Stosunki polsko-tureckie w XVII w.

Stosunki polsko-tureckie w XVII w.



1.Wojny polsko-tureckie w I połowie XVII w.



Trzecim obok Inflant i Rosji kierunkiem zaangażowania sił Rzeczypospolitej była Ukraina i graniczące z nią lenna tureckie.

Ludność ukraińską nazywano Kozakami . Wyprawiali się oni do miast tureckich nad Morzem Czarnym , płynąc drogą wodną (Dnieprem) na długich i lekkich łodziach (czajkach) . Kozacy złupili i zniszczyli kwitnące ośrodki handlu m.in. Trapezunt , Synopę . Napady te prowokowały odwetowe działania Wysokiej Porty tzn. najazdy tatarskie.

Rozdrażnienia w stosunkach z Turcją powstały również w związku z polityką magnaterii ukraińskiej- polskich i ruskich rodów tj. Wiśniowieccy , Zamojscy czy Koniecpolscy . Próbowali oni rozciągnąć swoje wpływy w naddunajskich księstwach (Mołdawii , Wołoszczyźnie) , stanowiących lenna Turcji.

Sytuacja się zmieniła się w 2-gim roku wojny 30-letniej , kiedy Zygmunt III Waza wysłał pomoc cesarzowi , którego stolica,Wiedeń był oblegany przez księcia siedmiogrodzkiego , powstańców czeskich i węgierskich .Dywersyjna akcja lisowczyków w Siedmiogrodzie zmusiła powstańców do odstąpienia od Wiednia. Sułtan uznał współdziałanie króla polskiego z Habsburgami za ostateczny powód do wojny.

Wyprzedzając spodziewany atak turecki , hetmani Żółkiewski i Koniecpolski wkroczyli w 1620 r. na czele wojsk polskich do Mołdawii. Ich armia została osaczona i pokonana w bitwie pod Cecorą , w czasie której poległ śmiercią bohaterską hetman Żółkiewski .

Następstwem tej klęski była kolejna wyprawa turecka na Polskę w 1621 r. armia polsko-litewska pod dowództwem Chodkiewicza a po Lubomirskiego odparła zacięte szturmy pod Chocimiem . W 1621 r. zostaje zawarty pokój. Polacy powstrzymać mają napady Kozaków , a Turcy Tatarów.





2. Wojny polsko-tureckie w II połowie XVII w.



Atak Turcji w 1672 r. zastał kraj zupełnie nieprzygotowany do obrony. Turcy zdobyli Kamieniec Podolski i wkroczyli na Litwę. Aby powstrzymać pochód armii tureckiej zgodził się król Michał Korybut Wiśniowiecki oddać Turcji Podole , Bra-

cławszczyznę i resztki Kijowszczyzny oraz płacić Turcji coroczny haracz (traktat w Buczaczu).

Skutki traktatu buczackiego wywołały ogromny wstrząs w całej Rzeczypospolitej. Sejm nałożył ogromne podatki , hetman

wielki koronny Jan Sobieski zebrał armię i pokonał Turków pod Chocimiem w 1673 r. Jego zwycięstwo zbiegło się ze śmiercią króla i wódz spod Chocimia został obrany nowym królem.

Sobieski od lat prezentował orientację profrancuską (żonaty z Marią Kazimierą d’Arquiem) , lecz sejmiki i opinia szlachecka były za sojuszem z Habsburgami i zerwaniem negocjacji z Francją.

Król porzucił więc „wariant północny” i wrócił do planu antytureckiego sojuszu z Habsburgami. Efektem tego była odsiecz

Wiednia we wrześniu 1683 r. W bitwie pod miastem armia wielkiego wezyra Kara Mustafy uległa połączonym siłom chrześci-

jańskim dowodzonym przez Jana III Sobieskiego (veni , vidi , Deus vicit ).

Długie i wyczerpujące wojny z Turcją zakończyły się pokojem w Karłowicach w 1699 r. , czyli 3 lata po śmierci Sobieskiego. Rzeczpospolita odzyskała wówczas Podole i Ukrainę. Wcześniej w 1686 r. Sobieski doprowadził do zawarcia pokoju z Rosją ( tzw. pokój Grzymułtowskiego).