Główne gatunki piśmiennictwa epoki pozytywizmu.

Przez stulecia najważniejszym gatunkiem epickim był epos. Od starożytności aż po średniowiecze wyrażał on światopogląd kolejnych pokoleń. Pierwsze formy powieściowe pojawiły się już w starożytnej Grecji i znosiły one dystans świata przedstawionego od teraźniejszych odbiorców. Początki nowożytnej powieści. Sięgają późnego średniowiecza oraz czasów renesansu. Wiek XVIII był czasem rozkwitu powieści epistolarnej, a także powieści grozy. Mimo to nadal pozostawała ona umieszczona na marginesie literatury. Dopiero w XIX wieku stała się ona gatunkiem dominującym, natomiast pozytywiści traktowali ją jako skuteczne narzędzie realizacji programu społecznego.

Za sprawą wielu pisarzy m.in. Honoriusza Balzaka, Karola Diecensa czy Lwa Tołstoja, idących własnymi drogami stworzona została powieść realistyczna. Miała ona być formą poznania i przedstawiać rzeczywistość. Odtworzyła dawny układ łączących epikę ze słuchaczami. Źródłem wypowiedzi stały się kontakt z czasem teraźniejszym oraz indywidualne doświadczenie. Powieść zwana mieszczańską epopeją, skodyfikowała system wartości mieszczańskich, autor wraz z czytelnikami wyznawali ten sam kodeks moralny. W świecie przedstawionym królował wszechwiedzący narrator, który osadzał czyny bohaterów. Za zadanie miał jednoznaczne potępienie występku lub pochwałę cnoty. Układ ten zmieniła dopiero powieść polifoniczna (tzn. wielogłosowa) Fiodora Dostojewskiego. Wyróżniamy ponadto powieści: tendencyjną, historyczną, przygodową, naturalistyczną, realistyczną, psychologiczną. Obok powieści stałym elementem ówczesnych gazet i czasopism był felieton. Powstał on w XVIII w. upowszechnił się w całej Europie wraz z rozwojem prasy. Cechuje go przystępność, aktualność, łączenie funkcji rozrywkowych, poznawczych i edukacyjnych. Miał on tez walor informacyjny (nieraz nazywano go kroniką). Charakteryzuje się luźna kompozycją i wielotematycznością. Również jednym z głównych gatunków literackich była nowela. Jest to utwór krótki, zwięzły, z wyraziście zarysowana akcją. Akcja jest jednowątkowa, prosta, przejrzysta z charakterystycznym dramatycznym napięciem. Wyraźnie zaznaczony punkt kulminacyjny i finał. Ukształtowała się we Włoszech XIV-XV w. w okresie renesansu. Podporządkowana była kreowaniu określonych tendencji. Najbardziej popularnym felietonista był Bolesław Prus. Ostatnim utworem pozytywizmu był reportaż. Był on sprawozdaniem ze zdarzeń, w których autor uczestniczył lub opisywał na wiele rodzajów reportaży w zależności od tematyki, Jest wiele jego odmian: podróżnicze, sportowe, społeczno-obyczajowe, wojenne. Może się on ograniczać do suchych faktów bądź mieć charakter czysto literacki. Powstał w drugiej połowie XIX wieku, a jego popularność wiązała się z rozwojem prasy.

Epoce pozytywizmu zawdzięczamy powstanie wielu interesujących gatunków epiki. Stało się to na skutek rozwoju prasy w tej epoce. Większość z nich znajduje swoje odzwierciedlenie w dzisiejszych czasach. Mamy wielu znanych współczesnych pisarzy takich jak Melchior Wańkowicz czy Ryszard Kapuściński. Czytawszy ich dzieła nawet nie zdajemy sobie sprawy z tego, iż poprzez nie łączymy się z dawno minioną epoką.