Słowacja

Słowacja:

Granice:
Północ: Polska, Republika Czeska
Północny zachód: Republika Czeska
Południe: Węgry
Wschód: Ukraina
Zachód: Austria
Położenie:
Słowacja leży w Europie Środkowo-wschodniej.
Powierzchnia:
49 035 tysięcy km2.
Stolica:
Bratislava (448 tys. mieszkańców, 1999).
Większe miasta:
Koszyce (241 tys. mieszkańców, 1999), Nitra (87 tys. mieszkańców, 1999), Żylina (86 tys. mieszkańców, 1999), Preszów (93 tys. mieszkańców, 1999), Trnava (69 tys. mieszkańców, 1999), Bańska Bystrzyca, Martin, Trencin, Poprad.
Język urzędowy:
Słowacki w użyciu również czeski i węgierski.
Jednostka monetarna:
1 korona słowacka = 100 halerzy
Ludność:
5,4 mln. mieszkańców (2004). Średnia gęstość zaludnienia: 110 osób/km2.
Ustrój polityczny:
Słowacka Republika Socjalistyczna: wg. konstytucji z 1992 głową państwa jest prezydent, wybierany na 5 lat w wyborach powszechnych (od 1999); władza ustawodawcza należy do 1-izbowego parlamentu (Rady Nar. Republiki Słowacji ze 150 miejscami.) członkowie wybierani na czteroletnią kadencję, władzę wykonawczą sprawuje rząd, z premierem na czele, powoływany przez prezydenta.
Skład etniczny:
Słowacy 85,6%; Węgrzy 10,8%; Czesi 1%; inni 2,6%
Religia:
katolicy 60,4%; protestanici 8%; bezwyznaniowcy 9,8%; inni 17,4%
Średnia długość życia:
mężczyźni 69 lat, kobiety 77 lat
Siły zbrojne:
50000
Warunki naturalne:
Kraj górski; przeważającą część zajmuje, ciągnący się łukiem z pd.-zach. na pn.-wsch., łańcuch Karpat Zach., który obejmuje: fliszowe pogórza i góry, m.in. Białe Karpaty (wys. do 970 m), Jaworniki (1071), Beskidy Zach. (graniczna z Polską Babia Góra, 1725 m), miejscami wapienne skalice (Magura Spiska, Magura Orawska, Pieniny — gł. w granicach Polski), wewn. masywy krystal. z najwyższą w Karpatach i na Słowacji grupą górską — Tatrami (Gierlach, 2655 m), osłonięte przeważnie wapiennymi płaszczowinami (Małe Karpaty — do 768 m, Mała Fatra — do 1710 m, Wielka Fatra — 1590 m, Niżne Tatry — sławne krasowe jaskinie w Dolinie Demenowskiej), śródgórskie kotliny, m.in. Spiska, Turczańska, Liptowska, połączone przełomowymi odcinkami dolin rzecznych; na pd. od Karpat Zach. — masywy wulk. (Góry Szczawnickie, wys. do 1009 m) oraz zbud. ze skał krystal. i młodych skał wulk., pokryte silnie skrasowiałymi płytami wapiennymi — Rudawy Słowackie (m.in. Kras Słowacki); na wschodzie Słowacji część Karpatów Wsch.: fliszowe Bieszczady (Krzemieniec, 1221 m) i Pogórze Ondawskie oraz wulk. masyw Wyhorlat (wys. do 1076 m); obszary nizinne występują w pd.-zach. (Mała Niz. Naddunajska) i pd.-wsch. (Niz. Nadcisańska) części kraju. Klimat umiarkowany ciepły, z przewagą kontynent. na wsch.; średnia temp. w styczniu od –3C na zach. i pd. do –5C na wsch., w Tatrach –11C; w lipcu od 18C do 20C, w wysokich górach poniżej 10C; średnia roczna suma opadów 500–750 mm, w górach ponad 1000 mm (do 2000 mm w Tatrach). Główne rz.: Dunaj z Wagiem i Hronem; na rzekach liczne zbiorniki retencyjne, m.in.: Liptovsk Mara na Wagu, Jez. Orawskie na Orawie, kompleks hydroenerg. Gabczikowo(Słowacja)–Nagymaros (Węgry) na Dunaju; w Tatrach niewielkie naturalne jeziora polodowcowe (Wielki Staw Hińczowy, Jezioro Szczyrbskie). Lasy porastają 40% pow. kraju (gł. iglaste i mieszane z udziałem buka, dębu, jodły, świerka); największe kompleksy leśne rozciągają się w środk. części Słowacji (ok. 80% pow.), w górach piętra roślinne. W celu ochrony naturalnego krajobrazu, pierwotnej szaty roślinnej i rzadkich gat. zwierząt utworzono parki nar.: Tatransk, Pieninsk, Nzke Tatry, Mal Fatra, Slovensk raj oraz liczne rezerwaty i obszary chronionego krajobrazu.
Gospodarka:
Wydobywa się na dużą skalę magnezyt, rudy żelaza, cynku i ołowiu, oraz węgiel kamienny.
Rozwinięty jest przemysł hutniczy, elektromaszynowy, drzewny, włókienniczy i skórzany.
W rolnictwie dominuje uprawa zbóż, buraków cukrowych.
Hoduje się bydło i owce.
Słowacja jest krajem o rozwijającej się turystyce.
Przemysł:
Słowacja jest krajem ubogim w surowce miner.; wydobywa się węgiel brun. w okolicach m. Prievidza (3,5 mln t rocznie), rudy manganu na Spiszu, niewielkie ilości rud żelaza, miedzi, rtęci (Spisz, Rudawy Słowackie), antymonu oraz magnezyt (Rudawy Słowackie), kamienie bud., ropę naftową. Produkcja energii elektr. na 1 mieszk. wynosi ok. 4200 kW•h rocznie; 2 elektrownie jądr. — Mochovce, Jaslovsk Bohunice. Rozwinięte hutnictwo żelaza i stali (3,9 mln t stali, 1992; Koszyce) oraz metali nieżel. (Bańska Bystrzyca, Krompachy — miedź, Żar nad Hronem — aluminium, Sered' — nikiel) i przemysł zbrojeniowy (czołgi, ciężkie pojazdy opancerzone, działa, amunicja). Przemysł rafineryjny i petrochem. przerabiają rocznie 6,5 mln t ropy naft. (Bratysława, Novky); liczne zakłady chem. (nawozy sztuczne, włókna syntet., lekarstwa, wyroby gumowe), obuwn. (Partiznske, Bardiów), drzewne (Zwoleń, Vranov n. Topl'ou, Nowa Wieś Spiska, Rużomberk), papiernicze; ponadto przemysł elektromaszyn. (5,1 tys. sztuk samochodów, 1993; 0,6 mln — lodówek i zamrażarek, 1992; 216 tys. — telewizorów, wagony kol., maszyny obuwn. i roln., konstrukcje stalowe), odzież., spoż., gł. piwowarski (Poprad, Topol'any), tytoniowy, cukr.; największe ośr. przem.: Bratysława, Koszyce, Żylina, Bańska Bystrzyca, Martin, Nitra.
Rolnictwo:
Rolnictwo Słowacji cechuje dosyć wysoka towarowość, duży stopień mechanizacji i chemizacji oraz do 1991 państw. lub spółdz. własność ziemi; od 1992 trwa proces mający na celu uregulowanie własności ziemi i środków produkcji rolnej. Użytki rolne zajmują 50% pow. kraju, w tym 2/3 grunty orne. Uprawia się zboża (3,7 mln t, 1994), gł. pszenicę i jęczmień oraz buraki cukrowe, winorośl, tytoń, ziemniaki, owoce i warzywa; hoduje się trzodę chlewną, bydło, owce i drób. Najważniejszymi regionami roln. są niziny: Mała Naddunajska i Nadcisańska oraz doliny Morawy i Wagu.
Turystyka:
Słowacja dysponuje dosyć dobrą bazą noclegową (ok. 32 tys. miejsc hotelowych); gł. regionami turyst. są: Tatry (Stary Smokowiec, Tatrzańska Łomnica, Szczyrbskie Jezioro), Niżne Tatry (Dolina Demenowska, Chopok), Słowacki Kras, Słowacki Raj; uzdrowiska ze źródłami miner.: Pieszczany, Trenczyńskie Cieplice, Lubowla.
Transport i łączność:
Słowacja ma dobrze rozwiniętą sieć komunik.; gęstość linii kol. — 7,5 km na 100 km2 (1993), dróg samochodowych — 36,4 km na 100 km2; jest 198 km autostrad; gł. rolę w przewozie ładunków odgrywa kolej, w przewozie pasażerów — transport samochodowy; żegluga na Wagu i Dunaju, największy port rzeczny — Komrno; największy międzynar. port lotn. w Bratysławie.
Handel zagraniczny:
eksportuje się gł. wyroby chem. (włókna sztuczne, farmaceutyki, produkty przetwórstwa ropy naft.), broń, obuwie, sprzęt gospodarstwa domowego (lodówki, zamrażarki), artykuły spoż.; importuje: surowce (ropę naft., gaz ziemny, węgiel brun. i kam.), koks, wyroby przemysłu elektr. i maszyn.; gł. partnerami handlowymi Słowacji są: Czechy (30% importu, 38% eksportu.)
Klimat:
Strefa klimatu umiarkowanego ciepłego (Upalne krótkie lata, zimy długie mrożne). W górach panuje klimat górski (W górach latem często zdarzają się gwałtowne, ulewne burze. Na nizinach występuje klimat kontynentalny suchy z upalnym i gorącym latem. W okresie wiosny i jesieni najczęściej występują przelotne deszcze.)
Wody:
Najważniejszą rzeką jest Dunaj, Wag i Phom.
Roślinność:
38% kraju pokrywają lasy mieszane i iglaste.