W nowoczesnej gospodarce wolnorynkowej państwo nie gwarantuje każdemu miejsca pracy. Może wspomagać ich starania w znalezieniu zatrudnienia a także w inny sposób stara się pomagać bezrobotnym. Jednakże bezrobotny to nie tylko same uprawnienia, lecz także obowiązki. Komu przysługują uprawnienia osoby bezrobotnej?Uprawnienia te przysługują osobom fizycznym, spełniającym określone kryteria. Przede wszystkim za bezrobotnego może być uznany obywatel polski, a także cudzoziemiec przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i posiadający zezwolenie na osiedlenie się lub któremu nadano status uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, poszukujący i podejmujący zatrudnienie lub inną pracę zarobkową na terytorium Polski oraz cudzoziemiec, któremu właściwy organ udzielił zgody na pracę w Rzeczpospolitej Polskiej. Na marginesie warto dodać, że z chwilą wejścia Polski do Unii Europejskiej, prawa i obowiązki osoby bezrobotnej dotyczyć będą tych cudzoziemców (oprócz cudzoziemców, którym odpowiedni organ wydał pozwolenie na pracę), którzy przebywają na terytorium RP, poszukują zatrudnienia i podejmują zatrudnienie lub inną prace zarobkową na terytorium RP, którzy posiadają: ·zezwolenie na osiedlenie się, zgodę na pobyt tolerowany lub którym nadano status uchodźcy w Rzeczypospolitej Polskiej, lub którzy korzystają z ochrony czasowej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub · obywatelstwo państwa członkowskiego Unii EuropejskiejOsoba taka nie jest zatrudniona (w ramach umowy o pracę) i nie wykonuje innej pracy zarobkowej (np. na podstawie umowy zlecenia, czy umowy o dzieło). Ponadto musi być zdolna i gotowa podjąć zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy, jaki przewidziany jest w danym zawodzie lub służbie (prawo wprowadza tu jeden wyjątek na rzecz osób niepełnosprawnych - jeśli stan zdrowia im to umożliwia, wystarczy gotowość podjęcia pracy co najmniej w połowie zwykłego wymiary czasu). Dalej, osoba ta nie uczy się w szkole w systemie dziennym i zarejestrowała się we właściwym ze względu zamieszkania powiatowym urzędzie pracy. Ale to nie wszystko. Aby zostać uznanym za bezrobotnego konieczne jest spełnienie kolejnych warunków. Pierwszy to ukończenie osiemnastu lat (chyba że jest się młodocianym absolwentem - np. zasadniczej szkoły zawodowej - wtedy status bezrobotnego można uzyskać przed osiągnięciem pełnoletności). Jeśli jest to kobieta, nie może mieć nadto ukończonych 60 lat, a jeśli mężczyzna - 65 lat. Bezrobotnym nie może być osoba, która nabyła prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej. Nadto, jeśli wcześniej pracowała (na podstawie umowy o pracę lub innych lub prowadziła pozarolniczą działalność gospodarczą) nie może pobierać zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub wychowawczego. Jak widać, przepisy starają się eliminować z grona bezrobotnych osoby, które mają jakiekolwiek inne źródło utrzymania (dalsze uregulowania prawne jako podstawę wyłączenia stosują także prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej oraz pracę w gospodarstwie rolnym).