Ochrona środowiska

ALTERNATYWNE ŹRÓDŁA ENERGII
Alternatywne źródła energii to źródła inne niż paliwa kopalne, możliwe do przekształcenia w użyteczne formy energii, np. energia wietrzna, geotermalna, słoneczna, jądrowa, wodna.

ZANIECZYSZCZENIA WÓD
Woda jest tak samo ważna dla utrzymania życia jak tlen i pożywienie. Bez wody umiera każde żywe stworzenie - roślina, zwierzę, człowiek. Cała woda, także woda z kranu, pochodzi z obiegu hydrologicznego: z oceanów, jezior i rzek, z pól i lasów, z których stale wznosi się w postaci pary i powoduje powstawanie chmur. Tworzenie się chmur prowadzi do opadów deszczu, gradu i śniegu. Obecnie jednak woda jest zanieczyszczona. Na drodze ku ziemi pochłania dwutlenek węgla, amoniak i inne gazy, wymywa cząstki brudu i znieczyszczenia chemiczne z atmosfery i przenosi je do ziemi. Wody morskie zanieczyszczone są przede wszystkim przez wycieki ropy, mycie statków i awarie zbiorników oraz próby nuklearne. Główne źródła zanieczyszczenia rzek to: ścieki miejskie, przemysłowe i pochodzenia rolniczego. Rolnicy stosują coraz więcej nawozów azotowych, wskutek czego wody odpływające z silosów mogą mieć zabójcze właściwości. Zanieczyszczenia przedostające się do wody z powietrza i gleby zamieniają się w kwas azotowy i woda staje się kwaśna. Niszczone są w ten sposób znajdujące się w niej mikroorganizmy. Kwaśne opady oddziałują na glebę, dla której jeszcze gorsze jest topnienie kwaśnego śniegu. Poza tym wodę zanieczyszczają rozpuszczalniki przemysłowe, środki owadobójcze, pestycydy i zanieczyszczenia nieorganiczne, głównie zaś: chlorki, azbest, rtęć, wapno, arsen, bar, metale ciężkie i azotan. W wodach znajdują się również zanieczyszczenia radioaktywne (stront-90, pluton, rad) i zanieczyszczenia biologiczne (bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty). Tymczasem woda to jedyny środek niezbędny do życia. Wszelkie zanieczyszczenia wód powodują najpierw choroby, a następnie śmierć organizmów żywych. W zanieczyszczonych oceanach giną rośliny i zwierzęta. Zanieczyszczone wody powodują choroby roślin lądowych. Związki szkodliwe zmagazynowane w roślinach dostają się do organizmów zwierząt i ludzi. A jak to się odbija na człowieku? On także cierpi na tym, gdy jeziora i rzeki, niegdyś kipiące życiem, umierają z powodu zakwaszenia. Co więcej naukowcy norwescy na podstawie badań doszli do wniosku, że wskutek wzrostu kwasowości zarówno woda z jezior, jak i z gleby rozpuszcza aluminium. Stwarza to poważne niebezpieczeństwo dla zdrowia, zauważono bowiem wyraźny związek pomiędzy wyższą umieralnością a zwiększeniem zawartości aluminium w wodzie. Nieustający niepokój budzi też możliwość istnienia zależności między aluminium a chorobą Alzheimera i innymi dolegliwościami podeszłego wieku.
CZERWONA KSIĘGA
Czerwona księga jest rejestrem zagrożonego życia. Zawiera listę ginących gatunków zwierząt i roślin wraz z ich dokładnym opisem i mapami rozmieszczenia. Określa stopień zagrożenia poszczególnych gatunków, rzadkość ich występowania oraz stosowane i proponowane sposoby ochrony. Dla Polski czerwoną księgę zwierząt opracowano w 1992 roku, a czerwoną księgę roślin - w 1993. Świat fauny i flory ubożeje w zastraszającym tempie. Ocenia się, że każdego dnia z naszej planety znika bezpowrotnie 137 gatunków roślin i zwierząt. Wymieranie jest procesem naturalnym, lecz obecne tempo można porównać jedynie z wielkim wymieraniem dinozaurów. W przeważającej mierze wywołuje je działalność człowieka. W Polsce sytuacja wygląda nieco lepiej. W ciągu ostatnich czterech wieków ubył prawdopodobnie jeden gatunek ryby, co 130 - 200 lat ubywał gatunek ssaka, a lista rodzimych ptaków zmniejszyła się o jeden gatunek co 40 lat. Przyrodnicy od dawna biją na alarm i podejmują działania zmierzające do ocalenia ginącej fauny i flory. W 1949 roku Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (UICNR) utworzyła komisję ochrony gatunków wymierających. Komisja ta opracowuje spisy ginących zwierząt, bada przyczyny ich wymierania i szuka sposobu ocalenia. Dzięki jej pracom w roku 1949 powstała pierwsza światowa lista zwierząt bliskich wyniszczenia. W 1962 roku, została wydana międzynarodowa "Czerwona księga danych", w której opisano około 300 gatunków. Umieszczono je na kartach w różnych kolorach, zależnie od stopnia zagrożenia. Te, które były na krawędzi zagłady, oznaczono kolorem czerwonym i stąd wywodzi się nazwa księgi. Pojawiając się też karty zielone, które oznaczają, że gatunki na nie wpisane wyprowadzono ze stanu zagrożenia. Księga ta, stale aktualizowana i uzupełniana, powiększa się.
"Polska czerwona księga zwierząt" powstała w Zakładzie Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN w Krakowie. W ostatnich 4-5 stuleciach wymarło lub wycofało się z Polski 11 - 15 gatunków; wyginięcie tura i tarpana jest trwałą stratą dla fauny światowej, pozostałe gatunki, choć nie ma ich już w naszym kraju można je teoretycznie odnowić. Spośród tych, które przetrwały, 40 znajduje się w stanie skrajnego zagrożenia i w każdej chwili może dojść do ich całkowitej zagłady. Do gatunków tych należą przede wszystkim; wśród ssaków - podkowiec mały, nocek orzęsiony, świstak, morświn, żbik, foka szara, norka europejska; wśród ptaków - orlik grubodzioby, orzeł włochaty, sokół wędrowny, pustułeczka, głuszec, drop, ostrygojad, biegus zmienny, brodziec leśny, dubelt, bekasik, kulon, rybitwa białowąsa, rybitwa popilata, puszczyk mszarny, żółna, nagórnik, pomurnik; wśród gadów - żółw błotny, jaszczurka zielona, wąż Eskulapa; wśród ryb - łosoś europejski, koza złotawa, skrzelopływka bagienna; wśród bezkręgowców - niepylak apollo, kniejowiec sudecki, kniejowiec barwny większy, modraszek rozchodnikowiec, modraszek gniady, zieleńczyk globularia, nadobnica alpejska


Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (UICNR) zaproponowała 5 kategorii zagrożeń gatunków, stosowanych obecnie na całym świecie:
E gatunki ginące, których przetrwanie jest mało prawdopodobne w obecnych szodliwych warunkach np. : żbik, sokół wędrowny, żółw błotny, łosoś, łoboda zdobna, języczka syberyjska, kruszczyk drobnolistny;
V gatunki zagrożone, które znajdą się kategorii E, jeżeli nadal oddziaływać będą na nie czynniki negatywne, np. : suseł perełkowy, rybołów, jelonek rogacz; kokorycz drobna, traganek zwisłokwiatowy, wilczomlecz pstry:
R gatunki rzadkie, których populacje w skali światowej są niewielkie, np. wilk, puchacz, głowacica, modliszka zwyczajna, zarzyczka górska, ostrożeń siedmiogrodzki, saussurea wielkogłowa,
O gatunki wydobyte z niebezpieczeństwa dzięki zabiegom ochronnym np. : żubr, bóbr eurepejski, kormoran czarny,
I gatunki nieokreślone, o których wiadomo, że są zagrożone lub rzadkie, ale aktualny stan rozpoznanie nie pozwala na określenie ich statusu, np. : morświn, foka szara, rybitwa czubata, jaszczurka zielona, głodek mroźny, wielichna szlachetna, ostrołódka Hallera.
EFEKT CIEPLARNIANY (SZKLARNIOWY)
jest to zjawisko ocieplania atmosfery, spowodowane zwiększoną w niej ilością zanieczyszczeń, a w szczególności wzrostem zawartości dwutlenku węgla (CO2). Charakterystyczną właściwością CO2 jest to, że przepuszcza krótkofalowe promieniowanie Słońca i pochłania długofalowe, cieplne promieniowanie z Ziemi. CO2 w atmosferze prowadzi zatem do wzrostu temperatury Ziemi. Ponieważ podobnymi właściwościami odznacza się szkło (co umożliwia budowę cieplarni), zjawisko to nazwano "efektem cieplarnianym". Podobnymi właściwościami odznaczają się: metan, chlorofluorowęgliki CFC, podtlenek azotu czy ozon. Wiele spośród tych gazów charakteryzuje się bardzo długim okresem trwałości w atmosferze, np. 10 lat dla metanu, 120 lat dla CO2 i 130 lat dla CFC12. Gazy te mają również różną zdolność absorbowania ciepła, stąd wynika niejednakowy wpływ poszczególnych gazów na ocieplenie się klimatu. Badania przeprowadzone w latach 80 pozwoliły oszacować ten wpływ w sposób następujący:
dwutlenek węgla - 50% metan - 18% podtlenek azotu - 6% CFC11 i CFC12 - 14% inne CFC - 12%
Dwutlenek węgla jest gazem wprawdzie mniej wydajnym w zatrzymywaniu ciepła w przeliczeniu na 1 kg, jednak jego wkład w ogólne ogrzewanie klimatu jest największy z uwagi na rozległość jego emisji. Pośrednio na efekt cieplarniany wpływają także inne gazy powstające podczas spalania, np. tlenek węgla (CO), tlenki azotu (NOx), węglowodory (CxHy). CO przyczynia się do przedłużenia obecności cząstek metanu w atmosferze, a sam przekształca się w CO2. NOx i CxHy tworzą ozon troposferyczny. Wpływ wymienionych gazów na to zjawisko jest jeszcze mało znany. Źródłem gazów powodujących efekt cieplarniany są przede wszystkim procesy spalania węgla i ropy naftowej. Stąd pochodzi 2/3 źródeł powstania efektu cieplarnianego wywoływanego działalnością człowieka. Wycinanie lasów tropikalnych i pożary sawanny przyczyniają się również w poważny sposób do powstawania tego zjawiska. Rolnictwo ma także duży wkład, gdyż produkuje metan w wyniku uprawy ryżu i hodowli bydła.

KWAŚNE DESZCZE
Kwaśne deszcze, to opady atmosferyczne zawierające w kroplach wody zaabsorbowane gazy - dwutlenek siarki (SO2), tlenki azotu i inne bezwodniki kwasowe oraz produkty ich reakcji w atmosferze - słabe roztwory kwasu siarkowego (IV), znacznie groźniejszego kwasu siarkowego (VI), kwasu azotowego (V). Kwaśne deszcze powstają głównie na obszarach, gdzie atmosfera jest narażona na długotrwałą emisję dwutlenku siarki i tlenków azotu, zarówno ze źródeł naturalnych, np. czynnych wulkanów, jak również sztucznych - spaliny powstające w wyniku spalania zasiarczonych paliw - węgla brunatnego i kamiennego. Zapobieganie występowania kwaśnych deszczy polega na budowaniu instalacji wyłapujących tlenki siarki i azotu ze spalin emitowanych do atmosfery oraz ograniczaniu spalania paliw zawierających siarkę i jej związki, głównie węgla brunatnego i kamiennego.
Przeciwdziałanie występowaniu kwaśnych deszczy powinno mieć charakter międzynarodowy, ponieważ nierzadko opady kwaśnego deszczu trafiają na obszary znacznie oddalone od źródeł zanieczyszczeń atmosfery.

ZANIECZYSZCZENIA WÓD
Zanieczyszczeniami wód nazywamy wszelkie substancje chemiczne oraz mikroorganizmy, które występują w wodach naturalnych, nie będąc ich naturalnymi składnikami lub będąc, nimi - występują w zwiększonych ilościach. Do zanieczyszczeń wód zaliczamy również wody podgrzane - zanieczyszczenie termiczne.
Do najczęściej występujących substancji zanieczyszczających wody należą: pestycydy, detergenty, barwniki, fenole, węglowodory ropopochodne (alifatyczne i aromatyczne), substancje powierzchniowo czynne, aminy aromatyczne, chloropochodne bifenylu, sole (azotany, chlorki, fosforany, siarczany), jony metali ciężkich (ołowiu (Pb), miedzi (Cu), rtęci (Hg), kadmu (Cd), arsenu (As) i innych), radioizotopy. Wśród organizmów żywych największą rolę w zanieczyszczaniu wód odgrywają bakterie Escherichia coli.
Zanieczyszczenia mogą występować w postaci rozpuszczonej (gazy, ciecze, ciała stałe), układów koloidalnych lub zawiesin.
Zanieczyszczenia wód możemy podzielić ze względu na pochodzenie na naturalne (autochtoniczne) oraz antropogeniczne (allochtoniczne).
Jeszcze mniej więcej do średniowiecza dominowały zanieczyszczenia wód pochodzenia naturalnego. Związane są głównie z rozwojem i obumieraniem wodnych organizmów roślinnych i zwierzęcych. Powodowane są także wypłukiwaniem pewnych substancji ze skał i gleb.
Wraz z rozwojem miast, a następnie ośrodków przemysłowych do wód zaczęto odprowadzać coraz więcej szkodliwych substancji. Obecnie głównymi źródłami zanieczyszczeń wód są ścieki komunalne (zawierające m.in. detergenty, mikroorganizmy chorobotwórcze) i przemysłowe (zawierające m.in. sole metali ciężkich, związki siarki i azotu). W wyniku działalności rolniczej do wód powierzchniowych dostają się użyte w nadmiarze nawozy sztuczne i organiczne oraz niewłaściwie stosowane środki ochrony roślin. Przemysł wydobywczy odprowadza do wód gruntowych duże ilości bardzo silnie zasolonych wód kopalnianych.
Poważny problem stanowi również rolnictwo, a dokładnie sposób stosowania nawozów organicznych. W licznych gospodarstwach rolnych nawóz jest wywożony po zbiorze zbóż pod rośliny okopowe, a następnie przyorany. Gleba pozostaje więc do wiosny bez okrywy ścierniskowej, a rozpuszczalne związki azotowe i fosforowe przedostają się w głąb gleby, stanowiąc źródło zanieczyszczeń wód podziemnych.
Znaczne ilości zanieczyszczeń wód pochodzą również z transportu wodnego i lądowego. Wody będące szlakami komunikacyjnymi oraz wody występujące w pobliżu dróg i autostrad zawierają zwiększone ilości związków ołowiu, tlenków azotu, węglowodorów.
Do wód szkodliwe substancje przedostają się również na skutek depozycji zanieczyszczeń pochodzących z powietrza.
W zanieczyszczaniu wód znaczny udział ma również eutrofizacja. Można powiedzieć, że jest ona zarówno przyczyną, jak i skutkiem zanieczyszczenia wód.

Substancje zanieczyszczające wody powierzchniowe powodują zmianę jej barwy i smaku oraz zmętnienie. Wpływa to ujemnie na jakość wody i przydatność do spożycia. Zawarte w wodzie mikroorganizmy chorobotwórcze mogą powodować ciężkie zatrucia pokarmowe.
Prawie wszystkie zanieczyszczenia wód wytworzone przez człowieka są toksyczne dla większości organizmów wodnych. W miarę wzrostu stężeń substancji zanieczyszczających wody, zmniejszy się ilość ryb w zbiornikach wodnych.
Z zanieczyszczeniem wód powierzchniowych związane jest zjawisko eutrofizacji. Jest to proces wzbogacania wód w zbiornikach wodnych pierwiastkami biogennymi (azot (N), fosfor (P) i inne) najczęściej w wyniku odprowadzania do nich nie oczyszczonych ścieków. Skutkiem zwiększenia ilości składników pokarmowych w środowisku jest przyspieszone rozmnażanie mikroorganizmów (głównie glonów, sinic, bakterii). Widocznym efektem jest tzw. zakwit wody. Wzrost liczebności drobnoustrojów powoduje zwiększenie biologicznego zapotrzebowania na tlen. Rozpuszczony w wodzie tlen zużywany jest również do rozkładu martwych szczątków organizmów. Wody zmieniają swoją barwę i zapach. Stają się bardziej mętne. W górnych warstwach wody charakterystyczne są wahania stężenia tlenu oraz odczynu. Zaczynają powstawać obszary wody, w której zapasy tlenu zostały wyczerpane. Są one określane, jako pustynie tlenowe. W zbiorniku wszystkie organizmy tlenowe wymierają, natomiast dominują mikroorganizmy beztlenowe. Na dnie zbiornika zaczynają gromadzić się muły, co prowadzi do zmniejszania się jego głębokości. Na skutek eutrofizacji jezioro może ulec przekształceniu w bagno lub torfowisko.


Oczyszczanie wód
Wody powierzchniowe są obecnie zanieczyszczane najczęściej na skutek odprowadzania do rzek ścieków komunalnych i przemysłowych. Zatem najefektywniejszą formą ochrony wód jest oczyszczanie ścieków. Wymaga to jednak budowy kosztownych oczyszczalni ścieków. W oczyszczalniach ścieków neutralizacja szkodliwych substancji zachodzi najczęściej w trzech etapach. W etapie pierwszym - mechanicznym, dzięki kratom, sitom, urządzeniom rozdrabniającym usuwane są części stałe. Zawiesiny usuwane są w osadnikach i piaskownikach. Etap drugi oczyszczania ścieków polega na usunięciu substancji organicznych przez zespół mikroorganizmów (bakterie, grzyby jednokomórkowe, pierwotniaki) tworzących tzw. osad czynny. Po rozkładzie wszystkich zanieczyszczeń organicznych na dwutlenek węgla i wodę bakterie i grzyby są usuwane ze ścieków przez pierwotniaki. W trzecim etapie następuje usuwanie fosforanów i azotanów ze ścieków. Używa się do tego celu bakterii denitryfikacyjnych lub glonów, które zamieniają azotany (NO3) na azot atmosferyczny (N2). Fosforany mogą być usuwane ze ścieków metodami chemicznym, poprzez działanie solami metali, w wyniku czego wytrącają się trudno rozpuszczalne w wodzie sole fosforanowe. W niektórych oczyszczalniach przeprowadzany jest również czwarty etap oczyszczania ścieków, po którym ścieki mogą być używane, jako wody przemysłowe. W procesie tym do oczyszczania ścieków wykorzystywane są liczne procesy fizykochemiczne:
- koagulacja - łączenie cząstek koloidowych większe zespoły, w wyniku czego powstaje osad zwany koagulatem
- flokulacja (kłaczkowanie) - przekształcanie trudno opadających drobin zawiesin w większe
- filtracja - oddzielanie cieczy od zawieszonych w niej cząstek stałych
- adsorpcja - proces zachodzący na granicy dwu faz, w wyniku którego stężenie substancji jest większe lub mniejsze od stężenia substancji w głębi fazy.
Nieco inaczej oczyszczane są ścieki przemysłowe, które zawierają głównie zanieczyszczenia nieorganiczne. Stosowane są tu m.in. takie metody fizykochemiczne, jak sedymentacja, filtracja, koagulacja, strącanie chemiczne
OCHRONA GLEB
Zanieczyszczeniami gleb i gruntów są wszelkie związki chemiczne i pierwiastki promieniotwórcze, a także mikroorganizmy, które występują w glebach w zwiększonych ilościach.

Do najbardziej rozpowszechnionych zanieczyszczeń gleb i gruntów zaliczamy:
· związki organiczne - pestycydy, detergenty
· metale ciężkie - ołów (Pb), miedź (Cu), rtęć (Hg), kadm (Cd), arsen (As) i inne
· sole - azotany, siarczany, chlorki
Źródła zanieczyszczeń gleb
Największe ilości zanieczyszczeń przedostają się do gleb i gruntów wraz ze ściekami, pyłami oraz stałymi i ciekłymi odpadami wytwarzanymi przez przemysł. Zawierają one najczęściej metale ciężkie oraz sole. Przemysł wydobywczy wytwarza olbrzymie ilości silnie zasolonych wód kopalnianych. Wiele zakładów przemysłowych (np. huty, cementownie, elektrownie, ośrodki przemysłu chemicznego) emituje do atmosfery szkodliwe gazy i pyły, które następnie, na skutek depozycji z powietrza zanieczyszczają gleby.
W wyniku niewłaściwej działalności rolniczej do gleb i gruntów przedostają się zanieczyszczenia pochodzące z użytych w nadmiarze nawozów mineralnych i organicznych. Szczególnie niebezpieczne związki pochodzące z tej gałęzi gospodarki to pestycydy i inne środki ochrony roślin. Bardzo szkodliwe działanie dla środowiska mają wszelkie zanieczyszczenia nawozów sztucznych. Przykładem może tu być kadm, występujący w nawozach fosforowych.
Najbardziej zanieczyszczone gleby występują w pobliżu dróg i autostrad. Zawierają zwiększone ilości niebezpiecznych związków ołowiu i tlenków azotu. Na skutek posypywania powierzchni dróg solami, gleby i grunty w pobliżu szlaków komunikacyjnych są silnie zasolone.
Znaczne ilości szkodliwych zanieczyszczeń przedostają się do gleb wraz ze ściekami komunalnymi. Zawierają one m.in. detergenty oraz drobnoustroje chorobotwórcze.

Zanieczyszczenia zmieniają gleby pod względem chemicznym, fizycznym i biologicznym.
Szkodliwe substancje zmieniają w znaczny sposób odczyn gleb. Zwiększone zakwaszenie lub alkalizacja gleb negatywnie wpływa na stan mikrofauny i mikroflory glebowej. Na skutek tego zmniejsza się szybkość rozkładu organicznych szczątek roślinnych i zwierzęcych i tworzenia humusu. Ograniczony rozwój bakterii azotowych powoduje zmniejszenie tempa nitryfikacji (utlenianie NH3 do NO2-, głównie przez bakterie z grupy Nitrosomonas) i denitryfikacji (redukcja azotanów do NH3 lub azotu cząsteczkowego N2, najczęściej przez bakterie z grupy Pseudomonas lub Nitrocallus). Zmniejsza się ich wartość użytkowa. Gleby o zmienionym odczynie stają się mniej urodzajne, co ujawnia się w zmniejszonej ilości i jakości plonów. Na zmniejszenie odczynu pH gleby (zwiększenie kwasowości) mają wpływ również tzw. kwaśne deszcze, będące konsekwencją nadmiernego zanieczyszczania powietrza atmosferycznego. Opisałem je dokładniej w dziale Skutki zanieczyszczania powietrza. Na nadmierną alkalizację gleb wpływa niewłaściwe wapnowanie oraz zanieczyszczenia pyłowe.
Bardzo groźnymi dla roślin zanieczyszczeniami gleb są azotany. Powodują one znaczne zmniejszenie odporności roślin na choroby i szkodniki. Rośliny pochodzące z zanieczyszczonych terenów zawierają toksyczne substancje. Po spożyciu mogą więc powodować u ludzi zatrucia pokarmowe.
Zanieczyszczenia gleb mogą ulegać depozycji do środowiska wodnego na skutek wymywania szkodliwych substancji. Powodują tym samym zanieczyszczenie wód.
Aby nie dopuścić do całkowitego zniszczenia gleb, powinniśmy zacząć przeciwdziałać pogarszaniu stanu gleb i gruntów na skutek działalności człowieka. Gleby zdewastowane na skutek działalności człowieka należy rekultywować - przywrócić im dawną funkcję biologiczną i wartość użytkową.
Degradacja gleb może zostać ograniczona w wyniku przeprowadzenia odpowiednich zabiegów agrotechnicznych. Aby przywrócić glebie jej pierwotną zawartość składników mineralnych w naturalnych proporcjach, należy uzupełniać niedobory ważnych dla życia pierwiastków. W celu niedopuszczenia do nadmiernego zakwaszania gleb, należy odpowiednio korygować odczyn pH gleby, np. poprzez wapnowanie. Obecnie w Polsce około 80% gleb wymaga stałego wapnowania.
Gleby całkowicie zniszczone przez przemysł mogą zostać odtworzone poprzez pokrycie ich powierzchni grubą warstwą próchnicy lub warstwą nietoksycznych odpadów. Jednak w przypadku gleb silnie zanieczyszczonych substancjami toksycznymi nie wystarczy już tylko pokrycie ich powierzchni nową warstwą. Takim glebom można przywrócić ich dawną wartość użytkową jedynie w wyniku dość kosztownej neutralizacji za pomocą odpowiednich środków chemicznych.
Formą ochrony gleb może być również właściwa lokalizacja dróg i innych szlaków komunikacyjnych względem żyznych, urodzajnych gleb.
Od roku 1995 wszystkie grunty rolne i leśne chronione są specjalną ustawą mającą na celu zapobieganie negatywnym wpływom miast i działalności przemysłowej.


HAŁAS
Hałas i wibracje są zanieczyszczeniami środowiska przyrodniczego charakteryzującymi się mnogością źródeł i powszechnością występowania. Świadczy o tym fakt, że hałas o ponadnormatywnym poziomie obejmuje 21% powierzchni kraju, oddziaływując na jedną trzecią ludności. Wpływ hałasu na człowieka jest często bagatelizowany, dlatego że skutki oddziaływania hałasu nie są dostrzegalne natychmiast. Zgodnie z definicją, hałasem są wszelkie niepożądane, nieprzyjemne, dokuczliwe lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego, działające za pośrednictwem powietrza na organ słuchu i inne zmysły oraz elementy organizmu człowieka. W zależności od częstotliwości drgań wyróżnia się:
- hałas infradźwiękowy, niesłyszalny, lecz odczuwalny, o częstotliwości drgań niższej od 20 Hz,
- hałas słyszalny o częstotliwości w przedziale 20 20000 Hz,
- hałas ultradźwiękowy, niesłyszalny, ponad 20000 Hz.
Określenie "wibracje" stosuje się do drgań oddziaływujących nie za pośrednictwem powietrza lecz ciał stałych.
Społeczne i zdrowotne skutki oddziaływania hałasu i wibracji wyrażają się:
- szkodliwym działaniem tych zanieczyszczeń na zdrowie ludności;
- obniżeniem sprawności i chęci dzałania oraz wydajności pracy;
- negatywnym wpływem na możliwość komunikowania się;
- utrudnianiem odbioru sygnałów optycznych;
- obniżeniem sprawności nauczania;
- powodowaniem lokalnych napięć i kłótni między ludźmi;
- zwiększeniem negatywnych uwarunkowań w pracy i komunikacji, powodujących wypadki;
- rosnącymi liczbami zachorowań na głuchotę zawodową i chorobę wibracyjną.
Hałas i wibracje powodują pogorszenie jakości środowiska przyrodniczego, a w konsekwencji:
- utratę przez środowisko naturalne istotnej wartości, jaką jest cisza;
- zmniejszenie (lub utratę) wartości terenów rekreacyjnych lub leczniczych;
- zmianę zachowań ptaków i innych zwierząt (stany lękowe, zmiana siedlisk, zmniejszenie liczby składanych jaj, spadek mleczności zwierząt i inne).
Hałas i wibracje powodują także ujemne skutki gospodarcze, takie jak:
- szybsze zużywanie się środków produkcji i transportu;
- pogorszenie jakości i przydatności terenów zagrożonych nadmiernym hałasem oraz zmniejszenie przydatności obiektów położonych na tych terenach;
- absencję chorobową spowodowaną hałasem i wibracjami, z czym są związane koszty leczenia, przechodzenia na renty inwalidzkie, utrata pracowników;
- pogorszenie jakości wyrobów (niezawodności, trwałości);
- utrudnienia w eksporcie wyrobów nie spełniających światowych wymagań ochrony przed hałasem i wibracjami.