Turystyka weekendow

Wraz ze skracaniem czasu pracy coraz większego znaczenia nabiera turystyka świąteczna.Terminem tym określa się wyjazdy wypoczynkowe w dni wolne od pracy, którymi początkowo były tylko niedziele i święta, a obecnie również soboty.Ze względu na skupienie wolnych dni w końcu tygodnia, turystyka świąteczna bywa też nazywana weekendową.

Turystyka świąteczna słuzy regeneracji fizycznej, a często i psychicznej osób pracujących przez 5 dni w tygodniu.Jej rolę docenia się coraz bardziej w miarę postępującej urbanizacji i industrializacji kraju oraz oderwania mieszkańców miast od kontaktu z przyrodą.Stąd największy udział w turystyce świątecznej ma ludność wielkich miast, aglomeracji miejsko-przemysłowych i ośrodków przemysłowych, a więc osoby, które przebywają na co dzień w zanieczyszczonym środowisku. Ze wsi i małych miast odbywa się nieraz ruch odwrotny - ich mieszkańcy przyjeżdzaja do większego miasta ze względu na jego wyposażenie i atrakcje: na zakupy, imprezy kulturalne, rozrywkowe i sportowe oraz w celach towarzyskich.

Upowszechnieniu turystyki weekendowej sprzyja postęp w dostępności transportowej.Dopóki wypoczywający byli zdani na własne nogi lub zwierzęta pociągowe dopóty zasięg wycieczek weekendowych rzadko przekraczał kilka kilometrów.Ówczesne punkty docelowe mieszczą sie dzisiaj przeważnie w granicach miast i są dostępne tramwajem lub autobusem miejskim.

Dalsze wyjazdy umożliwiła kolej, zwłaszcza gdy dla zachęty wprowadzono tańsze bilety świąteczne do wybranych stacji o walorach wypoczynkowych.Zaczęły powstawać letniska podmiejskie przy stacjach kolejowych, położonych w lesie lub nad rzeką(np. Świder, Urle, Rybienko, Pomiechówek i Zalesie Górne wokół Warszawy, Kolumna i Grotniki koło Łodzi, Puszczykowo koło Poznania, Oborniki Śląskie i Osola koło Wrocławia)

Kolejne rozszerzenie zasięgu wyjazdów świątecznych przyniósł rozwój transportu samochodowego.Penetracja turystyczna objęła wówczas trudno dotychczas dostępne kliny terenu między liniami kolejowymi.Na wzrost ruchliwości ludności oddziałuje zwłaszcza rosnąca liczba prywatnych samochodów osobowych.Turystyce służy także sieć autobusowa, maleje natomiast znaczenie transportu kolejowego.Zamyka się słabo frekwentowane linie kolejowe, zmniejsza liczbę pociągów podmiejskich i lokalnych.

Dostępność terenów wypoczynkowych wokół miast i aglomeracji uległa poprawie.Częste są już wyjazdy świąteczne na odległość powyżej 100km (np. z Krakowa do Zakopanego czy z Warszawy nad jeziora mazurskie), zwłaszcza gdy następują po sobie dwa lub więcej dni wolnych od pracy.
Barierami w rozwoju turystyki weekendowej są:
 wzrost cen paliw
 wzrost opład przewozowych
 wzrost usług noclegowych i gastronomicznych

Turystyka weekendowa jest jedną z form spędzania wolnego czasu, zależy od zainteresowań uczestników, a także od nawyków i wpływu otoczenia.Współcześnie turystyka świąteczna traci na znaczeniu, zwłaszcza wśród młodzieży, wobec atrakcyjności innych form spędzania wolnego czasu(kino, telewizja, komputery, internet).Rozwój techniki i dostępność sprzętu elektronicznego utrwala u wielu osób szkodliwy dla zdrowia model biernego wypoczynku w murach własnego mieszkania.

Celem wyjazdu świątecznego jest najczęściej wypoczynek. Może on być biery lub aktywny, połączony-na przykład-z uprawianiem sportów lub innych zajęć relaksowych.Z wyjazdami weekendowymi łaczy sie często wędkarstwo, zbieranie owoców leśnych i grzybów, myślistwo. Mniej wypoczynkowy charakter mają wędrówki krajoznawcze, odbywane w celu poznania określonego ragionu, trasy, miejscowości lub godnych uwagi obiektów.Dawniej takie wycieczki odbywały się pieszo, obecnie coraz częściej używa się środków transportu.Na zanik pieszych wędrówek najbardziej wpłynął rozwój indywidualnej motoryzacji.

Wzrasta liczba wyjazdów świątecznych na działki rekracyjne,do ogródków działkowych i domów letniskowych.Ten typ zagospodarowania turystycznego,a raczej rekreacyjnego,upowszechnił się zwłaszcza w okolicach większych miast. Liczne są także wyjazdy do rodziny zamieszkałej w innej miejscowości,zwłaszcza gdzy jest to miejscowość atrakcyjna turystycznie.

Zaliczanie wszystkich tych wyjazdów do turystyki jest dyskusyjne,ponieważ wiele wyjazdów nie ma charakteru wypoczynkowego,lecz cel utylitarny(np.zaopatrzenie w żywność,pomoc w gospodarstwierolnym). Ten sam wyjazd może służyć różnym celom. Ścisłe wyróżnienie turystyki świątecznej z ogólnej mobilności ludności w dni wolne od pracy jest więc praktycznie niemożliwe.

Pod względem czasu trwania wyjazdów świątecznych przeważają wyjazdy jednodniowe, w niedziele lub soboty.Wyjazdy dłuższe,trwające dwa lub więcej dni,obejmują sobotę i niedzielę,ewentualnie sąsiadujące z nimi dni,zwłaszcza gdy występuje tzw.długi weekend(kilka dni wolnych przedzielonych jednym dniem roboczym).

Z możliwości dłuższych wyjazdów korzystają głównie posiadacze działek rekreacyjnych. Inne osoby rzadziej wyjeżdżają na dłuższe pobyty weekendowe ze względu na brak bazy noclegowej w pobliżu wielkich miast. Poza górami, wybrzeżem i pojezierzami brak jest kwater prywatnych dostepnych na krótkie pobyty.

Wiekszość wyjazdów świątecznych odbywa się obecnie samochodami osobowymi - ma je połowa gospodarstw domowych. Ma je również znaczna większość posiadaczy działek rekreacyjnych i ludzi zamożnych , częściej uczestniczących w wyjazdach świątecznych. Większą liczbą samochodów na 1000 mieszkańców charakteryzują się duże miasta, z których następują najbardziej masowe wyjazdyświąteczne.

Pewna liczba osób zwłaszcza młodych, odbywa wycieczkę świąteczną rowerami,motorowerami lub motocyklami. Wycieczki piesze przeważnie rozpoczynają się z mniejszych miejscowości lub przystanków komunikacji publicznej.

Do niedawna najważniejszym środkiem transportu w turystyce świątecznej była kolej. Jej zaletami są: duża pojemność pociagów,szybkość,miedzy innymi dzieki modernizacji ważniejszych linii, braku uzależnienia od ruchu drogowego,obsługa najbardziej popularnych miejscowości wypoczynkowych, wreście niższe koszty dojazdu dzięki ulgowym biletom wycieczkowym ważnym w okresie weekendu. Drugim masowym przewoźnikiem są autobusy (PKS,miejskie,innych frmi prywatne) docierające zwłaszcza tam gdzie brak jest dojazdu kolejowego lub jest on okrężny. Marginalne znaczenie ma żegluga śródladowa i przybrzeżna dowożąca mieszkańców Trójmiasta na Mierzeje Helską, a mieszkańców Elbląga na Mierzeje Wiślaną.

Turystyka weekendowa jest rozłożona bardzo nierównomiernie w czasie wystepuje głównie w sezonie letnim a w górach także w sezonie narciarskim.Jest silnie uzależniona od pogody,różnica w liczbie wyjeżdżających między pogodną a deszczową niedzielą może być kilkudziesiąciokrotne. W szczytowym sezonie wakacyjnym turystyka weekendowa nieco słabnie z powodu wyjazdów urlopowych i kolonijnych.

Kumulacja wyjazdów światecznych w krótkich okresach stwarza poważne trudności transportowe jest niebezpieczna dla ruchu drogowego. Masowe powroty w niedziele zwłaszcza pod wieczór powoduja olbrzymie zatory na drogach, duże straty czasu, marnotrastwo paliwa.zatrucie powietrza i hałas.Sytuacja będzie się pogarszać wraz ze wzrostem liczby samochodów dlatego pożądane byłoby przejecie części tego ruchu przez kolej.

Podobne skutki ma koncentracja ruchu na nielicznych trasach łączących duże miasta z najbardziej popularnymi terenami wypoczynkowymi.Turystyka świąteczna wykazuje wysoki stopień koncentracji przestrzennej, uwarunkowany nie tylko nagromadzeniem walorów wypoczynkowych i krajoznawczych, lecz także przyzwyczajeniami, naśladownictwem i modą.Do przestrzennej koncentracji ruchu przyczynia się słabe zagospodarowanie turystyczne stref podmiejskich oraz stosunkowo mała atrakcyjność krajobrazowa i wypoczynkowa wielu stref.Rzadkością są ośrodki wypoczynku świątecznego wyposażone w basen kąpielowy, plażę, sprzęt pływający, domki kempingowe.

Nieliczne, dobrze wyposażone ośrodki przyciągają w pogodne dni dużą liczbe wypoczywających i są przepełnione, co oczywiście wpływa na obniżenie jakości usług i wypoczynku.Inne miejsca o równorzędnych walorach przyrodniczych, ale nie zagospodarowane turystycznie, cieszą sie znacznie mniejszą frekwencją a czasem są prawie nieznane.W poblizu największych miast jest niewiele miejsc zdatnych do kąpieli i uprawiania sportów wodnych wobec zanieczyszczenia rzek i ubóstwa jezior.Sytuacje poprawia budowa sztucznych zbiorników wodnych.Od czasu IIwojny światowej kilkadziesiąt miast zyskało w ten sposób akfeny zdatne do kąpieli i sportów wodnych.Zagospodarowanie turystyczne podmiejskich lasów ogranicza sie przeważnie do wiat chroniących przed deszczen, parkingów i pól biwakowych bez jakiegokolwiek wyposażenia.Na niektórych terenach znakowane ścieżki ułatwiają piesze wędrówki.Zwykle brakuje jednak tablic informacyjnych i map ułatwiających turystyke wędrowną.

Źródłami najbardziej masowej turystyki świątecznej są wielkie miasta i aglomeracje miejsko-przemysłowe.Z turystycznego punktu widzenia ich położenie jest przeważnie mało lub średnio atrakcyjne.Nad morzem leżą tylko dwie wielkie aglomeracje portowe - gdańska i szczecińska przy czym w obu przypadkach korzystanie z morza jest ograniczone: w Szczecinie przez znaczna odległość od pełnego morza, w Trójmieście przez zanieczyszczenie Zatoki Gdańskiej.

Bezpośrednio w górach leżą tylko dwa miast liczące po ponad 100tys. mieszkańców(Wałbrzych i Kielce) spośród 42 miast tej wielkości w Polsce.Ponadto u stóp gór jest położone Bielsko-Biała.Wyjazdy świąteczne w góry są możliwe z czterech wielkich aglomeracji:
 górnośląskiej
 rybnickiej
 krakowskiej
 wrocławskiej
leżących w odległości kilkudziesięciu kilometrów od gór.

Jeziora są łatwiej dostępne.W strefie pojezierzy mieści się aż 12 miast liczących po ponad 100tys. mieszkańców, w tym 4 spośród 10 największych aglomeracji:
 szczecińska
 gdańska
 poznańska
 bydgowska
Szczególne atrakcyjne jest położenie Olsztyna, który leży w centrum pojezierza i ma kilka jezior w granicach miasta.Niektóre wielkie miasta i aglomeracje korzystają z pobliskich sztucznych jezior np: Warszawa, Lublin, Poznań, Opole.

Prawie wszystkie większe miasta leżą nad rzekami, ale przydatność wypoczymkowa rzek jest znikoma na skutek ich zanieczyszczenia. Stosunkowo czyste mniejsze rzeki przepływają w sąsiedztwie
 Gdańska
 Bydgoszczy
 Torunia
 Białegostoku
na wschód od Warszawy i w Karpatach.

Najpowszechniejszym walorem wypoczynkowym znajdującym sie w sąsiedztwie miast jest las i on też przyciąga najwięcej turystów, zwłaszcza gdy występuje w połączeniu z wodą, jest też masowo penetrowany w okresie grzybobrania i zbioru owoców leśnych. Stosunkowo najpełniej otoczone lasami spośród największych miast Polski są:
 Szczecin
 Bydgoszcz
i aglomeracja górnośląska(jeśli pominąć jakość tych lasów)
Wyjątkowym ubóstwem lasów wyróżniają się natomiast okolice Wrocławia, Lublina, Łodzi i Krakowa.

Na ogół dogodniejsze warunki do uprawiania turystyki świątecznej mają mieszkańcy miast w północnej części kraju, gdzie występuje więcej wód i lasów. Na południu pewną rekompensatą stanowi bliskość gór, ale ich dostępność z najwiekszych miast jest trudniejsze. Najmniej sprzyjające wypoczynkowi światecznemu otoczenie charakteryzuje miasta pasa środkowo-południowego
 Łódź
 Lublin
 Radom
położone na obszarach słabo zalesionych i odległych zarówno od jezior,jak i od gór.