Sejm niemy z 1717 r. i jego reformy

Obie strony wywołanej przez Augusta II wojny domowej oglądać się zaczęły za mediacją Rosji. Wojska Piotra I wkroczyły na Litwę, a poseł carski podyktował pod koniec 1716 r. warunki pokoju między królem i szlachtą. Podpisany w Warszawie traktat "pacyfikacyjny" przyjęto na jednodniowym sejmie w dniu 1 lutego 1717 r. Przejść miał on do historii jako sejm "niemy", ponieważ w obawie przed jego zerwaniem nie pozwolono nikomu zabrać głosu.

Postanowienia sejmu 1717 r. oznaczały faktyczną klęskę dotychczasowej polityki Augusta II.Umocniły zasadnicze elementy ustroju Rzeczpospolitej, podkreślając tym samym nadzieje króla na przekształcenie personalne unii sasko – polskiej w unię realną. Reformatorsko nastawiona szlachta odniosła połowiczny sukces. Ukrócona została samowola hetmanów, sprawy wojska i skarbu powróciły w ręce państwa. Uchwalono stałe podatki na zawodową armię, której wielkość określano na 24 tys. Żołnierzy ( 18 tys. W Koronie i 6 tys. Na Litwie), w praktyce jednak wystawiono tylko 12 tys. W całym państwie.

Rozstrzygnięcia te zapewniały Polsce i Litwie minimum ładu i wewnętrznego bezpieczeństwa, jednakże nie chroniły przed zewnętrzną agresją. W absolutystycznej, nieustannie zbrojącej się Europie uniemożliwiały (wobec braku silnej armii) prowadzenie aktywnej polityki zagranicznej.

Sejm "niemy" określił ustrój Rzeczypospolitej na całe półwiecze. W społeczeństwie wyczerpanym wojną, zbiedniałym, a zarazem pozbawionym środków na odbudowę, ustaliła się na wiele lat chwiejna równowaga pomiędzy "majestatem i wolnością", królem i szlachtą. Z racji podpisu posła carskiego pod traktatem warszawskim z 1717 r. Rosja rościła sobie uprawnienia gwarantki uchwał sejmu pacyfikacyjnego.