Przyczyny konfliktów
Obecnie, w sytuacji, gdy nie istnieje już podział świata na dwa bloki polityczno – militarne, konflikty lokalne przestały być zastępczym poligonem rywalizacji dwóch supermocarstw. W większości przypadków nie stanowią zatem bezpośredniego zagrożenia dla światowego pokoju.
Mimo, że po rozpadzie bloku wschodniego konflikty lokalne straciły swój wymiar strategiczny, to jednak w dalszym ciągu powodują destabilizację polityczną w poszczególnych regionach i niosą z sobą ogromne cierpienia ludności, śmierć, głód i epidemie. Ponadto istnieje wielkie niebezpieczeństwo wykorzystania w tych konfliktach broni atomowej.
W roku 1994 istniało na świecie ponad 50 konfliktów. W 12 krajach na 3 kontynentach trwały wojny domowe. W 1995 roku liczba konfliktów zmniejszyła się do 30, w 1996 roku zgodnie z danymi opublikowanymi w czerwcu 1997 przez sztokholmski Międzynarodowy Instytut Badań nad Pokojem w 24 miejscach na świecie rozgrywało się 27 konfliktów zbrojnych – 22 spośród nich rozpoczęły się przed 1989 rokiem.
Najważniejsze przyczyny lokalnych konfliktów zbrojnych:
- Wojny domowe - spowodowane są głównie rywalizacją polityczną, zamachami stanu, przejmowaniem kontroli nad armią.
- Konflikty na tle ekologicznym, są coraz częstsze, występują one wtedy, gdy działalność gospodarcza danego państwa powoduje degradację ekologiczną w państwach z nim sąsiadujących.
- Uwarunkowania historyczne, ekonomiczne i psychologiczne sprawiają, że konflikty te o szczególnym natężeniu występują w Afryce.
- Zjawiskiem nowym jest pojawienie się konfliktów zbrojnych w Europie Środkowej i Wschodniej. Po likwidacji systemu komunistycznego w tej części kontynentu ujawniły się tłumione do tej pory antagonizmy narodowościowe i terytorialne.
- Inny charakter mają współczesne konflikty narodowowyzwoleńcze Rodzą się one głównie w następstwie wzrostu świadomości narodowej jak w Timorze Wschodnim, czy chęci odzyskania państwowości jak w przypadku Tybetu czy Palestyny. Problem niepodległościowy dotyczy tez Kurdów, którzy walczą miedzy innymi z Turcją o własne państwo.
- Zdarza się, że konflikt wewnętrzny, czyli wojna domowa, ulega umiędzynarodowieniu i „wylewa się” na zewnątrz na skutek zaangażowania państw trzecich.
Inna klasyfikacja sporów, to spory o ziemię, spory etniczne, czy spory o władzę. Należy jednak pamiętać, że źródła tych sporów nie występują pojedynczo i nie są nigdy wolne od wszelkiego rodzaju interesów politycznych i ekonomicznych.
Kryzysy i konflikty w Europie po II wojnie światowej
Zimna wojna – brały w niej udział zachodnie państwa o ustroju demokratycznym a przeciwnikiem były państwa socjalistyczne na czele z ZSRR. Przyjmuje się, ze zimna wojna trwała od 1946 roku, czyli od wystąpienia Winstona Churchilla w Fulton 5 III 1946 roku do zjednoczenia Niemiec lub upadku ZSRR.
Wojna domowa w Grecji – stronami konfliktu byli komuniści greccy inspirowani przez ZSRR i greckie siły rządowe. Wojna trwała od 1946 do 1949. Komuniści mieli wsparcie ZSRR i Jugosławii, zaś wojska królewskie wsparcie sił brytyjskich, a także poparcie USA. Konflikt przegrali komuniści.
Blokada Berlina Zachodniego – od 1 VII 1948 – 12 V 1949. Stronami w konflikcie były zachodnie państwa demokratyczne i ZSRR. Przyczyną blokady Berlina Zachodniego przez ZSRR było wprowadzenie reformy walutowej w zachodnich strefach okupacyjnych Niemiec. Alianci zachodni byli zmuszeni uruchomić największy jak do tej pory most powietrzny z zaopatrzeniem dla zachodnich dzielnic Berlina. Widząc nieskuteczność blokady - ZSRR zrezygnował z niej.
Powstanie czerwcowe – wystąpienia robotników z NRD. Przeciwko protestującym użyto wojska wschodnioniemieckie i radzieckie, które stacjonowały w NRD. Do wydarzeń doszło w czerwcu 1953 roku. Był to pierwszy kryzys społeczno-polityczny w bloku wschodnim. Powodem masowych wystąpień robotniczych w największych miastach NRD było pogorszenie warunków życia. Strajki i manifestacje robotnicze zostały krwawo stłumione głównie przy użyciu sił zbrojnych ZSRR.
Rewolucja węgierska – stronami rewolucji była demokratyczna opozycja węgierska, która wystąpiła przeciw komunistycznym władzom Węgier i armii ZSRR. Wydarzenia na Węgrzech miały miejsce od października do listopada 1956 roku. W dniu 1 listopada Węgry wystąpiły z Układu Warszawskiego oraz ogłosiły neutralność. Dnia 4 listopada 1956 roku radzieckie oddziały zajęły i spacyfikowały Budapeszt. W czasie walk zginęło około 3000 osób. Nastąpiły liczne aresztowania i represje. Po stłumieniu wystąpień władze komunistyczne przystąpiły do przywracania „przodku”, tzw. „normalizacji”.
Budowa muru berlińskiego – stronami były RFN – NRD. W sierpniu 1961 roku władze NRD wstrzymały ruch między obydwiema częściami Berlina, aby w ten sposób zapobiec masowym ucieczkom mieszkańców NRD do Niemiec Zachodnich. W nocy z 13/14 sierpnia zamknięto większość przejść granicznych. Z biegiem czasu rozpoczęto budowę muru, który ulepszano aż do początku lat osiemdziesiątych. Pozostawiono tylko nieliczne przejścia graniczne. Mur liczył 45 km.
Zamach stanu czarnych pułkowników- strony to przedstawiciele greckich wojskowych i przedstawiciele greckich sił demokratycznych. W Grecji do 1967 roku występował bardzo niestabilny system polityczny, co powodowało słabość rządów demokratycznych. W 1967 roku doszło do zamachu stanu zorganizowanego przez oficerów armii greckiej, tzw. czarnych pułkowników, którzy wprowadzili prawicową dyktaturę, poprzez zawieszenie konstytucji, zakaz wszelkiej działalności politycznej. Ograniczyli swobody demokratyczne, wprowadzili cenzurę i kontrolę państwa nad Kościołem. W 1973 roku zniesiono w Grecji monarchię i rozpoczęto przygotowania do przyłączenia Cypru. W 1974 roku doszło do nieudanego przewrotu na Cyprze, gdzie interweniowały wojska tureckie. Kryzys cypryjski doprowadził do upadku dyktatury czarnych pułkowników a w Grecji władze przejął parlament.
Praska wiosna – Strony to czechosłowacka opozycja demokratyczna, której przeciwnikiem były wojska Układu Warszawskiego. Do kryzysu doszło wiosną 1968 roku, kiedy to demokratyczni działacze Komunistycznej Partii Czechosłowacji na czele z Aleksandrem Dubekiem podjęli próbę demokratyzacji ustroju w państwie. W sierpniu władze Układu Warszawskiego podęły decyzje o stłumieniu czeskich dążeń reformatorskich. Doszło do interwencji zbrojnej, stłumienia „praskiej wiosny” i przywrócenia dawnego porządku.
Rewolucja goździków – stronami konfliktu były portugalskie środowiska demokratyczne, które wystąpiły przeciw reżimowej dyktaturze Marcello Caetano. Rewolucja goździków z 1974 roku zapoczątkowała proces demokratyzacji życia politycznego w Portugalii. Nazwa przewrotu pochodzi od goździków wpinanych w ubrania i mundury zwolenników rewolucji.
Kryzys cypryjski – stronami była Grecja i Grecy cypryjscy, przeciw którym wystąpiła Turcja i Turcy cypryjscy w 1974 roku. Powodem kryzysu były dążenia Grecji do zjednoczenia Cypru i Grecji, na co nie zgodziła turecka ludność wyspy. W rezultacie na Cypr wkroczyły wojska tureckie i doszło do podziału wyspy na część turecką i grecką.
Jesień Narodów – opozycja demokratyczna w krajach bloku wschodniego wystąpiła przeciwko władzom komunistycznym w 1989 roku. Efektem było obalenie systemu komunistycznego w Europie środkowo-wschodniej i zapoczątkowanie demokratycznych przemian w tych krajach.
Konflikty w byłej Jugosławii, w których stronami były liczne narody bałkańskie zamieszkujące Jugosławię. Po śmierci dyktatora Josipa Tito w 1980 roku zaczęły odżywać konflikty narodowościowe. Po dojściu do władzy Slobodana Miloevicia w 1989 roku, który został prezydentem Serbii, na terenie całej Jugosławii można było zauważyć coraz silniejsze serbskie tendencje nacjonalistyczne, jak np. zniesienie autonomii Wojwodiny i Kosowa w 1990 roku. Po rozpadzie systemu komunistycznego w 1990 roku w jugosłowiańskich republikach odbyły się wolne wybory. W 1991 roku niezależne republiki proklamowały Chorwacja, Słowenia i Macedonia. Dało to początek konfliktowi zbrojnemu armii jugosłowiańskiej, w której skład wchodzili głównie Serbowie, z Chorwacją i Słowenią. W 1992 roku Serbia i Czarnogóra proklamowały trzecią Jugosławię i zaczęły rościć sobie prawa terytorialne w stosunku do sąsiadów. Po tym jak w tym samym roku Bośnia i Hercegowina ogłosiła niepodległość, doszło do kolejnej wojny z Serbami, którzy również wznowili konflikt z Chorwacją, tworząc na jej terytorium Serbską Krajinę. Walki trwały do 1995. Cztery lata później doszło do kolejnego konfliktu. Punktem zapalnym było Kosowo zamieszkane przez Albańczyków. Doszło do walk serbskich sił zbrojnych z albańskim separatystami. W efekcie doszło do nalotów NATO na Jugosławię, a kontrolę w Kosowie przejęły międzynarodowe siły pokojowe. Przyczynami konfliktów w byłej Jugosławii były dążenia niepodległościowe, rozproszenie terytorialne narodów bałkańskich, oraz różnice kulturowo-religijne (ścieranie się prawosławia, islamu i katolicyzmu)
Konflikt baskijski strony to separatyści baskijscy - ETA i hiszpańskie siły rządowe. Konflikt trwa praktycznie od końca XIX wieku. W ramach monarchii hiszpańskiej Baskowie cieszyli się autonomią do 1876 roku. Pozbawienie tego regionu autonomii poskutkowało wybuchem powstania baskijskiego ruchu narodowego. Początkowo domagano się przywrócenia autonomii, z czasem już pełnej niepodległości dla Kraju Basków. Zwłaszcza polityka gen. Franco w Hiszpanii i represje w stosunku do Basków doprowadziły do powstania lewicowej organizacji nacjonalistycznej ETA – Euskadi Ta Atasuna czyli „Kraj Basków i Wolność”, która zasłynęła z wielu ataków terrorystycznych przeciwko politykom i policjantom hiszpańskim. Konflikt baskijski w dalszym ciągu pozostaje aktualny.
Konflikt w Irlandii Północnej - stronami są Irlandzcy katolicy, zwolennicy przyłączenia Irlandii Północnej do Irlandii (IRA) z drugiej strony - protestanci irlandzcy, wojska brytyjskie. Geneza konfliktu sięga początków epoki nowożytnej i podboju Irlandii przez Anglików, jednak współczesny konflikt swoje podłoże ma w wydarzeniach z 1920 roku, kiedy to Anglicy wyodrębnili z Irlandii Ulster i włączyli go bezpośrednio do Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii.
Kryzysy i konflikty w Azji po II wojnie światowej
Wojna w Indochinach (brudna wojna) – strony to Viet Minh i wojska francuskie. Lata 1946-1954.
Wojan domowa w Chinach – strony to chińskie komunistyczne oddziały Mao Tse – Tunga i chińskie oddziały Kuomintangu kierowane przez Czang Kaj – szeka. Lata 1946 – 1949.
Wojna pakistańsko- indyjska – strony to Indie – Pakistan. Lata 1947 – 1949.
Pierwsza wojna Izraelsko – arabska – wojna o niepodległość Izraela. Strony to Izrael walczący przeciw Egiptowi, Irakowi, Syrii, Libanu, Jordanii, Jemenowi, Arabii Saudyjskiej. Lata 1948 – 1949.
Wojna koreańska – strony to Koreańska Republika Ludowo-Demokratyczna, „ochotnicy” chińscy kontra Demokratyczna Republika Korei, kontyngent wojskowy ONZ (głównie wojska USA). Lata 1950 – 1953.
Interwencja zbrojna USA w Libanie - strony to amerykańska piechota morska i libańskie wojska rządowe. Od końca II wojny światowej Liban współpracował z państwami zachodnimi. Po kryzysie współpraca została zakończona, a w kraju dochodzi do licznych konfliktów głównie na tle religijnym, dlatego też w 1958 roku USA przeprowadzają desant w Libanie. Interwencja amerykańska miała przywrócić porządek w kraju, spotkała się jednak z potępieniem ze strony innych krajów arabskich.
Antychińskie powstanie w Tybecie – stronami w konflikcie w 1959 roku byli Tybetańczycy i armia chińska.
Rewolucja kulturalna w Chinach - strony to hunwejbini kontra społeczeństwo chińskie. Lata 1965 – 1976.
Wojna wietnamska - stronami konfliktu były USA i Republika Wietnamu, które walczyły przeciw komunistycznej republice Wietnamu, wspieranej przez ZSSR i Chiny, oraz kontrolowanej przez organizacje komunistyczne w Wietnamie Południowym, Laosie i Kambodży. Lata 1965 - 1973.
Wojna sześciodniowa – Stronami w konflikcie był Izrael i państwa arabskie: Egipt, Syria, Irak, Jordania. Walki trwały od 6 do 10 czerwca 1967 roku i zakończyła się zwycięstwem Izraela.
Wojna Jom Kippur (wojna ramadanu, wojna październikowa) – strony konfliktu to Izrael walczący przeciw Egiptowi i Syrii. Trwała od 6 do 24 października 1973 roku.
Agresja Izraelska na Liban - strony to Izrael kontra OWP, oddziały syryjskie, część społeczeństwa Libanu. Rok 1978.
Rewolucja islamska w Iranie - stronami konfliktu byli zwolennicy szacha Rezy Pahlaviego i zwolennicy ajatollaha Chomeiniego. Rok 1979.
Agresja ZSRR w Afganistanie - strony to ZSRR i komuniści afgańscy walczący z afgańską opozycja antykomunistyczna. Lata 1979 – 1989.
Wojna iracko-irańska. Lata 1980 – 1988.
Wojna domowa na Sri Lance - strony: Syngalezi kontra Tamilowie. Lata 1983 – 2002.
Wojna o Kuwejt – strony: Irak i wielonarodowa koalicja na czele z USA. Lata 1990 – 1991.
Interwencja rosyjska w Czeczenii – strony: Rosja kontra Czeczenia. Walki trwają nieprzerwanie od 1994 roku.
Intifady (powstanie kamieni) - strony konfliktu: Izrael – Palestyńczycy. Lata 1987 – 1991; 2000 – 2004.
Kryzysy i konflikty w Afryce po II wojnie światowej
Wojna domowa w Rwandzie – strony to plemiona Tutsi i Hutu. Po II Wojnie Światowej Rwanda uzyskała status terytorium powierniczego ONZ. W latach 50. pod wpływem Belgii i ONZ zaczęły powstawać pierwsze organizacje polityczne skupiające ludność murzyńską, reprezentujące zarówno plemiona Tutsi, jak i Hutu. Jednak władze belgijskie podsycały konflikty pomiędzy nimi, co doprowadziło w 1959 roku do wybuchu wojny domowej, w wyniku której Tutsi stracili swoją pozycję, a władzę przejęło plemię Hutu. W efekcie państwo rozpadało się na dwa różne kraje Burundi i Ruandę. Do wojny domowej w Ruandzie doszło również w 1990 roku. Siłom rządowym pomagały oddziały belgijskie, francuskie i kongijskie. Dzięki mediacji ONZ w 1993 roku strony podpisały porozumienie pokojowe. Jednak kiedy w 1994 roku w katastrofie lotniczej zginął prezydent Ruandy Habyariman, wybuchł kolejny konflikt wewnętrzny. O zamach gwardia prezydencka obwiniała plemię Tutsi, co było przyczyną ludobójstwa, dokonanego na członkach tego plemienia. Liczbę ofiar szacuje się na 800 tys. Po przejęciu władzy przez Tutsi, ponad 1,5 mln mieszkańców Hutu uciekło do Konga.
Powstanie Mau - Mau – strony: kenijska organizacja plemienna Mau – Mau kontra brytyjskie siły kolonialne. Konflikt trwał od 1952 do1959 roku. Powodem wojny były tendencje niepodległościowe w Kenii. Powstanie przygotowała konspiracyjna organizacja Mau – Mau. Działania zbrojne rozpoczynają się jesienią 1952 roku. Efektem powstania było przyznanie Kenii w 1963 roku pełnej niepodległości.
Wojna wyzwoleńcza w Algierii – strony: ruch niepodległościowy w Algierii kontra siły zbrojne Francji i skrajnie prawicowa organizacja o charakterze terrorystycznym OAS. Powodem były dążenia niepodległościowe w Algierii, których przejawem było zorganizowanie antyfrancuskiego powstania zbrojnego w 1 listopada 1954 roku. Zwłaszcza krwawe represje wśród ludności cywilnej nadały temu konfliktowi określenie „brudna wojna”. Negocjacje algiersko-francuskie zakończyły się podpisaniem układu w Evian – les – Bains 18 marca 1962 roku. Z postanowieniami umowy francusko – algierskiej nie godzili się osadnicy francuscy, którzy utworzyli rok wcześniej, w 1961, Organizację Tajnej Armii OAS, która prowadziła działalność terrorystyczną. Ostatecznie w 1962 roku została proklamowana niepodległość Algierii.
Kryzys sueski – strony: wojska francuskie, brytyjskie i izraelskie walczące z siłami zbrojnymi Egiptu. Konflikt trwał od lipca do grudnia 1956 roku. Powodem konfliktu była decyzja prezydenta Egiptu Gamala Abdel Nasera, który w 1956 roku ogłosił nacjonalizację Kanału Sueskiego. Odpowiedzią był atak sił powietrzno desantowych Anglii i Francji. Do konfliktu przyłączył się również Izrael zajmując Półwysep Synaj. Dalsza akcja zbrojna powstrzymana zostaje na skutek przeciwdziałania USA i ZSRR na forum ONZ. Ostatecznie Anglia i Francja musiały wycofać swoje wojska z rejonu Kanału Sueskiego.
Wojna domowa w Kongo – strony: lewicowe grupy Lumumby kontra prawicowe oddziały M. Czombe wspierane przez kraje europejskie. Konflikt trwał od 1960 do 1965 roku. Po tym jak Belgia zdecydowała się nadać Kongu niepodległość doszło do konfliktów wewnętrznych, których powodem było nieprzygotowanie miejscowej ludności do zaistniałych warunków – podziały etniczne, brak wykształconych kadr administracyjnych itp. Wszystko to doprowadza do wybuchu wojny domowej miedzy lewicowym ugrupowaniem na czele, którego stał P. Lumumba, chcący jedności centralizacji kraju, a prawicą na czele której stał gen. M. Czombe. Konflikt kończy się w 1965 roku ostatecznym przejęciem władzy przez gen Mobutu Sese Seko, który wprowadza dyktaturę. Dyktator był jednym z najbardziej prozachodnich polityków afrykańskich.
Wojna domowa w Nigerii – stronami konfliktu były wojska rządowe Nigerii, walczące z secesjonistami z plemienia Ibo. Konflikt trwał od 1967 do 1970 roku. Powodem były konflikty etniczne, które targały Nigerią od 1960 roku, czyli już od początku jej niepodległości. Niestabilność polityczna doprowadziła do walk między plemionami Hausa i Ibo, co w konsekwencji doprowadziło do oderwania (secesji) prowincji Biafra. Doszło wówczas do walk z użyciem wojsk rządowych, stłumienia rebelii i przyłączenia z powrotem zbuntowanej prowincji. Skutkiem były też represje. Wiele osób zabito lub aresztowano.
Wojskowy zamach stanu Muammara al-Kadafiego w Libii – strony: prawicowe siły wierne królowi Idrysowi I i wojskowe ugrupowania konspiracyjne o lewicowych przekonaniach. Powodem było niezadowolenie z konserwatywnych rządów króla Idrysa I, które doprowadziło do zamachu stanu w 1969 i proklamowania republiki. Na jej czele stanął pułkownik Muammar a-Kadafi. Libia zerwała wtedy również związki z państwami zachodniej Europy. Kraj ten także po dzień dzisiejszy oskarżany jest o udzielanie wsparcia terrorystom arabskim.
Wojna domowa w Angoli – strony: ugrupowania polityczne i wojskowe i MPLA, FNLA, UNITA. Wojna trwała od 1975 do 1991 r. W Angoli, która była kolonią portugalską, od początku lat pięćdziesiątych zaczynają powstawać organizacje, których celem była walka o niepodległość kraju. Do nich należał Narodowy Front Wyzwolenia Angoli (FNLA), oraz Ludowy Ruch Wyzwolenia Angoli (MPLA). W latach sześćdziesiątych obie organizacje podejmowały działania o charakterze partyzanckim. W 1966 roku doszło do rozłamu w FNLA i powstał odłam o nazwie Narodowy Związek na rzecz Całkowitej Niepodległości Angoli (UNITA). Po upadku rządów autorytarnych w Portugalii (rewolucja goździków 1974 rok), kraj ten zdecydował się zrezygnować z posiadanych kolonii. Ale był to dopiero początek kryzysu. Jesienią 1975 roku na skutek pomocy krajów socjalistycznych ZSRR i Kuby zwyciężyła MPLA i proklamowano powstanie Angoli, jako kraju o ustroju socjalistycznym. Nie zakończyło to wojny domowej, która trwała aż1991 roku.
Kryzysy i konflikty w Ameryce Północnej i Południowej po II wojnie światowej
Wojskowy zamach stanu w Argentynie - Jego efektem było obalenie J. Perona, przez argentyńskie środowiska konserwatywno-prawicowe, których przeciwnikiem była lewicowo-populistyczna grupa wojskowych. Do zamachu doszło w 1955 roku, kiedy to władzę obejmują wojskowi. Jednak po latach dyktatury, w 1973 Perona ponownie wybrano na prezydenta Argentyny.
Rewolucja kubańska - Strony w konflikcie to wojska rządowe Batisty, których przeciwnikiem były skrajnie lewicowe kubańskie ugrupowania zbrojne. Powodem był bunt przeciwko dyktaturze Batisty, w konsekwencji doszło do obalenia dyktatury i przejęcia władzy przez Fidela Castro. Rewolucja trwała od 1956 do 1959 roku.
Inwazja w Zatoce Świń – pierwszy kryzys karaibski; strony to antykomunistyczne siły emigrantów kubańskich z USA szkolonych przez CIA, które walczyły z siłami rewolucyjnymi na Kubie. W dniach 17 – 19 kwietnia 1961 roku miała miejsce nieudana próba przejęcia władzy na Kubie. Wojska interwencyjne pomimo początkowych sukcesów ostatecznie zostają pokonane przez wojska wierne Fidelowi Castro.
Kubański kryzys rakietowy (drugi kryzys karaibski, kryzys październikowy). Strony to USA kontra Kuba i ZSRR. W październiku 1962 roku, Amerykańskie samoloty szpiegowskie wykryły na Kubie wyrzutnie rakiet średniego zasięgu. Aby uniemożliwić zamontowanie rakiet na wyrzutniach, Amerykanie wprowadzają blokadę morską Kuby. Żądają również od ZSRR zdemontowania tych wyrzutni.
Po długich i nerwowych rozmowach przywódców USA i ZSRR – Rosjanie zgodzili się zdemontować instalacje rakietowe i wycofać swoich „doradców wojskowych” z Kuby, w zamian Amerykanie obiecali nie instalować wyrzutni rakietowych w Turcji.
Interwencja wojsk miedzyamerykańskich na Dominikanie – strony konfliktu to prawica i lewica dominikańska, a także interwencyjne oddziały wojsk krajów Ameryki. Do interwencji doszło w kwietniu 1965 roku. Powodem była sytuacja wewnętrzna na Dominikanie po 1963 roku, kiedy w wyniku zamachu stanu władzę objęła grupa prawicowych wojskowych. Powodowało to opór społeczeństwa Dominikany i doprowadziło do wojny domowej. Kres tej wojnie położyła interwencja wojsk amerykańskich głównie USA. Po interwencji doszło do przeprowadzenia wyborów i uspokojenia sytuacji.
Wojna futbolowa trwała od 13 – 18 lipca 1969 roku między Salwadorem a Hondurasem. Formalnie powodem były rozgrywki w ramach eliminacji do piłkarskich mistrzostwa świata. Jednak faktycznym powodem było masowe osadnictwo salwadorskich chłopów na terenie Hondurasu. Konflikt zakończono po interwencji organizacji międzynarodowych. Jednak liczne incydenty graniczne trwały jeszcze do 1980 roku. Konflikt spowolnił procesy integracyjne w Ameryce Południowej.
Zamach stanu gen. A. Pinocheta Ugarte w 1973 roku, strony to chilijska lewica i chilijska prawica. W 1970 roku w wyborach prezydenckich zwyciężył Salvadore Allende, który rozpoczął reformy wzorowane na państwach socjalistycznych. Była to przede wszystkim nacjonalizacja banków, reforma rolna, co doprowadziło kraj do zapaści ekonomicznej. Efektem był zamach stanu zorganizowany przez gen. Augusto Pinocheta, który przejął władzę i wprowadził w Chile dyktaturę, która trwała do 1989 roku, kiedy to przeprowadzono wolne wybory prezydenckie.
Sandinowski zamach stanu w Nikaragui – strony to nikaraguańscy komuniści - prawicowa wojskowa dyktatura. W 1979 roku doszło do powstania w Nikaragui, czego efektem było obalenie prawicowej dyktatury, utworzenie lewicowego Tymczasowego Rządu Odnowy Narodowej, a także zawarto umowy z Kubą i ZSRR.
Wojna o Falklandy (Malwiny) – stronami konfliktu są Argentyna i Wielka Brytania w 1982 roku. Powodem był spór o wyspy Falklandy/Malwiny. Argentyna postanowiła zbrojnie przyłączyć je do swojego terytorium i wysadziła desant w kwietniu 1982 roku. W odpowiedzi premier Wielkiej Brytanii Margaret Thather, wysłała w rejon wysp brytyjską flotę interwencyjną. Ostatecznie zwyciężyli Anglicy, ale spór o wyspy trwa po dzień dzisiejszy.
Interwencja wojsk USA w Grenadzie – stronami były radykalne oddziały lewicowe i siły zbrojne USA. Interwencja miała miejsce w październiku 1983 roku. Doszło wtedy do krwawego zamachu stanu na Grenadzie zorganizowanego przez lewicowe oddziały zbrojne, które zapowiedziały ścisłą współpracę z krajami socjalistycznymi, głównie z Kubą. Radykalizm działań komunistów był pretekstem do interwencji oddziałów USA. Powołane pod nadzorem Amerykanów nowe władze przywróciły porządek na wyspie.
Obalenie dyktatury Duvalierów na Haiti – strony to siły rządowe i lewicowa opozycja. Powodem było wystąpienie społeczeństwa Haiti przeciwko krwawej dyktaturze Duvaliera. W 1986 roku doszło do rewolucji i obalenia dyktatora.
Interwencja wojsk USA w Panamie. Do interwencji doszło w 1989 roku, powodem był Kanał Panamski, a w zasadzie kontrola nad tym niezwykle ważnym ze względów strategicznych regionem. W 1903 roku wyłączność na kontrolę nad kanałem uzyskały Stany Zjednoczone. W 1977 roku USA przekazały ją Panamie ale nie uspokoiło to sytuacji w tym kraju. W 1983 doszło do zamachu stanu i przejęcia władzy przez gen. Manuela Noriegę. Nieudolne rządy dyktatora, kryzys gospodarczy, napięcia społeczne, a przede wszystkim oskarżenia o handel narkotykami doprowadziły do interwencji zbrojnej USA w Panamie. Interwencja zakończyła się obaleniem dyktatora.
Bunt Chiapas (powstanie zapatystów) – strony to siły rządowe Meksyku, które wystąpiły przeciw bezrolnym rolnikom (Indianie) i ich zwolennikom. Powstanie miało miejsce w latach 1994 – 1995. Powodem był bunt bezrolnych Indian, potomków Majów, zamieszkałych w prowincji Chiapas. Na czele protestu stała Armia Wyzwolenia Narodowego im. Zapaty (bohater narodowy Meksyku). Domagali się oni przestrzegania ich praw, a także zgłaszali postulat demokratyzacji życia politycznego w Meksyku. Pomimo zawarcia porozumienia w 1995 roku stan napięcia w zbuntowanej prowincji utrzymuje się po dzień dzisiejszy.
