Impersjonizm w muzyce

Impresjonizm muzyczny jest to kierunek w muzyce na przełomie XIX i XX w. związany z poezją symbolistów i malarstwem impresjonistów. Cechowała go programowość (inspirowana folklorem, poetycznymi nastrojami), wyczulenie na brzmienie jako samodzielny środek wyrazu. Spowodowało to rozwój środków harmonicznych (wyzyskanie skal modalnych, pentatoniki, skali całotonowej, brzmienia dysonansów), faktury instrumentalnej (zróżnicowane efekty dynamiczne i artykulacyjne, wydobycie indywidualnych cech brzmienia instrumentów) oraz rozluźnienie klasycznych i romantycznych założeń formalnych. Przedstawiciele impresjonizmu: Claude Debussy, Karol Szymanowski i częściowo Maurice Ravel. Wpływy wykazuje twórczość:
P. Dukasa, A. Roussela, O. Respighiego, i innych.

CIaude Achille Debussy (1862-1918), kompozytor francuski. Od 1872 Studiował w konserwatorium w Paryżu (fortepian u A. – F Marmontela). Od 1880 był nauczycielem muzyki w domu N. von Meck i przebywał z jej rodziną w Szwajcarii, Włoszech i Rosji. Studiował także kompozycję u E. Guirauda. W 1884 zdobył pierwszą nagrodę (za kantatę L 'enfant prodigue) w konkursie
o Grand Prix de Rome,. przez następne 3 lata przebywał na stypendium w Villa Medici w Rzymie.
Od 1887 mieszkał w Paryżu, gdzie utrzymywał kontakty z elitą artystyczną (m.in. z E Satiem, E. Chaussonem, S. Mallarmem). Od 1900 kompozytor pisał artykuły publicystyczne dla czasopism: Revue Blanche, Gil Blas, La Revue SIM. Utwory komponowane w następnych latach przyniosły mu wielką sławę (m.in. opera Peleas i Melizanda wystawiana w miastach Europy i w Nowym Jorku). L913-1914 kompozytor podróżował do Rosji, Rzymu, Amsterdamu, Hagi, Brukseli i Londynu, dyrygując wykonaniem swoich utworów.
Nowatorstwo muzyki Debussy'ego wyraziło się w wykorzystaniu różnych skal muzycznych (skala całotonowa, pentatonika) oraz uprzywilejowaniu barwy dźwięku, które uzyskała w jego harmonice prymat,
a nawet znaczenie formotwórcze. W instrumentacji utworów orkiestrowych kompozytor wyróżniał instrumenty: dęte drewniane i smyczkowe, harfę, czelestę (w odróżnieniu od orkiestracji R. Wagnera).
Twórczość Debussy'ego często łączona była z nurtem impresjonizmu muzycznego, kierunku analogicznego do impresjonizmu w malarstwie. Impresjonizm muzyczny cechować miało zatarcie konturów melodycznych, akcentowanie barwy dźwięku. Klasyfikacja ta spotkała się jednak w XX w.
z szeroką krytyką (m.in. H.G. Schulz, S. Jarociński). Podkreślano związki muzyki Debussy'ego z symbolizmem oraz nurtem art nouveau, negowano także pojęcie impresjonizmu muzycznego- Twórczość kompozytora, mimo występujących różnic w jej interpretacji, dzięki nowatorstwu języka dźwiękowego wywarła niewątpliwy wpływ na rozwój muzyki w XX w.
Ważniejsze kompozycje:
Popołudnie fauna na orkiestrę (1894), tryptyk symfoniczny Les nocturnes (1897-1399), 3 szkice symfoniczne Morze (1903-1905), tryptyk symfoniczny Images (1906-1912), Fantazja na fortepian i orkiestrę [1890), Kwartet smyczkowy (1893), Rapsodia na klarnet i fortepian (1910), Sonata na wiolonczelę i fortepian (1915), Sonata na flet, altówkę i harfę (1915), Sonata na skrzypce i fortepian (1917), Petite suite na fortepian na 4 ręce (1889), Suite bergamasque na fortepian (1890), Deux arabesaues na fortepian (1888-1891), suita Pour le piano (1894-1901), Les estampes na fortepian (1903),L'isle joyeuse na fortepian (1904), 2 zeszyty Images (1905-1907), Kącik dziecięcy na fortepian (1906-1908), walc La plus que lente na fortepian (1910),
24 Preludes na fortepian (1910-1913), Six epigraphes antiques na fortepian (1914), En blanc et noir na 2 fortepiany (1915), 12 Etudes na fortepian (1915), 6 Ariettes oubliees do słów P. Verlaine'a. na głos i fortepian (1885-1888),
cinq poemes de Baudelaire na głos i fortepian (1887-1889), 2 cykle Fetes galantes do słów P. Verlaine'a, na głos i fortepian (1892,1904), Chansons de Bilitis na głos i fortepian (1897-1898), Trois poemes de Stephane Mallarme na głos i fortepian (1913), kantata L'enfant prodigue (1884), kantata La damoiselle elue (1888), dramat liryczny Pelleas et Melisande do libretta M. Maeterlincka (1895), misterium Męczeństwo św. Sebastiana wg G. D'Annunzia (1911), balet Jeux (1913).

Karol Szymanowski (1882–1937), kompozytor; był także pianistą
-wykonawcą gł. własnych utworów oraz autorem pism publicystyczno-muzycznych i literackich. Urodził się w Tymoszówce na Ukrainie, gdzie w środowisku o wysokiej kulturze artystycznej spędził wczesną młodość. Tamże rozpoczął naukę muzyki pod kierunkiem ojca, następnie był uczniem pianisty G. Neuhausa w Jelizawetgradzie, a 1901–05 studiował kompozycję u Z. Noskowskiego w Warszawie. 1905 założył wraz z G. Fitelbergiem,
L. Różyckim i A. Szelutą, spółkę nakładową, wspieraną finansowo przez
W. Lubomirskiego. Grupa tych kompozytorów przyjęła nazwę Młoda Polska. W 1912 zawarł kontrakt na wydawanie swych dzieł z firmą Universal Edition w Wiedniu. Odbył wiele podróży, m.in.: 1914 do Włoch, na Sycylię i do pn. Afryki, 1921–22 tourne koncertowe do Stanów Zjedn., Londynu i Paryża, 1933–36 do większości krajów Europy, m.in. jako wykonawca partii fortepianowej w swej IV Symfonii — koncertującej. 1927–29 był dyrektorem Konserwatorium, a 1930–32 rektorem Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Przyjaźnił się z wieloma artystami, zwłaszcza muzykami polskimi (P. Kochański, A. Rubinstein, G. Fitelberg) i obcymi. Dzięki wielokrotnym (od 1922) wyjazdom na odpoczynek do Zakopanego (mieszkał tam m.in. w willi Atma, gdzie obecnie mieści się muzeum jego imienia) zwrócił uwagę na folklor podhalański, który wykorzystywał, podobnie jak folklor kurpiowski, we własnej twórczości. Zmarł na gruźlicę gardła w sanatorium w Lozannie. Trumnę z ciałem Szymanowskiego złożono w krypcie kościoła Św. Stanisława na Skałce w Krakowie.
Twórczość Szymanowskiego zwykło się dzielić na 3 okresy: wczesny (do wybuchu I wojny światowej), środkowy (do ok. 1923), zwany impresjonistycznym oraz późny, zwany narodowym. We wczesnym okresie kompozytor ulegał wpływom F. Chopina i A.N. Skriabina, przede wszystkim w swych utworach fortepianowych (Wariacje b-moll 1903, Wariacje h-moll 1904, I Sonata c-moll 1904, II Sonata A-dur 1911), oraz późnych romantyków (R. Wagner) i neoromantyków (R. Strauss, M. Reger), w twórczości orkiestrowej (I Symfonia f-moll 1907, II Symfonia B-dur 1910). Powstało też wówczas wiele pieśni (m.in. 2 cykle do słów T. Micińskiego, 2 cykle do słów poetów niemieckich, Pieśni miłosne Hafiza 1911) i opera Hagith (1913). W okresie środkowym przejawiły się zainteresowania Szymanowskiego tematyką egzotyczną i francuskim impresjonizmem (Nokturn i tarantella 1915 oraz Mity 1915 na skrzypce i fortepian, cykle utworów fortepianowych: Metopy 1915 i Maski 1916, III Symfonia „Pieśń o nocy” 1916, I Koncert skrzypcowy 1916, Pieśni Muezzina Szalonego 1918, opera Król Roger 1924, wyst. Warszawa 1926). W ostatnim okresie Szymanowski wykorzystywał polski folklor muzyczny, podhalański i kurpiowski (balet Harnasie 1933, 20 Mazurków na fortepian 1926, Pieśni kurpiowskie 1929) oraz wykazywał tendencje archaizacyjne (Stabat Mater 1926). Nawiązania do tradycji narodowych, do muzyki ludowej oraz silna indywidualność artystyczna Szymanowskiego zdecydowały o jego pozycji — największego pol. kompozytora 1 poł. XX w. i wybitnego twórcy europejskiego. Inne kompozycje Szymanowskiego:
III Sonata fortepianowa (1917), IV Symfonia koncertująca na fortepian i orkiestrę (1932), II Koncert skrzypcowy (1933), 2 kwartety smyczkowe (1917, 1927), Sonata d-moll na skrzypce i fortepian (1904), cykle pieśni (m.in. Słopiewnie 1921, Rymy dziecięce 1923), Veni Creator (1930), balet Mandragora (1920); także pisma muz. i lit., m.in. powieść Efebos 1918, zawierająca etyczno-estetyczne credo Szymanowskiego oraz artykuły publicystyczne, zebrane i wydane w Pismach Szymanowskiego (t. 1: Pisma muzyczne 1984, t. 2: Pisma literackie 1994).

Maurice Ravel (1875-1937), kompozytor francuski. Studiował fortepian u Ch. Beriota i kompozycję u G. U. Faurego w konserwatorium
w Paryżu. W 1909 uczestniczył w założeniu Societe Musicale Independante, towarzystwa popierającego nową muzykę.
1913 współpracował z I.F. Strawińskim, przygotowując nową wersję Chowańszczyzny M.P. Musorgskiego do wystawienia w Szwajcarii. W czasieI wojny światowej był kierowcą w armii, w 1916 wskutek choroby znalazł się
w szpitalu, po czym wrócił do Paryża. Przeżył głęboki kryzys twórczy spowodowany śmiercią matki. W 1928 odbył tournee koncertowe w USA. Od 1932 cierpiał na postępującą chorobę mózgu, zmarł po nieudanej operacji.
Krąg inspiracji twórczej Ravela obejmował różne nurty i gatunki muzyczne, w tym muzykę klawesynistów francuskich (Nagrobek Couperina na fortepian, 1917), tańce (Bolero, 1928 i La valse, 1920 na orkiestrę, Pavana dla zmarłej infantki na fortepian, 1899), muzykę jazzową (Koncert fortepianowy
G-dur, 1931, Koncert fortepianowy D-dur na lewą rękę, 1930), a także świat wyobraźni dziecięcej (opera Dziecko i czary, 1925), baśni i fantastyki (Gaspard de la nuit na fortepian, 1908), mitologię grecką (balet Dafnis i Chloe, 1912). Także utwory kameralne, pieśni oraz popularne opracowanie na orkiestrę „Obrazków” z wystawy Musorgskiego (1922).