Pytania i odpowiedzi.

1. Scharakteryzuj Pana Cogito, bohatera wierszy Z. Herberta.
- bohater, jak wskazuje jego imię, to człowiek myślący
- myśli o sobie, o innych, o przodkach, o współczesnych, o świecie, o kulturze, o polityce.
- nie ma życiorysu ale ma bogatą biografię duchową, osobowość i precyzyjnie określone poglądy.
- jest jakby każdym z nas
- jest: przeciętny, zwyczajny, pełny wad, słabości a nawet śmieszności.
- dzięki temu staje się bliski czytelnikowi
- postawa stoicka, racjonalny stosunek do rzeczywistości, niechęć wobec polityki, niewiara w historię i sprawiedliwość.
- pełen wiary a jednocześnie wątpliwości
- nie umie żyć zdala od swojej, choćby najgorszej, ojczyzny
Dekalog pana Cogito:
1. Idź przez życie wyprostowany, to znaczy z godnością
2. Dawaj zawsze świadectwo prawdy
3. Bądź odważny
4. Nie toleruj zła
5. Pogardzaj ludźmi małymi
6. Nie przebaczaj w cudzym imieniu
7. Strzeż się pychy
8. Kochaj
9. Bądź wrażliwy
10. Szanuj tradycję

3. Jaką wymowę ma powieść Dżuma A. Camusa optymistyczną czy pesymistyczną? Dlaczego?
Dżuma nie jest jednoznacznie optymistyczna czy pesymistyczna
Optymistyczna:
- ludzie są zdolni do ogromnych poświęceń
- gotowi są poświęcić własne dobro dla dobra innych
- potrafią wygrać
Pesymistyczna:
- zło jest uśpione ale jest, i prędzej czy później znowy się pokaże
- wyraźnie opisane na samym końcu „Dżumy” przez samego autora


5. Przedstaw refleksję nad rolą poety i problematykę moralną w twórczości Miłosza.
Rola poety: - słowo poety ma zbawczą moc, jest sumieniem narodu, daje świadectwo (historyczne), ostrzega i piętnuje zło
Problematyka moralna:
wojna :
- w liryce powojennej; refleksja nad kondycją duchową człowieka po doświadczeniach wojny i okupacji; „Campo di Fiori”
- opozucja wobec niemego krzyku śmierci wobec gwaru życia; samotność i niezrozumienie umierających
totalitaryzm:
- surowa krytyka wszelkich systemów politycznych, które prowadzą do zniewolenia jednostki.
- w systemie totalitarnym nie ma miejsca na swobodę myśli, prawdziwą sztukę czy idywidualizm.
- „Który skrzywdziłeś”; ostatni wers : „Nie bądź bezpieczny. Poeta pamięta” - poezja ma dawać świadectwo historii.
Tematyka metafizyczna:
- biblia stanowi dla poety źródło natchnienia; poeta czerpie z niej swój system wartości i wyraża go w swoich utworach”
- poeta chce uczestniczyć w łagodzeniu problemów świata, pisze o występowaniu zła, które zgodnie z ideałem, jaki wybrał,
powinno być zastąpione przez dobro.
- człowiek może wpłynąć na kształt świata zarówno dobry jak i zły; „Oeconomia divina” (boska ekonomia)
- w tym wierszy Bóg dał człowiekowi wolną rękę do działania; ludzie stali się pyszni, pewni władzy, siły, możliwości
- rozwój postępował bardzo szybko ale w tych budowlach nie było Boga, jego ducha i wartości

7. Określ wieloznaczność tytułu powieści Konwickiego Mała Apokalipsa
- Apokalipsa polska - bo realia kraju są tu przedstawione jako chaos, wśród ludzi nie macnotliwych -są albo zdrajcy, albo przekupieni, albo przestraszeni.
System - powoduje całkowity upadek wartości i staje się normalnością. Jako największy grzech rozrasta się obojętność. Oto nasza polska wersja apokalipsy
- „Mała” znaczy też prywatna - bohater ma zaprotestować przeciwko obojętności aktem całopalenia. Jest to, jak sam mówi „mój własny koniec świata” który nie nadciąga, nie przybywa nawet lecz ... przypełza. Przed absolutnym końcem bohater przemierza jeszcze dantejską wędrówkę po różnych kręgach to jest po różnych częściach miasta
- skąd wiemy że to w ogóle jest apokalipsa?
- są znaki -
- - „głos przestrogi” w ekranie kina
- - czarne limuzyny, orkiestry, trąby
- - wizja sali restauracyjnej jako doliny Józefata przed sądem ostatecznym (restauracja nazywa się Paradyz Raj)

8. Odwołując się do wybranych utworów omów zjawisko groteski w literaturze XX wieku.
- co to jest groteska
- Ferdydurke (Miętus i Syfon - Syfon wygrywa, Walek)
- Proces - świat, który nie poddaje się logicznej interpretacji
- niejednolitość nastroju w Procesie - komizm i tragizm -> pierwsza odsłona
- Szewcy
- Groteska :deformacja rzeczywistości o elementach karykatury, satyry czy fantastycznej wizji
- Płaszczyzny groteski: konstrukcja języka, bohatera, fabuły
- Język : - zestawienia słów, które normalnie nie funkcjonują, deformacje języka; - zestawienia komiczno-makabryczne
- Kabaret zielona gęś Gałczyńskiego
- bohaterowie Tanga, bohaterowie Kartoteki, bohaterowi Ferdydurke
- Groteska jest wykorzystana, aby pokazać, że bohaterowie nie potrafią się komunikować.
- Konstrukcja bohater: bohater: zdezintegrowany, myślący nieracjonalnie, absurdalny; Kartoteka
- Groteska sytuacji: Kartoteka, Zielona Gęś, Ferdydurke

10. Wizja państwa totalitarnego w Folwarku zwierzęcym G. Orwella.
George Orwell w Folwarku Zwierzęcym ukazuje sposoby działania mechanizmów totalitarnych. Świat zwierzęcy staje się tworzywem do zbudowania modelu drogi dochodzenia do władzy. Jednak sam proces dojścia do władzy jest tylko początkiem. Raz zawłaszczone panowanie trzeba ciągle utrzymywać, kultywować, pielęgnować. Jak uczy nas historia, u źródeł każdego przewrotu leży piękna ideologia, czyste pobudki, humanitaryzm, wolność, równość czy braterstwo? Znękane społeczeństwa pragną demokracji. Społecznicy, ideowcy poświęcają się na ołtarzu wspólnej sprawy, przyszłej wolności i sprawiedliwości. Jednak władza deprawuje, ideowiec staje się uzurpatorem, przekracza ustalone prawa, aż w końcu sięga po wszystko. Aby przywódca mniejszości utrzymał społeczeństwo w ryzach bez większych problemów, musi nim manipulować. Strach, epatowanie nienawiścią, tłumienie najmniejszych objawów buntu - to katalog dostępnych środków legitymizujących nierówność.

Orwell ośmiesza także komunistyczną demagogię, pokazując jak idee, które miały stanowić podstawę istnienia nowego ładu, stają się swoją własną karykaturą. Jednakże trzeba pamiętać, że wszelka wiara w naiwne teorie pozbawiona twórczej refleksji, a umocniona ślepym fanatyzmem prowadzi do zniewolenia. Społeczność, którą rządzi oportunizm, która nie potrafi się zdobyć na sprzeciw i bunt przeciwko nakręcającej się spirali terroru, poddaje się lękowi i przemocy.