Sejm, prezydent, rząd - najważniejsze informacje

1. Konstytucje polskie:
- artykuły henrykowskie (1573)
- Konstytucja 3-ego Maja (1791 do 1792)
- Konstytucja Marcowa (17 III 1921)
- Konstytucja Kwietniowa (23 IV 1935)
- Konstytucja Stalinowska (22 VII 1952)
- obecna (2 IV 1997)

2. System wyborczy
a) wybory bezpośrednie (prezydenckie i do Senatu)
b) system mieszany = bezpośrednio-pośredni (do Sejmu - bezp. na listy ogólnopolskie, pośr. na listę krajową)
c) cechy systemu wyborczego bezp.:
- pięcioprzymiotnikowe:
tajne
bezpośrednie (osobiście)
równe
powszechne
proporcjonalne (przy wielomandatowych okręgach wyborczych - Sejm)

3. Organa wewnętrzne sejmu
460 posłów (100 senatorów), kandydat musi być na liście (3 tys. podpisów)
obowiązki: uczestniczy w obradach sejmu (inaczej kary dyscyplinarne) i obradach komisji sejmowej (też kary)
nie są posłami wyborców tylko narodu - nie jest zobligowany żądaniami wyborców (robi co uważa za słuszne dla narodu)
nie jest odpow. za działal. polit. - można go co najwyżej nie wybrać
ma immunitet - przed prześladowaniem - nie można zatrzymać ani aresztować, chyba że na gorącym uczynku; żeby został ukarany musi wyrazić na to zgodę albo trzeba odebrać mu immunitet; o zatrzymanym pośle decyduje marszałek
a) prezydium sejmu (marszałek + 5 wicemarszałków)
- ustala porządek obrad sejmowych
- któryś z członków prowadzi obrady
- marszałek dba o godność i respektowanie praw sejmu
- marsz. przejmuje kompetencje prezydenta, zastępuje go
- wybierane przez sejm
b) Konwent Seniorów (marszałek i przewodniczący klubów posel.)
- opiniuje porządek obrad sejmu
- zapewnia współpracę między klubami poselskimi
c) kluby poselskie - min 10 osób (koła poselskie - poniżej 10 os.)
- posłowie tej samej opcji polit.
- uzgadniają politykę danego klubu podczas głosowania
- ustalają o dyscyplinie w głosowaniu
d) komisje sejmowe (teraz 24): tematyczne, stałe, nadzwyczajne, śledcze
- przygotowują projekty ustaw

4. Funkcje sejmu
a) uchwalanie ustaw (większ. głosów w obec. min 1/2 posłów)
prezydent, rząd lub grupa posłów - zgłaszają projekt ustawy; czytanie; komisje wnoszą poprawki; w sejmie drugie czytanie i głosowanie
ustawa wchodzi w życie gdy wydrukowana w Dzienniku Ustaw (podpisana przez prezydenta) może nie podpisać - odsyła w ciągu 21 dni z poprawkami lub do Trybunału Konstytucyjnego; sejm głosuje - poprawia lub 3/5 z 50%+1 posłow za ustawą poprzednią - wtedy musi w ciągu 7 dni podpisać
ustawy mogą być więc niezgodne z konstytucją
b) powoływanie organów państwa:
rząd
ministrowie
sędziowie trybunału kon. (badają zgodność ustaw z konstytucją) i tryb. stanu
członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
czł. Kraj. Rady Sądownictwa
prezes Sądu Najwyższego
prezes Nar. Banku Pol.
prezes Najwyż. Izby Kontr.
rzecznik praw obywatelskich
c) kontrola rządu (odpow. polit. przed sejmem) - votum zauf./nieuf.

5. Wybory prezydenckie (4-przymiot. - bez propor.)
czynne prawo wyborcze - 18 lat; bierne - 21 lat
nie może pełnić żadnych funkcji państwowych (w kampanii); nie może być karany; obywatelstwo od min. 5 lat (nie podwójne); wystawiony przez grupę ludzi (100.000 podpisów)
wybory zarządza marszałek sejmu w dzień wolny od pracy
trzeba uzyskać min 1/2 głosów
powtórne wybory - tylko 2 kandydatów, 2 tyg. po pierwszym
kadencja - 5 lat, można tylko raz powtórzyć
wybory przedterminowe gdy:
śmierć poprzedniego prezydenta
przed trybunałem stanu i wyrok skazujący prezydenta
może podać się do dymisji
Zgromadzenie Narodowe (posłowie+senat.) 3/5 na temat zdrowia - mogą prezydenta zdjąć

6. Odpowiedzialność prezydenta
wyłącznie konstytucyjna (tylko za łamanie konstytucji lub pospolite, nie - polit.)
na każdym rozporządzeniu wydawanym przez prez. musi być podpis odpowiedniego ministra - on odpowiedzialny
gdy złamie Konstytucja - Zgromadzenie Nar. (trybunał stanu) 2/3 głosów go skazuje
przest, pospolite - też przed tryb. st. - wtedy zawieszone jego urzędowanie, zastępuje go marsz. stanu

7. Kompetencje
a) posiada inicjatywę ustawodawczą (projekty ustaw przygot. przez jego kancelarię)
b) podpisywanie i ogłaszanie ustaw
c) prawo rozwiązywania sejmu i senatu:
- jeżeli sejm nie uchwali w ciągu 4 mies. ustawy budżetowej
- niemożność powołania przez sejm rządu (po 3 nieud. prób.)
d) powoływ. premiera i rządu (tylko przedst. mu kandydatów)
e) stoi na czele Rady Gabinetowej (prezydent+rząd) i zarządza jej posiedzenia gdy szczególne okolicz. (powódź, lustracja)
f) nadawanie odznaczeń państwowych
g) nadaw. obywatelstwa polskiego
h) nad. nominacje sędziowskie
i) nad. stopnie naukowe
j) powołuje dyplomatów na ambasadorów
k) zarządzanie ogólnonarodowego referendum
l) wprowadza stan: wyjątkowy, wojenny, klęski żywiołowej

8. Skład Rady Ministrów (rząd)
Prezes Rady Ministrów (pot. premier)
wiceprezesi Rady Min. (powoływani na wniosek premiera, odwoływani, ich liczba dowolnie kształtowana przez premiera)
ministrowie:
resortowi (na czele ministerstwa)
„bez teki" (nie mają minist.)
członkowie komitetów rządowych (K. Ekonomiczny, Społecz.-Polit., Spraw Obronnych, Rozwoju Regionalnego, Legislacyjna-bada postępowanie prem. rządu)

9. Zadania Rady Ministrów
a) funkcje ministrów:
- kierowanie pracą ministerstwa
- realizacja postanowień sejmu oraz wytycznych premiera
- powoływanie i odwoływanie sekretarzy i podsekretarzy stanu (zastępcy ministrów odpowiedzialni za działal. ministerstwa)
b) funkcje Prezesa Rady Ministrów:
- kierowanie pracami rządu
- powoływanie składu rządu
- odwoływanie członków rządu
- koordynacja pracy resortów
- reprezentowanie rządu na zewnątrz
- wydawanie rozporządzeń do ustaw (konkrety)
- kontrola nad działalnością samorządów terytorialnych
- powoływaniewojewodów
- nadzór nad następującymi instytutami: UOP, Główny Urząd Miar, PAP, ZUS, Komisja Papierów Wart.

10. Tryb powoływania rządu
I. prezydent (inicjatywa) w ciągu 14 dni od zwoł. posiedzenia nowego sejmu spośród większości parlamentarnej
w ciągu 2 tyg. przedstawia program swojego rządu sejmowi
głosowanie (50%+1 z 50%) nad votum zaufania
II. jeśli nie uzyska głosów to inicjatywa sejmu (14 dni)
2 tyg. - skład rządu i program, głosowanie
III. jeśli też nie poparty - inicjatywa prezydenta
głosowanie zwykłą większością głosów (50%+1 z x)
IV. jeśli też nie, to rozwiązanie sejmu

11. Odpowiedzialność rządu
a) polityczna (przed sejmem za bieżącą politykę)
- można postawić votum nieufności (do prem. lub całego rządu), wtedy do dymisji
- inicjatywa min 46 posłów - wniosek o odwoł. prem/rządu
- wniosek głosowany (50%+1 z 50%)
- jeśli upadnie, to następny dopiero po 3 mies. można zgłaszać
- wcześniej, jeśli inicjatywa 119 posłów
- to votum nieufności musi być konstruktywne (zgłaszają i przedstawiają skład nowego rządu)
b) konstytucyjna (przed Trybunałem Stanu) - premier lub minister (nie cały rząd)
- za działanie niezgodne z konstytucją
- Tr. St. orzeka o winie, ale nie musi orzekać kary