Odżywianie.

Odzywianie, caloksztalt fizjologicznych procesów, przy pomocy których organizm przyswaja sobie potrzebny do budowy, przemiany materji i energji marterjal. Materjalu tego dostarcza pozywienie, które sklada sie u c z l o w i e k a i z w i e r z a t z substancyj organicznych, jak b i a l k o , t l u s z c z i w e g l o w o d a n y i z nieorganicznych, jak w o d a i s o l e m i n e r a l n e . Bialko, weglowodany i tluszcze staja sie skutkiem procesów utleniania, odbywajacych sie w organizmie wytwórcami ciepla i pracy mechanicznej. Miara energetycznej wartosci pokarmu jest ilosc wytworzonego ciepla, która wyraza sie kalorjami (ob. Kalorja). Bialko jest nieodzownym skladnikiem pozywienia, da sie tylko czesciowo zastapic przez tluszcze i weglowodany. Ilosc bialka koniecznego do utrzymania zycia wynosi 60—100 gr przy sredniociezkiej pracy. Tluszcze i weglowodany moga sie wzajemnie zastepowac, ale przy braku weglowodanów tluszcze zle sie spalaja. Umiarkowany zapas tluszczu czyni organizm odporniejszym przy zwiekszonym wysilku lub czasowem niedozywieniu. Oprócz wyzej wymienionych, wymaga organizm jeszcze innych organicznych skladników pozywienia, chemicznie dotychczas blizej nie zbadanych, zw. w i t a m i n a m i (ob.), których brak w pokarmach powoduje rózne choroby, t. zw. a w i t a m i n o z y ; z nieorganicznych nieodzownym do zycia jest tlen, wdychiwany z powietrzem. Brak wody sprowadza tak samo smierc, jak brak pokarmu. Sole nieorganiczne, jak wapniowe, potasowe, magnezowe, sól kuchenna, zwiazki zelaza i fosforany dostaja sie do organizmu z woda lub pokarmami, tylko sól kuchenna jako taka dodaje sie do potraw.

T r a w i e n i e p o k a r m ó w . Skladniki pokarmów róznia sie chemicznie od skladników organizmu, który je przyswaja. I tak tluszcz zwierzecy rózni sie od roslinnego, glikogen zwierz. od rosl. skrobi. Zap trawienia (ob.) rozkladaja sie te skladniki na prostsze zwiazki i te dopiero jelita moga wchlaniac. Czesc nie wchlonieta wydala organizm z kalem. W y z y s k a n i e pozywienia przez organizm jest rozmaite. Najlepsze przy pokarmach pochodzenia zwierz., najgorsze przy pokarmach roslinnych, i to zaleznie od ilosci zawartego w tych ostatnich blonnika (celulozy). Bialko ryb, jaj, mleka, sera, zuzywa organizm prawie zupelnie, natomiast strata bialka w pokarmach rosl., ubogich i tak w bialko jest b. znaczna. Przyswajanie tluszczu z mleka, jaj, masla, smalcu jest wysokowartosciowe, przyswajanie weglowodanów rózne, zaleznie od rodzaju pozywienia. Strata energji zawartej w pokarmach, wynosi przecietnie przy diecie mieszanej 10%.

O. s z t u c z n e , stosuje sie przy ciezkich schorzeniach jamy ustnej, gardzieli, przelyku, zoladka, przy zwezeniach lub niedroznosci tych dróg, porazeniach miesni polykowych, przy wzbranianiu sie przed jedzeniem umyslowo chorych. Zabieg ten wykonuje sie w ten sposób, ze zapomoca zglebnika (sondy) wprowadza sie zageszczony plynny pokarm wprost do zoladka, lub zap. lewatywy do jelit, które maja zdolnosc szybkiego wchlaniania i trawienia cukru, skrobi, bialka i (gorzej) tluszczu. Przy o. p o d s k ó r n e m , b. rzadko uzywanem, wstrzykuje sie oliwe pod skóre. O. stosowane przez odbytnice lub podskórnie, nie moze czlowieka przez dluzszy przeciag czasu utrzymac przy zyciu, lecz wstrzymuje tylko czasowo zanik sil.

O. r o s l i n jest to proces przemiany materji, który powoduje przyrost suchej wagi rosliny. W przeciwienstwie do zwierzat roslina buduje organiczne skladniki swego ustroju z nieorganicznych zwiazków, które pobiera z ziemi, powietrza i wody; sa to: kwas weglowy, tlen, wodór, azot, potas, wapn, magnez, zelazo, fosfor i siarka. Inne, jak chlor, sód, krzem, cynk, glin, brom, jod, mangan, miedz sa dla o. roslin po najwiekszej czesci nieistotne. Kwas weglowy z powietrza zostaje rozlozony na tlen, który sie wydziela i na wegiel, który w polaczeniu z woda, na drodze nieznanych jeszcze polaczen posrednich, wytwarza weglowodany, jak cukier i skrobia. Ta asymilacja (ob.) zwiazana jest z obecnoscia chlorofilu w roslinie i dzialaniem swiatla. Weglowodany tworza materjal wyjsciowy dla wszelkich skladników organicznych, potrzebnych do budowy roslin, a mian. c e l u l o z y , t l u s z c z u i b i a l k a . Nadmiar skladników odzywczych gromadzi sie jako zapas w bulwach, cebulach, nasionach i t. d. wzgl. w korze drzew. Wode wraz z skladnikami pozywienia wchlaniaja rosliny zap. wlosników korzeni, zas rosliny, zanurzone w wadzie cala swa powierzchnia. Azot wchlaniaja zielone rosliny w postaci azotanów i soli amonowych z ziemi, wolny azot z powietrza przyswajaja tylko niektóre bakterje. Obecnosc wolnego tlenu jest, jak w kazdym procesie zyciowym, nieodzownym warunkiem o. roslin. (P. tez Oddychanie).