Między współpracą a rywalizacją – problemy gospodarki światowej

Istnieją różnie typy gospodarek na świecie, przedstawię poniżej trzy najważniejsze:

- tradycyjna – polega na tym, że wiedza o produkcji jest przekazywana z pokolenia na pokolenie np. starsze pokolenia uczą swoje dzieci jak uprawiać ziemię, czynności są oparte na uświęconych tradycją wzorcach, działalność gospodarcza toczy się zgodnie ze zwyczajami. Proces produkcji może się zmieniać w niewielkim stopniu przez długi okres czasu, wydajność i wzrost ekonomiczny również jest niski, gospodarka ta występuje w słabo rozwiniętych krajach Afryki, Azji, Ameryki Płd.
- centralnie – sterowana - wszelkie decyzje podejmowane są przez władzę centralną, urzędnicy państwowi określają jakie towary powinny być wytwarzane, jakie maja być ceny poszczególnych dóbr, zasoby są własnością państwa, które kontroluje proces produkcji oraz rozdział dóbr i usług, w takiej gospodarce często brakuje wszystkiego, żywność jest na kartki, np. Polska za czasów komunizmu
- wolnorynkowa (rynkowa) – charakteryzuje się przewagą prywatnej własności środków produkcji (ziemi, fabryk, zakładów) kapitału nad własnością państwową. Jednostki i przedsiębiorstwa same decydują o kupnie, sprzedaży i inwestowaniu. Ludzie sami decydują o sposobie wykorzystania poszczególnych zasobów i o pracy jaka będą wykonywać. Producenci żeby osiągnąć maksymalny zysk muszą ze sobą konkurować i minimalizować koszty produkcji. Państwo ma mniejszy wpływ na procesy gosp. System ten sprzyja rozwojowi ekonomicznemu , ale jest źródłem nierówności społecznych.



Gospodarka Światowa.

Prognoza EIU (Economist Intelligence Unit)na 2003 rok.

Wolniejsze tempo rozwoju. Gospodarka światowa pójdzie w 2003 roku w ślady gospodarki amerykańskiej i zwolni tempo wzrostu, ale nadal zachowa prężność - ocenia Economist Intelligence Unit w najnowszym raporcie.

Realny wzrost PKB wyniesie w przyszłym roku 3,4 proc. Oceniając sytuację w poszczególnych krajach i regionach EIU wyjaśnia, że zwolnienie tempa rozwoju dotyczyć będzie głównie Ameryki Północnej i Europy, które zapewniają połowę światowej produkcji. Największym zagrożeniem w 2003 r. będzie ewentualna recesja w USA. Ekonomiści zastanawiają się, czy gospodarka USA zwolni w sposób kontrolowany, czy też gwałtownie, co zaszkodziłoby perspektywom rozwoju na świecie. Amerykańskiemu rozwojowi zagrażają przede wszystkim: duży deficyt rachunków bieżących i wysokie zadłużenie sektora prywatnego. EIU ocenia, że tempo wzrostu w USA zmaleje z 5,2 proc. w tym roku do 3,2 proc. w przyszłym. W Europie największy wzrost osiągnie Irlandia - 7,3 proc., zaś Francja 3 proc., a Niemcy i Włochy po 2,8 proc. Wskaźnik Ifo, kluczowy dla oceny niemieckiej gospodarki, zmalał w listopadzie po raz szósty do 97 pkt. (z 97,2 w październiku), umacniając analityków w przekonaniu, że stopy procentowe w strefie euro nie ulegną na razie zmianom. Są oni też zdania, że w strefie euro nastąpi wyraźne (choć przejściowe, bo tylko w zimie) zwolnienie tempa gospodarczego.

Najszybciej rozwijającymi się gospodarczo regionami będą w 2003 roku Bliski Wschód i Afryka Północna: tempo wzrostu wyniesie tam 4,4 proc. Duże kraje naftowe zaczną znowu inwestować, a to zmieni sytuację: zwiększy zyski firm i sektora nie naftowego. W Ameryce Południowej tempo rozwoju zwiększy się z 3,7 do 3,9 proc. Dość dobra będzie sytuacja w Brazylii, ale w Meksyku nastąpi zwolnienie rozwoju, podobnie jak w Azji i Oceanii .PKB Japonii wzrośnie w 2003 roku o 1,9 proc. W krajach Europy Wschodniej nastąpi, zdaniem EIU, zmniejszenie tempa wzrostu z 4,9 do 3,8 proc., głównie spowolnienie nastąpi na Węgrzech, w Polsce, Rosji i na Ukrainie.

- Instytut Finansów Międzynarodowych (IIF) w Waszyngtonie wyraził niedawno zaniepokojenie z powodu zwolnienia tempa przepływu kapitałów do krajów dokonujących przemian ustrojowych. - Obecny kwartał będzie najgorszy od I kwartału 1995 r., jeśli chodzi o emisję obligacji - stwierdził szef IIF Charles Dallara. Jego zdaniem, perspektywy tych krajów pogarszają się systematycznie w miarę powiększania się różnicy między oprocentowaniem tamtejszych obligacji i papierów emitowanych przez USA. Dallara podkreślił, że mobilizowanie środków dla wschodzących rynków będzie w 2001 roku trudne.

Integracja gospodarcza

Międzynarodowa integracja gospodarcza polega na tworzeniu jednolitego, scalonego wewnętrznie organizmu gospodarczego. Integracja gospodarcza nie jest procesem, w którym jedna strona musi stracić, by druga mogła zyskać.
Dlatego zdaniem wielu szanowanych w tzw. środowisku analityków Polska powinna ze względu na swoją obecną sytuację gospodarczą przystąpić do tego programu.



Gospodarka Unii Europejskiej.

Istnieją trzy główne cele polityki gospodarczej Unii Europejskiej:

Trwały i zrównoważony wzrost gospodarczy, podniesienie standardu życia obywateli oraz zapewnienie spójności ekonomicznej i społecznej. Ważnymi celami tej polityki są również: wolna konkurencja, stabilne ceny, równowaga bilansu płatniczego i solidarność gospodarcza między państwami członkowskimi.
Realizacji tych celów służyło przede wszystkim zniesienie ceł i innych ograniczeń przywozowych i wywozowych we wzajemnym handlu, usunięcie utrudnień w przepływie towarów, osób, usług i kapitału oraz zbliżanie przepisów prawnych.

Nowym celem Unii Europejskiej (po utworzeniu w 1993 roku Rynku Wewnętrznego) jest Unia Gospodarcza i Walutowa. Bardzo istotna dla gospodarki Unii jest wspólna polityka handlowa, obejmująca handel towarami i usługami. Jej najważniejszym celem jest harmonijny rozwój i znoszenie ograniczeń w handlu międzynarodowym. Politykę handlową uzupełniają zasady wspólnej ochrony konkurencji. Zgodnie z Traktatem o Wspólnocie Europejskiej, zakazane są działania ograniczające konkurencję w obrębie Rynku Wewnętrznego Unii. Chodzi tu o porozumienia w sprawie łączenia się firm, które wpływałyby negatywnie na handel między państwami członkowskimi. To samo odnosi się do nadużywania pozycji dominującej na rynku. Wyklucza się również pomoc państwa dla firm, prowadzącą do naruszenia zasad konkurencji.

Ważną częścią polityki przemysłowej Unii Europejskiej jest polityka wobec małych i średnich przedsiębiorstw. Stanowią one 95% wszystkich przedsiębiorstw w Unii i dają pracę 70% ogółu zatrudnionych. W latach 1997-2000 Unia wesprze rozwój małych i średnich przedsiębiorstw kwotą 127 mln euro.

Podobnie jak każde państwo, Unia Europejska opiera swój rozwój na solidnie skonstruowanym budżecie.

Przeważająca część dochodów Wspólnot pochodzi z wpływów uzyskanych w państwach członkowskich z podatku od wartości dodanej (VAT). Do dochodów należą też opłaty i cła nakładane na towary w imporcie. Wydatki Wspólnot dzielą się na obowiązkowe i nieobowiązkowe. Do obowiązkowych należą te, które wynikają z traktatów i aktów prawnych (np. dotyczące wspólnej polityki rolnej), do nieobowiązkowych - m.in. koszty funduszy strukturalnych, badań i nowych technologii.



Szansy i bariery dla Polski.

Bariery:
- Zacofanie w wielu branżach produkcji, niska konkurencyjność na rynkach europejskich.
- Trudne do zreformowania pozostałości po gospodarce socjalistycznej: deficytowe górnictwo, hutnictwo i inne branże przemysłu ciężkiego, a także firmy-molochy jak np. PKP.
- Słaby rozwój infrastruktury – drogi, telekomunikacja, uzbrojenie terenu.
- Zła sytuacja mieszkaniowa, zniszczona substancja mieszkaniowa.
- Niski poziom średnich dochodów mieszkańców.
- Utrzymująca się względnie wysoka inflacja – bariera dla rozwoju systemu kredytów.
- Przeludniona wieś i słabo rozwinięte rolnictwo.
- Wysokie obciążenia budżetu państwa przez wydatki na sferę socjalną: rosnące wydatki na emerytury i renty.
- Niskie wydatki na oświatę i wychowanie oraz naukę, co obniża prestiż zawodu i pogarsza stan kadry nauczycielskiej i naukowej.
- Korupcja, brak woli przeprowadzania reform lub nieumiejętność ich wprowadzania.

Szanse:
- Duży potencjał gospodarczy kraju – wielki obszar, bogactwa naturalne, ogromny rynek zbytu – Polska to szósty co do wielkości rynek w Europie.
- Stworzenie podstaw gospodarki rynkowej – system podatkowy, bankowy, giełda, dyscyplina budżetowa.
- Względnie wysoki poziom wykształcenia, pracowitość i przedsiębiorczość Polaków.
- Wysoka pozycja Polski w Europie – poważny argument za przyjęciem Polski do Unii Europejskiej, która stwarza poważne szanse dynamicznego rozwoju.
- Względnie stabilny ustrój demokratyczny – jako warunek rozwoju gospodarki rynkowej.
- Zainteresowanie inwestorów Polską jako wielkim i rozwijającym się rynkiem oraz miejscem inwestycji.



Problemy związane z gospodarką (globalizacją):

Problemy:

Społeczno gospodarcze:
- bezrobocie
- głód
- korupcja
- ubóstwo
- przemyt
- wyż demograficzny
- choroby (AIDS, SARS, dżuma, nowotwory, depresje, nerwice)
- migracje
- pogłębiające się różnice społeczne

Polityczne:
- światowy terroryzm
- konflikty zbroje

Ekologiczne:
- zanieczyszczenie powietrza
- dziura ozonowa
- efekt cieplarniany
- zanieczyszczenie wód
- zanieczyszczenie gleb
- kłusownictwo
- wycinanie drzew

Problemy wynikające z postępu technicznego:
- rozleniwienie społeczeństwa
- bezrobocie



Literatura:
1. Zeszyt do klasy III Wiedzy o Społeczeństwie
2. Serwis Internetowy http://biznes.onet.pl
3. Wojciech Morawski: Kronika kryzysów gospodarczych, Warszawa 2003.