Program naprawy Rzeczypospolitej w piśmiennictwie polskiego odrodzenia

Program naprawy Rzeczypospolitej w piśmiennictwie polskiego odrodzenia.
Dwóch publicystów pisało o schorzeniach państwa polskiego. Byli to: Piotr Skarga i A. Frycz Modrzewski.
Piotr Skarga-„ Kazania Sejmowe”
Piotr Skarga miał wygłosić swe kazania w 1597 r na Sejmie, ale do tego nie doszło i 8 Kazań zostało wydanych tegoż roku. Skarga w swoim dziele chciał ukazać projekt naprawy Rzeczypospolitej w duchu kontrreformacji. Ideałem Skargi było państwo katolickie. Autor w swym politycznym traktacie wyodrębnia „sześć polskich chorób”, które mają doprowadzić Polskę do zagłady. Te choroby to
1 Chciwość i związane z nią prywata, przekładanie interesów własnych nad dobro kraju, co chętnie czynili magnaci.
2 Niezgoda-musi skończyć się niewola, bo słaby jest kraj bez jednego języka, króla.
3 Utrata wiary, której wyznaniem jest popularność wyznań niekatolickich.
4 Osłabienie władzy królewskiej- rządy skłóconego sejmu są
nieudaczne.
5 Prawodawstwo stwarza okazje do manipulacji w zakresie sądownictwa, daje szlachcie wolność.
6 Brak miłości chrześcijańskiej- porzucenie chrześcijańskich wartości prowadzi do upadku państwa i społeczeństwa. Skarga opowiada katastrofę Rzeczypospolitej.
Kazania mają charakter retoryczny. Autor wskazuje co można czynią dla poprawy przyszłości kraju. Uważa, iż należy wzmocnić władzę królewską dziedziczyć tron, odbierać sejmowi władzę, gromić egoizm szlachty i ucisk chłopów, być bezinteresownym, dążyć do zgody , gromić protestantów. Język i styl kazań: pełno pytań retorycznych, ostre przeciwstawienia, liczne epitety, szyk zdań przestawiony.
Andrzej Frycz Modrzewski „O poprawie Rzeczypospolitej”. Dzieło wydane w 1577r zawiera 5 ksiąg. Jest postulatem reform i koncepcją poprawy Polski. Każda z ksiąg opisuje jaka jest sytuacja w ówczesnej Polsce i proponuje w jaki sposób można ją poprawić.
I księga „o obyczajach”- senatorem powinien być człowiek uczciwy i obiektywny. Król powinien miłować Rzeczypospolitą, nie służyć sobie lecz poddanym. Dla biednych powinny być przytułki. Zdatnych nakłaniać do pracy. Powołać urząd, który by dbał o ład w Polsce
II księga „O prawach”- kara powinna być równa winie, jednakowa dla wszystkich, zniszczyć samosądy, oskarżony nie może być jednocześnie sędzią.
III księga „O wojnie”- każdy zdolny musi uczestniczyć w wojnie, należy dbać o spokój między rodakami i państwami; trudne sprawy rozstrzygać sądowo , nie siłą, do wojny przystępować w ostateczności.
IV księga „O kościele” – powinien być wybierany papież lub biskup przez ludzi wszystkich stanów, ksiądz powinien być osobą uczoną i skromną.
V księga „O szkole” – poszanowanie dla zawodu nauczyciela, pomoc dla szkół, dla nauczycieli godne wynagrodzenie wysokość płacy zależna od rezultatów, przez pilną naukę będzie można uzyskać zaszczyty i nagrodę
„ Krótka rozprawa...” Mikołaja Reja to też utwór , który troszczy się o Polskę. Również Jan Kochanowski krytykuje, wytyka wady Polaków w pieśniach; „O spustoszeniu Podola”, we fraszkach oraz w „Odprawie posłów greckich”



Barok- epoka upadku czy rozkwitu?
Za panowania Zygmunta III Wazy (1587-1632) barok polski okrzepł i stał się nurtem nabierającym znaczenia. Na czasy następcy Zygmunta jego syna, Władysława IV, przypadł krótki rozkwit kultury i literatury barokowej, stłumiony wojnami kozackimi i „potopem” szwedzkim(1655-1660) , w żałosnym ale heroicznym dla narodu okresie panowania Jana Kazimierza.
Czasy Władysława IV były zresztą nie mniej niespokojne niż panowanie Zygmunta III, dlatego też barok polski od swego zarania nabierał cech „kultury międzywojennej”, równie łatwo ulegającej powszechnym lękom, jak i euforii, od rycerskiego wyrzeczenia się i od ascezy przenoszącej się prędko ku dworskiej zmysłowości. Te również okoliczności nadały barokowi polskiemu swoisty charakter „kultury sarmackiej”, której szczytowy rozkwit nastąpił w II poł. XVII w, zwłaszcza za panowania Jana III Sobieskiego (1674-1696)
Okres zamykający barok polski, czyli tzw. „czasy saskie” zasługuje na uwagę jako epoka kryzysu i zamierania dawnych wzorów oraz instytucji, a także pojawiania się nowych idei oraz nowych wzorów estetycznych