Powstanie Warszawskie.

Szybki marsz wojsk radzieckich na linii Wisły w lipcu 1944r. spowodował, iż sądzono, że Rosjanie bardzo szybko wejdą do Warszawy. Wśród żołnierzy i dowództwa AK, AL., NSZ, harcerzy z Szarych Szeregów rosła gotowość do zbiorowej rozprawy z niemieckim okupantem i oswobodzenia stolicy.

Władze okupacyjne stolicy wezwały na 27.07.1944r. 100 tyś. mężczyzn do prac fortyfikacyjnych nad Wisłą. Nakaz ten został zbojkotowany, gromadzono broń. W zaistniałej sytuacji władze Państwa Podziemnego oczekiwały deklaracji pomocy ze strony brytyjskiej. Liczono na bombardowanie lotnisk niemieckich w pobliżu Warszawy przez RAF oraz na zrzuty broni i żywności. Jednak wysłany z Londynu kurier por. Zdzisław Jeziorański (Jan Nowak) przedstawił na naradzie w Warszawie (29-30.07.1944r.) negatywne stanowisko brytyjskie w sprawie pomocy dla akcji wojskowej w Warszawie. W takiej sytuacji ważną kwestią było rozeznanie ewentualnych wydarzeń na froncie niemiecko-radzieckim. 28 lipca 1944r. do Moskwy udał się Stanisław Mikołajczyk, zaś przebywający we Włoszech Naczelny Wódz gen. Kazimierz Sosnkowski depeszował do Londynu „ iż wszelka myśl o powstaniu zbrojnym jest nieuzasadnionym odruchem”.

31.07.1944r. gen. Komorowski otrzymał meldunek o zajęciu przez Rosjan Radości, Radzymina, Wołomina i dotarciu czołgów radzieckich na Pragę. Panowało przekonanie, że klęska niemiecka jest blisko. W godzinach popołudniowych 31.07.1944r. zapadła decyzja o wybuchu powstania w Warszawie. Podjął ją po konsultacji z Delegatem Rządu na Kraj Janem Stanisławem Jankowskim gen. Tadeusz Komorowski-Bór.
1sierpnia 1944r. o godzinie 17.00 (godzina W) w stolicy wybuchło powstanie. Oddziały AK wystąpiły zbrojnie przeciwko okupantom. Do 4.08. powstańcy zajęli dużą część Śródmieścia, Powiśla, Żoliborza, Woli, Starego Miasta i ulice Ochoty. Komendant wojsk niemieckich gen. Bach-Zalewski otrzymał od Hitlera rozkaz stłumienia powstania. Niemcy ściągnęli do Warszawy dodatkowe siły. Dysponowali lotnictwem, czołgami i ciężką artylerią. Przed czołgami, w charakterze „żywych tarcz” pędzili ludność cywilną. Zaczęto realizować plan zniszczenia stolicy Polski.
Pierwsze tygodnie powstania wykazały ogromną wolę walki, entuzjazm i współdziałanie ludności Warszawy z powstańcami. Funkcjonowała służba informacyjna, wychodziły nowe gazety „Życie Ulicy” czy „Warszawa Walcząca”. Swe wiersze drukowali Krzysztof Kamil Baczyński, Stanisław Ryszard Dobrowolski i wielu innych.

Władze powstańcze uruchomiły służbę patrolową chroniąc domy przed grabieżą i pożarem. Działały służby sanitarne i administracyjne.
Przedarcie się niemieckich oddziałów na Ochotę spowodowało masakrę ludności.
W obronie miasta obok AK i NSZ brały udział oddziały Armii Ludowej.
19 sierpnia oddziały niemieckie przepuściły atak na Stare Miasto. Po załamaniu się obrony na Starym Mieście ostatnie oddziały ewakuowały się z 1 na 2 września kanałami do Śródmieścia. Spóźnioną akcję pomocy powstańcom podjął we wrześniu dowódca I Armii Wojska Polskiego gen. Zygmunt Berling. Nie powiodła się ona, zginęło wielu polskich żołnierzy, a gen. Berling został odsunięty przez Stalina od dowodzenia armią.
Dopiero 10 września pod naciskiem aliantów Stalin wyraził zgodę na loty wahadłowe nad Warszawę. Ogółem w Warszawie, Kampinosie, Lesie Kabackim wykonano wiele zrzutów z pomocą. Była ona spóźniona. Powstanie dogorywało. W dniu 2 października 1944r. po 63 dniach walki dowództwo AK podpisało akt kapitulacji.
W powstaniu poległo 17 tyś. powstańców, 25 tyś. zostało rannych, w gruzach legło 80% budynków. Zginęło 180 tyś. osób ludności cywilnej, przeszło 500 tyś. wywieziono na roboty do Niemiec, a 60 tyś. do obozów koncentracyjnych.