Państwo- polityczna organizacja społeczeństwa, wyposażona w suwerenną władzę, jest organizacją terytorialną i przymusową. Wg Georgia Jellinka państwo obejmuje trzy elementy: ludność, terytorium i władzę, a więc państwo to wspólnota polityczna ludzi na danym terytorium wyposażona we władzę.
Pod pojęciem państwa należy rozumieć:
· mieszkańcy
· terytorium
· władza
Państwo na przełomie wieków
Starożytność- polis (Grecy), cywitas (civitas- Rzymianie), republika (rzecz publiczna, wspólna), imperium
Średniowiecz e- regnum
W epoce włoskiego odrodzenia za sprawą Nicollo Maciavellego powstał termin lo stato- status. Termin ten stał się podstawą do ‘państwa’- ang. a state, niem. der Staat, fr. l’etat.
W Polsce zaczęto stosować w XIX w. Poprzednie terminy zaczęły stanowić formę państwa.
Cechy państwa
· terytorialność - państwo obejmuje ludzi zamieszkujących dane terytorium zakreślone granicą. Terytorium państwa- obszar lądowy, morski, przestrzeń powietrzna, wody przybrzeżne, obszar pod powierzchnią ziemi, placówki dyplomatyczne oraz statki wodne i powietrzne należące do danego państwa. Państwo zachowuje wyłączność do danego terytorium.
· suwerenność:
- wewnętrzna - władza państwowa jest władzą najwyższą (zwierzchnią) na danym obszarze i sama decyduje o swoim zakresie działania, natomiast inne podmioty polityczne działają za zgodą i w zakresie uznanym przez władze państwowe.
Inna sytuacja PRL- teoretycznie sejm miał władzę, ale najwięcej do powiedzenia miało PSL. Władza nie ma wpływu na przestępczość, a co za tym idzie władza mafii.
- zewnętrzna - państwo jest organizacją niezależną w podejmowaniu decyzji od innych państw. Jest ono suwerenne wtedy, gdy ma zwierzchnią władzę nad terytorium i ludnością i gdy może dobrowolnie nawiązywać równorzędne stosunku z innymi państwami, być członkiem wybranych przez siebie organizacji międzynarodowych oraz swobodnie kształtować swoją formę i ustrój społeczno-gospodarczy.
Współcześnie suwerenność państwa ograniczana jest przez międzynarodowe współzależności ekonomiczne, polityczne i militarne.
· przymusowość - obywatele od urodzenia mają obywatelstwo (więź prawna łącząca człowieka z państwem) danego państwa i podlegają jego prawu. Organa przymusu: prokuratura, administracja, policja (przymus legalny z mocy prawa).
Istnieją dwie podstawowe zasady uzyskiwania obywatelstwa przy urodzeniu: zasada krwi (obowiązuje w Polsce)- dziecko nabywa obywatelstwo rodziców lub matki oraz zasada ziemi (prawo ziemi - obowiązuje w USA) - nabywanie obywatelstwa państwa, w którym się rodzi. Innym sposobem by nabyć obywatelstwo danego państwa jest małżeństwo z obywatelem tego państwa, a także aktem nadania. Są państwa dopuszczające podwójne obywatelstwo.
Koncepcja genezy państwa
- państwo powstało jako efekt umowy społecznej-> John Locke i J.J. Rousseau- porozumienie jednostek ze sobą i z władcą
- państwo powstało na bazie podboju-> Sparta, państwo anglo-normandzkie, Ruś Kijowska (Normanowie)
- koncepcje teistyczne- boskie pochodzenie władzy państwowej. Św. Augustyn-> władza pochodzi od Boga i stąd namaszczenie panującego. Tak było aż do Rewolucji Francuskiej. Przykład: Egipt, Francja
- koncepcja marksistowska-> państwo jest efektem podziału społecznego na klasy: panująca chciała umocnić swoje wpływy dlatego potrzebowała państwa
- koncepcja suwerenności narodów- koncepcja powstała po Rewolucji Francuskiej mówiąca, że lud jest suwerenem.
Funkcje państwa
- zewnętrzna - reprezentatywna, polityka międzynarodowa
- wewnętrzna:
· prawodawcza- ustala ład prawny, normy zachowania
· administracyjna- podaje zakres działań organizacji administracyjnych
· porządkowa- prokuratura, policja
· socjalna- bezpieczeństwo socjalne, dbałość o warunki pracy, BHP, itd.
· Kulturalna- oświata, dbałość o zabytki
Zmiana ustroju państwa może następować na drodze: rewolucji społecznej, prawnej lub poprzez zamach stanu.