Herbatą nazywamy młode liście i niedorozwinięte pączki liściowe krzewu herbacianego, z którego wywodzą się gatunki herbaty: chińska i assańska. Liście herbaty chińskiej (Thea sinensis) mają 5—6 cm długości i 2—3 cm szerokości, a herbaty, assańskiej (Thea assanica) 15—20 cm długości i ok. 6 cm szerokości.
Ojczyzną herbaty są prawdopodobnie Chiny, gdzie napój ta znany był już 2700 lat p.n.e. Z odkryciem herbaty jest związane wiele różnych legend jedną z nich jest legenda o cesarzu Shen Nung, który pewnego razu, gdy czekał w ogrodzie, aż woda się zagotuje, do imbryka wpadł liść rosnącego niedaleko krzewu herbacianego. Smak i aromat otrzymanego naparu, oczarował cesarza i zainteresował go tą rośliną. Jednak pierwsze historyczne, zapisane informacje o tej roślinie pochodzą dopiero z III w. n.e.
Obecnie herbata jest uprawiana na Lance, w Chinach, Indiach, Rosji, Gruzji, Wietnamie, Japonii, a także w Turcji oraz w krajach Ameryki i Afryki Południowej. Liście krzewu herbacianego są wiecznie zielone, kształtu lancetowateg, podłużnego lub wydłużonego owalu, lecz zawsze o silnie ząbkowatych brzegach, a na ich końcach znajdują się charakterystyczne grudki wypełnione aromatycznym olejkiem. Górna powierzchnia liścia jest gładka i połyskująca, na dolnej znajdują się włoski, nadające mu srebrzysty wygląd. W miarę wzrostu liści „srebrzystość” zanika.
Zbiór herbaty jest uzależniony od klimatu, Np. w Gruzji 01 bywa się 4—5 razy w roku, w Chinach, co 20 dni. Zebrane liść herbaty poddaje się specjalnej obróbce, która obejmuje następujące etapy:
1) więdnięcie liści, któremu towarzyszy utrata ok. 30% wód i pewne przemiany biochemiczne;
2) skręcanie ręczne lub maszynowe, które ma na celu wyciśnięcie z liści soku i utlenienie pewnych związków, wskutek czego zmienia się zabarwienie na brązowe lub ciemnobrązowe;
3) fermentacja liści, trwająca ok. 4 godzin;
4) suszenie polegające na przedmuchiwaniu herbaty ogrzanym do (90oC powietrzem);
5) sortowanie wysuszonej herbaty sitami na dwa rodzaje: herbatę liściastą i łamaną.
SKŁAD CHEMICZNY HERBATY
Podstawowymi składnikami herbaty jako używki o charakterystycznych właściwościach smakowo-zapachowych są głównie: alkaloid kofeina, zwana w herbacie teiną (2—4%), garbniki (tanina) nadające herbacie charakterystyczny cierpki smak (6—13%), olejki eteryczne 0,01%).
Poza tym w herbacie występują sole mineralne (5—7%), węglowodany, białka, niewielkie ilości witamin z grupy B. Zawartość wody nie powinna przekraczać 8%.
ZASTOSOWANIE HERBATY
Fizjologiczne działanie herbaty polega na zmniejszeniu uczucia zmęczenia fizycznego i umysłowego, pobudzeniu kory mózgowej, wzmożeniu ciśnienia krwi i zużycia tlenu. Stwierdził to już chiński lekarz w III wieku naszej ery, kiedy polecał ją jako specyfik polepszający skupienie i gibkość umysłu.
Herbata ma również zastosowanie jako:
- Środek lecznicy (może być wykorzystywana w postaci soku ze świeżych liści, ekstraktu lub suchego, drobno utartego proszku do leczenia oparzeń, wewnętrznych i zewnętrznych owrzodzeń, a także do przerywania wymiotów)
- W przemyśle farmaceutycznym, ponieważ zawiera Wit. C i P
- Sterylny preparat witaminy P
- Środki nasenne i przeciwbólowe
- Barwniki Np. żywności
- Stosowana w kosmetyce
- Konserwacja półproduktów spożywczych
- Olej z nasion herbacianych