Na dobrostan w zakresie żywienia wpływa wartość odżywcza spożywanej żywności w stosunku do zapotrzebowani w zależności od wieku, płci, stopnia aktywności fizycznej, stanu zdrowia i efektywności wykorzystania składników odżywczych przez organizm.
Żywienie jest właściwe, gdy dostarcza wystarczającej ilości energii, białka, tłuszczu węglowodanów, mikroskładników i innych niezbędnych składników, w tym błonnika pokarmowego, dla pokrycia zapotrzebowania organizmu. Jeśli spożycie jest zbyt niskie, mogą wystąpić niedobory pokarmowe. Jeszcze w latach 70-tych uważano, że główną przyczyną niedożywienia był niedobór białka i podjęto poważne starania w celu zwiększenia spożycia żywności wysokobiałkowej. Niedobór energii jest jednak dużo bardziej istotnym problemem niż niedobór białka w populacjach, gdzie niewystarczające spożycie żywności prowadzi często do niedożywienia dzieci.
Podaż i dostępność żywności
Ustabilizowana podaż żywności na poziomie kraju, regionu i gospodarstwa domowego, jest podstawą dobrostanu w zakresie żywienia. Dlatego umocnienie bazy produkcji żywności jest wstępnym warunkiem poprawy żywienia w wielu krajach o niskim dochodzie, gdzie występuje deficyt żywności. Ponadto rolnictwo, rybołówstwo i leśnictwo oraz pokrewne dziedziny wytwórczości wiejskiej zapewniają dochód bezrolnym i ich rodzinom, którzy często należą do grup najbardziej zagrożonych pod względem żywienia.
Najbardziej naglące problemy, które należy rozwiązać to: potrzeba zwiększenia wydajności i standardu życia drobnych producentów oraz upośledzonych pod względem gleby, klimatu lub odległości, potrzeba utrzymania dochodów producentów umożliwiających im zastosowanie technologii zwiększających wydajność i optymalizujących nakłady pracy oraz potrzeba właściwego wsparcia dla rolnictwa ze szczupłych funduszów na rozwój. Jedynie zespolone wysiłki mające na celu zmniejszenie ubóstwa i nierówności społecznych, mogą na trwałe wyeliminować problemy żywieniowe.
Problemy żywieniowe nie są uzależnione wyłącznie od podaży żywności. Często problemem jest fakt, że biedni ludzie nie posiadają środków niezbędnych do pozyskania potrzebnej im żywności. Wprawdzie ogólna dostępność wystarczającej ilości, bezpiecznej żywności o odpowiedniej wartości odżywczej jest podstawowym warunkiem zaspokojenia potrzeb ludności, jednak konieczny jest odpowiedni dostęp każdego gospodarstwa domowego do podaży. Zwiększona produkcja żywności na cele własnego spożycia, jako źródła dochodu oraz pomoc w stabilizacji cen mogą przyczynić się do poprawy żywienia.
W krajach rozwijający się, gdzie około 2/3 ludności mieszka na wsiach, produkcja roślinna i zwierzęca, rybołówstwo i leśnictwo są bezpośrednimi źródłami pozyskania żywności i zapewniają dochód, który może być przeznaczony na zakup żywności. Dlatego ważnymi czynnikami wpływającymi na stan odżywienia są: warunki handlu, skuteczność systemu rynkowego, istnienie sprawiedliwych cen dla producentów i konsumentów, status gospodarstw domowych jako jednostek kupujących lub sprzedających żywność oraz majątek własny rodziny, w tym ilość i jakość posiadanej przez nią ziemi. Robotnicy rolni i ich rodziny, kupujący żywność z zarobków, które często są nieregularne i niepewne, należą do najbardziej zagrożonych brakiem bezpieczeństwa żywnościowego. W krajach, gdzie nie zostały wprowadzone koniecznie reformy rolne, dzierżawcy małych gospodarstw również należą do osób najbardziej zagrożonych. W miastach, w których żywność pozyskiwana jest przede wszystkim na drodze zakupu, sytuacja ludzi biednych jest ściśle związania z wahaniami cen, zmianami warunków zatrudnienia oraz poziomem ich zarobków.
Poprawa żywienia w ubogich gospodarstwach domowych jest ściśle uzależniona od zwiększenia ich dochodu i zasobów. Jednak ubóstwo jest nie tylko określane przez niski dochód i małe zasoby, prowadzące do niskiego poziomu spożycia, ale również przez niski poziom oświaty, złe warunki mieszkaniowe i sanitarne. To, w jakim stopniu zwiększony dochód będzie przeznaczony na poprawę spożycia żywności oraz na cele opieki rodzinnej, w krótkim okresie zależy od aktualnego poziomu dochodu i kształcenia, szczególnie kształcenia matek oraz wzorców społeczno-kulturowych, które mogą wpływać na decyzje.
W krajach rozwijających się na dostęp do żywności wpływa sezonowość produkcji, tworząc różne wzorce podaży żywności. Sezonowość produkcji rolnej może prowadzić do okresowych zaburzeń bilansu energetycznego, które często zbiegają się z występowaniem chorób zakaźnych. Dlatego najniższy sezonowy poziom spożycia zbiega się z wysokim wydatkiem energetycznym na pracę w gospodarstwie, wysokimi cenami żywności, rozpowszechnieniem chorób zakaźnych i często poważnym zadłużeniem.
Dostęp do żywności na obszarach wiejskich jest także uzależniony od struktury upraw, w tym płodów podstawowych i dodatkowych, oraz upraw nieżywnościowych przeznaczonych na sprzedaż. Uprawy na sprzedaż uzupełniają zwykle uprawy żywnościowe i dochód uzyskany z ich sprzedaży może być przeznaczony do uzupełnienia żywności pochodzącej z własnej produkcji żywnością pozyskaną na rynku.
Stosowany system rolnictwa oddziałuje na poziom zatrudnienia, szczególnie w przypadku robotników rolnych, którzy często są najbiedniejszymi i najbardziej zagrożonymi członkami społeczeństwa. Możliwość zatrudnienia i dochód uzyskany z pracy są na wsi podstawowymi czynnikami warunkującymi stan odżywienia ludzi biednych. Gdy poziom tych wydatków jest wysoki, może to prowadzić w konsekwencji do niedożywienia.
Podstawowym wymaganiem dla różnych krajów jest sformułowanie i wprowadzenie narodowych planów działania z określonymi strategiami i działaniami w celu zwalczania niedoborów mikroskładników. Do dziś wiele krajów, które próbowały rozwiązać różne problemy dotyczące mikroskładników, zmagało się z każdym z nich oddzielnie. Oceny wskazują, że programy wprowadzone dla każdego z mikroskładnika często w niewielkim stopniu obejmowały ludność zagrożoną. Tylko kilka krajów rozwinęło integralne, uzupełniające się i trwałe programy.
Właściwe informacje nie tylko o aspektach zdrowotnych, ale też o czynnikach żywnościowych, społeczno-kulturowych i ekonomicznych są koniecznie do bardziej efektywnego planowania, wprowadzania lub oceny programów zwalczania niedoborów mikroskładników.
