P. Po stronie pieniężnej to iloczyn całkowitego zasobu pieniądza M i częstości z jaką jednostka pieniężna jest średnio w czasie dawnego okresu użyta. Równanie to jednak niczego nie wyjaśnia i na podstawie tego równania, niczego nie można prognozować zwolennicy teorii ilościowej uważają, że na podstawie tego równania można dokonać najsensowniejszej klasyfikacji najważniejszych wielkości z teorii pieniądza. Jeśli założymy stałość V, co można zrobić w krótkim okresie czasu i niezależność Y od innych czynników z równania, to ilość pieniądza określa poziom cen. Czyli zmiany ilości pieniądza prowadzą do proporcjonalnej zmiany poziomu cen. W tej postaci teoria ilościowa staje się teorią inflacji
Według Fishera decydującą wielkością jest szybkość obiegu pieniądza, która określają następujące czynniki nadwyżki podmiotów gosp. co do gotówkowej formy rozliczeń (płatności), rozwój systemów płatności w społeczeństwie, gęstość zaludnienia, szybkość transportu, itp. Wszystkie one dotyczą instytucjonalnych i technicznych warunków obiegu oraz płatności, które nie mogą się zmienić nagle lub w krótkim okresie czasu.

2) zasobach kasowych
Podejście zasobowe wyjaśnia popyt na pieniądz głownie jako zjawisko związane z procesami transakcyjnymi; twórcami są Marshal i Pigon, którzy od samego początku formułowali teorię ilościową jako teorię popytu na pieniądz. za główny aspekt przyjęli koniecznoścć dokonywania wyboru przez podmioty gospod., czyli postrzegali popyt na pieniądz jako jedną z form utrzymywania majątku. Konsekwencją takiego podejścia było pojawienie się rozważań o takich czynnikach oddziałujących na popyt na pieniądz jak ograniczenie budżetowe, koszty alternatywne, preferencje podmiotów w odniesieniu do posiadania pieniędzy. Marshal rozpatrywał również techniczne i instytucjonalne uwarunkowania obiegu pieniądza podkreślając wagę takiego zjawiska jak stawki oprocentowania, oczekiwania dotyczące tych stawek oraz wpływów ich na popyt na pieniądz.

Teoria preferencji Keynsa. Podejmuje próbę dokładniejszego wyjaśnienie korzyści z przechowywania nominalnego zasobu pieniądza przez określenie motywów takiego zachowania. Z powodów analitycznych Keyns wyróżnił w popycie na pieniądz 3 motywy:
- transakcyjny
- ostrożnościowy
- spekulacyjny
Czynniki, które określają wielkość pieniądza transakcyjnego i ostrożnościowego u Keynsa są podobne do tych z teorii ilościowej. Rozkład dochodów i stopa %. Podmiot gospod. musi zdecydować o podziale całego majątku między aktywa finansowe i rzeczowe i wtedy staje przed problemem wyboru w jakich formach powinien być lokowany jego majątek. Czy ma go lokować w gotówce - zasoby spekulacyjne, czy też w papiery wartościowe posiadające stałe oprocentowanie. Dlatego też Keyns zakładał, że każdy podmiot ma pewne wyobrażenie, które dotyczy normalnego poziomu stawek oprocentowania dla określonego podmiotu. Oczekiwanie spadku lub wzrostu stóp procentowych pojawia się wtedy, gdy stopy te znajdują się powyżej lub poniżej poziomu uznanego za normalny.

Nowa wersja teorii ilościowej Friedmana, stanowi dalsze rozwinięcie ujęcia zasobowego i zawiera istotne elementy z teorii preferencji płynności. Popyt na pieniądz traktowany jest analogicznie do popytu na dobra konsumpcyjne trwałego użytku. Wymieniane są 3 grupy czynników:
- ulokowany w rozmaitych formach, całkowity majątek podmiotu traktowany jako ograniczenie budżetowe;
- przychód z utrzymywania pieniądza i jego koszty alternatywne, czyli przychody z innych form lokat;
- preferencje podmiotów gospodarczych.
Według tej teorii nominalna wartość całkowitego majątku stanowi górne ograniczenie dla popytu na pieniądz. Uważa się, że podmioty gospod. mogą utrzymywać swój majątek w 5 formach:
- pieniądzu,
- obligacjach;
- udziałach i akcjach;
- kapitale rzeczowym;
kapitale ludzkim, który nie ma charakteru rynkowego.
Utrzymywanie majątku w pieniądzu tylko wtedy przynosi dochód w postaci pieniężnej, gdy wkłady na żądanie lub terminowe sa oprocentowane. O wiele bardziej istotne sa oszczędności z zasobów będących wynikiem posiadania płynnych rezerw gotóekowych. Wtedy realna wielkość tych korzyści zależy od zmian ogólnego poziomu cen. Utrzymywanie majątku w postaci pieniądza powoduje jednak powstawanie kosztów alternatywnych w formie utraconych dochodów z innych możliwych rodzajów lokat wśród tych należy wymienić:
- oprocentowanie,
- dywidendy,
- zyski i straty wynikające ze zmian wartości kapitału tych lokat w wyniku wahań ich kursów.

Friedman uwzględnia również preferencje podmiotów gospod. dotyczące utrzymywania zasobów pieniężnych, które wyznaczane są przez korzyści z płynności i ocenę przyszłej sytuacji gospodarczej.
Ta wersja teorii ilościowej zbliżona jest do wersji klasycznej lecz szybkość obiegu pieniądza w tej wersji nie jest wielkością stałą ale stabilną. Daje to możliwość w miarę łatwego prognozowania zmian szybkości obiegu pieniądza, nominalnej wielkości pieniądza. Bank Centralny może kontrolować podaż pieniądza, czyli może wywierać wpływ na dochód nominalny.
Teoria neoilościowa najpierw została sformułowana w ujęciu mikroekonomicznym, a później dostosowano ją do całej gospodarki.

Teorie postkeynsowskie jest ich 3 i utrzymują one analityczny podział na pieniądz transakcyjny, ostrożnościowy i spekulacyjny. I wszystkie zostały sformułowane w kategoriach mikroekonomicznych.

I Baumola ?, jest to podejście w kategoriach teorii zapasów. Podejście mechanizmu uważa pieniądz transakcyjny jako część bieżącego dochodu z tym, że jest to trudne do utrzymania, jeśli pojawią się nowe, zbliżone do pieniądza, rodzaje aktywów, które posiadają przychód z tytułu oprocentowania i mają niewielkie ryzyko w swoim występowaniu. Te substytuty pieniądza, dają możliwość podmiotom gospod. Wybierać między gotówką, a przynoszącym dochód z odsetek instrumentom finansowym o dużym stopniu płynności. Występują tu koszty alternatywne a ich poziom będzie zależał od poziomu stopy procentowej. Baumol ? uważał, że racjonalnie postępujący podmiot gospodarczy, będzie się troszczył o minimalizację kosztów związanych z utrzymaniem pieniądza transakcyjnego określać będzie optymalną wielkość zasobów gotówkowych, które potrzebne mu są dla celów transakcyjnych, wykorzystując teorię optymalnego kształtowania zapasów Baumol określił najpierw funkcje kosztów utrzymania transakcyjnego zasobu pieniądza, a następnie z tej funkcji wyprowadził funkcję na pieniądz transakcyjny. Założył również, że podmiot gospod. otrzymuje raz w danym okresie dochód w papierach wartościowych o płynności zbliżonej do płynności gotówki, a wydatki podmiotu są rozłożone równomiernie w ciągu całego okresu, co w rzeczywistości nie jest prawdą. Zakłada również, że przy każdej operacji zamiany papierów wartościowych na gotówkę, trzeba ponieść koszty opłat maklerskich, czyli stanowią one faktycznie poniesione koszty zmiany formy przechowywania zasobu. Realna wielkość zasobów gotówkowych jest wprost proporcjonalna do pierwiastka z wolumenu transakcji, a odwrotnie proporcjonalna do pierwiastka ze stopy procentowej. Ten racjonalnie postępujący podmiot gospodarczy występuje bardzo rzadko.