Anatomia człowieka

Kręgosłup : zbudowany jest z 32-34 kręgów dzieli się na odcinki: szyjny-7 kręgów , piersiowy-12 kręgów , lędźwiowy-5 kręgów , krzyżowy-5 kręgów , guziczny-3 do 5 kręgów.

Budowa kręgu szczytowego ( atlas ): łuk przedni , dołek zębowy , otwór kręgowy , dołek stawowy górny , wyrostek poprzeczny , łuk tylny. Budowa kręgu obrotowego: ząb , powierzchnia stawowa górna , wyrostek poprzeczny , wyrostek stawowy dolny , trzon. Budowa kręgu szyjnego: trzon , guzek przedni wyrostka poprzecznego , guzek tylny wyrostka poprzecznego , łuk kręgu , wyrostek kolczysty , otwór kręgowy , wyrostek stawowy , otwór wyrostka poprzecznego. Budowa kręgu piersiowego: trzon , dołki żebrowe górny i dolny , wyrostki stawowe górne i dolne , dołek żebrowy na wyrostku poprzecznym , wcięcie kręgowe , wyrostek kolczysty.
Klatka piersiowa – klatkę piersiowa tworzy 12 kręgów piersiowych , 12 par żeber oraz mostek. Żebra: sprężyste listewki o budowie kostno-chrzęstnej , pierwsze 7 par żeber łączy się bezpośrednio z mostkiem (ż. prawdziwe ) następne trzy pary łączą się z mostkiem pośrednio poprzez żebro 7 ( ż. rzekome ) dwie ostatnie pary stanowią żebra wolno zakończone ( ż. wolne ). Budowa żebra: głowa , szyjka , guzek , kąt , trzon – żebra. Mostek: budowa: rękojeść mostka , wcięcie szyjne , wcięcie obojczykowe , wcięcie żebrowe , trzon mostka , wyrostek mieczykowaty.
Obręcz kończyny górnej : obojczyk jest to kość długa w niej można wyróżnić trzon i dwa końce mostkowy i barkowy , budowa: koniec barkowy , kresa czworoboczna , guzek stożkowaty , wycisk więzadła żebrowo-obojczykowego , koniec mostkowy.
Łopatka : typowa kość płaska , budowa: dół nadgrzebieniowy , wcięcie łopatki , wyrostek kruczy , wyrostek barkowy , grzebień łopatki , dół podgrzebieniowy , wydrążenie stawowe.

Kończyna górna wolna: kość ramieniowa : budowa : głowa , guzek większy , guzek mniejszy , grzebień guzka mniejszego , grzebień guzka większego , nadkłykieć boczny , nadkłykieć przyśrodkowy , dół łokciowy. Kości przedramienia kość promieniowa budowa: głowa kości promieniowej , szyjka , guzowatość kości promieniowej , wyrostek rylcowaty. Kość łokciowa budowa: wyrostek łokciowy , wyrostek dziobiasty , wcięcie bloczkowe , guzowatość kości łokciowej , wcięcie promieniowe , głowa , wyrostek rylcowaty.
Kości ręki i przedramienia : kość promieniowa , kość łokciowa , kość łódeczkowata , kość księżycowata , kość trójgraniasta , kość grochowata , kość czworoboczna większa , kość czworoboczna mniejsza , kość główkowata , kość haczykowata , kości śródręcza ( pięć ) , paliczki bliższe , paliczki środkowe , paliczki dalsze , staw siodełkowaty.

Stałe elementy stawów: powierzchnie stawowe , torebka stawowa , jama stawowa , więzadła stawowe , obrąbki stawowe , krążki stawowe , łękotki stawowe.
Staw szczytowo – potyliczny jest utworzony przez połączenie kłykci potylicznych z dołkami stawowymi górnymi kręgu szczytowego , ruch wykonywane w tym stawie to zginanie i prostowanie głowy w płaszczyźnie strzałkowej oraz ruchy boczne w płaszczyźnie czołowej zakres ruchów wynosi około 300.
Staw mostkowo – obojczykowy utworzony przez mostkowy koniec obojczyka i wcięcie obojczykowe mostka , gruba torebka stawowa wzmocniona jest przez następujące więzadła: więzadło mostkowo – obojczykowe przednie i tylne łączące koniec mostkowy obojczyka z rękojeścią mostka , więzadło międzyobojczykowe biegnące nad wcięciem szyjnym , więzadło żebrowo – obojczykowe przyczepione do chrząstki pierwszego żebra i do dolnej powierzchni obojczyka.
Staw barkowo – obojczykowy w tym stawie łączą się wyrostek barkowy łopatki i koniec barkowy obojczyka , torebka stawowa wzmocniona jest więzadłami: barkowo – obojczykowym biegnącym od górnej powierzchni wyrostka barkowego do górnej powierzchni obojczyka , kruczo – obojczykowym.
Staw ramienny utworzony przez głowę kości ramieniowej i panewkę łopatki , nie ma ograniczeń więzadłowych a od uszkodzeń chronią go mięśnie , torebkę stawową wzmacniają więzadło kruczo – ramienne , zakres ruchów odbywa się w trzech płaszczyznach ruchy zginania , prostowania w pł. strzałkowej , ruch odwodzenia i przywodzenia w pł. czołowej , ruchy obrotowe ( skręty ) ramienia do wewnątrz i na zewnątrz w pł. poprzecznej.
Staw biodrowy tworzy go panewka kości miednicznej i głowa kości udowej , torebkę stawową wzmacniają więzadła: biodrowo – udowe rozpoczyna się poniżej kolca biodrowego przedniego dolnego , a kończy na kresie międzykrętarzowej , łonowo – udowe odchodzi od trzonu i górnej gałęzi kości łonowej a kończy się w dolnym odcinku kresy międzykrętarzowej , kulszowo – udowe odchodzi od trzonu kości kulszowej do brzegu przedniego do krętarza większego , zakres ruchów w stawie to zginanie i prostowanie w pł strzałkowej , odwodzenie i przywodzenie w pł czołowej , skrętne ruch uda do wewnątrz i zewnątrz w pł poprzecznej.
Staw kolanowy utworzony jest przez wypukłe powierzchnie stawowe kłykci kości udowej i wklęsłe powierzchnie stawowe kłykci kości piszczelowej. Łękotki znajdują się w obrębie torebki stawowej , między kości udową i piszczelową , rola łękotek to amortyzacja oraz lepiej dopasowują do siebie powierzchnie stawowe.

Mięśnie klatki piersiowej : piersiowy większy pp przymostkowa część obojczyka , przednia powierzchnia mostka , chrząstki żebrowe żeber I – IV pk grzebień guzka większego kości ramiennej cz przywodzi ramię , obraca ramię ku wewnątrz , opuszcza podniesione ramię , piersiowy mniejszy pp przednia powierzchnia II – VI żebra pk wyrostek kruczy łopatki cz obniża łopatkę , przy ustalonej łopatce unosi żebra , zębaty przedni pp boczna powierzchnia klatki piersiowej od I – IX żebra pk kąt dolny i brzeg przyśrodkowy łopatki cz część górna mięśnia przesuwa łopatkę do przodu , część dolna obraca łopatkę pociągając do przodu jej kąt dolny , międzyżebrowe zewnętrzne pp dolny brzeg żebra wyższego pk górny brzeg żebra niższego cz unoszą żebra – mięśnie wdechowe , międzyżebrowe wewnętrzne pp dolny brzeg żebra wyższego pk górny brzeg żebra niższego cz opuszczają żebrz – mięśnie wydechowe.
Mięśnie brzucha : prosty brzucha pp chrząstki V – VII żebra pk kość łonowa i spojenie łonowe cz zgina tułów , obniża żebra , unosi miednicę , skośny zewnętrzny pp powierzchnia zewnętrzna V – XII żebra pk grzebień biodrowy , więzadło pachwinowe , kresa biała cz obraca tułów w stronę przeciwną , zgina i pochyla ku bokowi , skośny wewnętrzny pp X – XII żebro pochewka mięśnia prostego brzucha , kresa biała pk powięź lędźwiowo-biodrowa , grzebień kości biodrowej cz obraca , zgina i pochyla tułów w swoją stronę , obniża żebra , poprzeczny brzucha pp powięź wewnętrzna VII – XII żebra , powięź piersiowo-lędźwiowa pk więzadło pachwinowe , pochewka mięśnia prostego brzucha , kresa biała cz zwiększ ciśnienie w jamie brzusznej , czworoboczny lędźwi pp XII żebro , wyrostki poprzeczne kręgów lędźwiowych pk grzebień biodrowy cz obniża XII żebro , zgina bocznie tułów.
Mięśnie grzbietu : powierzchowne mięśnie grzbietu: kolcowo-ramienne : czworoboczny pp kość potyliczna , więzadło karkowe , wyrostki kolczyste kręgów szyjnych i piersiowych pk wyrostek barkowy i grzebień łopatki cz unosi łopatkę , zbliża łopatkę do kręgosłupa , pochyla głowę w bok i skręca w stronę przeciwną , najszerszy grzbietu pp wyrostki kolczyste 6 dolnych kręgów piersiowych , kręgów lędźwiowych , kość krzyżowa , grzebień biodrowy pk grzebień guzka mniejszego kości ramiennej cz przywodzi do dołu i obraca ramię do wewnątrz , równoległoboczny pp wyrostki kolczyste kręgów szyjnych VI – VII oraz piersiowych I – II pk brzeg przyśrodkowy łopatki cz zbliża łopatkę do kręgosłupa , dźwigacz łopatki pp wyrostki poprzeczne kręgów szyjnych od I do IV pk górna część brzegu przyśrodkowego łopatki cz unosi i zbliża łopatkę do kręgosłupa , przy ustalonej łopatce pochyla głowę ku tyłowi i bokowi , kolcowo-żebrowe : zębaty tylny górny pp wyrostki kolczyste VI i VII kręgów szyjnych i I – II kręgów piersiowych pk powierzchnia zewnętrzna żeber od II do V cz unosi żebra , jest mięśniem wdechowym , zębaty tylny dolny pp powięź lędźwiowo-piersiowa na wysokości wyrostków kolczystych kręgów piersiowych XI i XII pk żebra od IX do XII cz ustala żebra dolne pomocniczy mięsień wydechowy ,
Głębokie mięśnie grzbietu : długie : płatowaty : głowy pp wyrostki kolczyste , więzadło nadkolcowe dwóch górnych kręgów piersiowych oraz więzadło karkowe od III do VII kręgu szyjnego pk wyrostek sutkowaty kości skroniowej i kresa karkowa górnej kości potylicznej , szyi pp wyrostki kolczyste i więzadło nadkolcowe III i V kręgu piersiowego pk guzki tylnych wyrostków poprzecznych trzech górnych kręgów szyjnych cz gł i szyi kurcząc się obustronnie zginają głowę i szyje w tył a przy działaniu jednostronnym skręcają głowę i szyję w tę samą stronę po której działają ,
Krzyżowo-grzbietowy rozdziela się na dwa pasma m. biodrowo-żebrowy pp grzebień kości biodrowej pk kąty żeber , najdłuższy pp grzebień kości biodrowej , wyrostki kolczyste od I lędźwiowego do IV krzyżowego , wyrostki poprzeczne kręgów piersiowych od VII do XII pk żebra i wyrostki poprzeczne kręgów piersiowych i szyjnych cz prostuje kręgosłup w działaniu obustronnym , jednostronnie zgina bocznie kręgosłup ,
Poprzeczno-kolcowy : półkolcowy składa się z trzech warstw – powierzchowna utworzona przez m. półkolcowy środkowa utw. przez m. wielodzielny głęboka utw. przez mm. skręcające , półkolcowy kl. piersiowej i szyi pp wyrostki poprzeczne wszystkich kręgów piersiowych pk wyrostki kolczyste górnych pięciu kręgów piersiowych i kręgów szyjnych z wyjątkiem szczytowego , półkolcowy głowy pp wyrostki poprzeczne górnych kręgów piersiowych i dolnych kręgów szyjnych pk kość potyliczna powyżej kresy karkowej dolnej cz obydwa mięśnie działając jednostronnie zginają kręgosłup w odcinku piersiowym i szyjnym oraz głowę w kierunku bocznym i powodują obrót w stronę przeciwną , przy działaniu obustronnym prostują kręgosłup w odcinku szyjnym lub zginają głowę ku tyłowi , wielodzielny pp kość krzyżowa , grzebień biodrowy , powięź piersiowo-lędźwiowa oraz wyrostki suteczkowatych kręgów lędźwiowych i wyrostkach poprzecznych kręgów piersiowych pk wyrostki kolczyste kręgów lędźwiowych , piersiowych i szyjnych ( z wyjątkiem kręgu szczytowego ) , skręcające biegną wzdłuż całego kręgosłupa pp wyrostki poprzeczne pk wyrostki kolczyste cz wielodzielne i skręcające przy skurczu obustronnym prostują kręgosłup , działając jednostronnie zginają go bocznie obracają w stronę przeciwną.
Krótkie mięśnie grzbietu : międzykolcowe występują między wszystkimi kręgami części szyjnej i lędźwiowej łącząc ze sobą wyrostki kolczyste cz prostują kręgosłup w odcinkach szyjnym i lędźwiowym , międzypoprzeczne występują jako mięśni podwójne łącząc sąsiednie wyrostki poprzeczne kręgów szyjnych i lędźwiowych cz zgina kręgosłup bocznie , dźwigacze żeber 12 z każdej strony pp wyrostki poprzeczne 11 kręgów piersiowych i VII szyjnego pk włókna biegną skośnie i kończą się na następnym żebrze cz współdziałają w ruchach prostowania kręgosłupa w pochylaniu go w kierunku bocznym i obracaniu.
Podpotyliczne cz zespól krótkich mięśni które prostują i obracają głowę : prosty tylny większy głowy pp wyrostek kolczysty kręgu obrotowego pk poniżej kresy karkowej dolnej , prosty tylny mniejszy głowy pp guzek tylny kręgu szczytowego pk kresa karkowa dolna , prosty boczny głowy pp wyrostek poprzeczny kręgu szczytowego pk wyrostek szyjny kości potylicznej , skośny górny głowy pp wyrostek poprzeczny kręgu szczytowego pk poniżej kresy karkowej dolnej kości potylicznej , skośny dolny głowy pp wyrostek kolczysty kręgu obrotowego pk wyrostek poprzeczny kręgu szczytowego.
Mięśnie obręczy kończyny górnej : naramienny pp boczny odcinek obojczyka , wyrostek barkowy , grzebień łopatki pk guzowatość naramienna kości ramiennej cz zgina ramię , odwodzi ramię prostuje i cofa ramię , nadgrzebieniowy pp dół nadgrzebieniowy łopatki pk powierzchnia guzka większego kości ramiennej cz odwodzi ramię , podgrzbieniowy pp dół podgrzebieniowy łopatki pk środkowa część guzka większego kości ramiennej cz wspomaga odwodzenie ramienia , skręca ramię na zewnątrz , obły mniejszy pp brzeg boczny łopatki i powięzi podgrzebieniowej pk dolna cześć guzka większego kości ramiennej cz obraca ramię na zewnątrz , przywodzi ramię , obły większy pp dolny kąt łopatki pk grzebień guzka mniejszego kości ramiennej cz przywodzi ramię obraca je do wewnątrz , podłopatkowy pp dół podłopatkowy pk guzek mniejszy k. ramiennej torebka stawu ramiennego cz przywodzi , obraca ramię do wewnątrz , napina torebkę stawu ramiennego.
Mięśnie kończyny górnej wolnej : mięśnie ramienia : dwugłowy ramienia pp głowa długa – guzek nadgrzebieniowy łopatki , głowa krótka – wyrostek kruczy łopatki pk guzowatość kości promieniowej , powięź przedramienia poprzez rozcięgno m. dwugłowego cz zgina i odwraca przedramię , głowa długa odwodzi ramię , krótka przywodzi i zgina ramię , ramienny pp dolna część przedniej powierzchni kości ramiennej pk guzowatość kości łokciowej cz zgina przedramię , kruczo-ramienny pp wyrostek kruczy łopatki pk powierzchnia przyśrodkowa trzonu kości ramiennej cz zgina przedramię , trójgłowy ramienia pp głowa długa – guzek podpanewkowy łopatki głowa boczna – górna część tylnej powierzchni trzonu kości ramiennej głowa przyśrodkowa – dolna część tylnej powierzchni trzonu k. ramiennej pk wyrostek łokciowy kości łokciowej cz glowa długa przywodzi ramię.
Mięśnie przedramienia : przednie ( mm. Dłoniowy ) : zginacze nadgarstka : zginacz nadgarstka łokciowy pp wyrostek dziobiasty kości łokciowej pk kość grochowata , haczykowata i podstawa V kość i śródręcza cz zgina i przywodzi rękę w stawie promieniowo-nadgarstkowym , zginacz nadgarstka promieniowy pp nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej pk podstawa II i III kości śródręcza cz zgina i nawraca przedramię , zgina i odwodzi rękę ,
Zginacze placów : zginacz powierzchowny palców pp nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej , wyrostek dziobasty kości łokciowej , przednia powierzchnia kości promieniowej pk podstawy paliczków środkowych palców II-V cz zgina rękę w stawie nadgarstkowym , zgina palce w stawach śródręczno-palcowych i międzypaliczkowych bliższych , zginacz głęboki palców pp górna polowa trzonu kości łokciowej pk podstawy dalszych paliczków II-V cz zgina palce w stawach śródręczno-paliczkowych i międzypaliczkowych , zgina rękę w stawie promieniowo-nadgarstkowym ,
Zginacz długi kciuka pp środkowa część trzonu kości promieniowej pk podstawa dalszego paliczka kciuka cz zgina kciuk ,
Dłoniowy długi pk rozcięgno dłoniowe cz zgina przedramię w stawie łokciowym ,
Nawrotny obły pp nadkłykieć przyśrodkowy kości ramiennej pk środkowa część kości promieniowej cz nawraca przedramię , zgina przedramię w stawie łokciowym ,
Nawrotny czworoboczny pp dolna część trzonu kości łokciowej pk dolna część przedniej powierzchni kości promieniowej cz nawraca przedramię.
Boczne , tylne : prostowniki nadgarstka : prostownik nadgarstka łokciowy pp nadkłykieć boczny kości ramiennej pk grzbietowa powierzchnia podstawy V kości śródręcza cz prostuje i przywodzi rękę w stawie promieniowo-nadgarstkowym , prostownik nadgarstka promieniowy długi pp nadkłykieć boczny , brzegu bocznego kości ramiennej pk grzbietowa powierzchnia podstawy II kości śródręcza cz prostuje i odwodzi rękę w stawie promieniowo-nadgarstkowym , prostownik nadgarstka promieniowy krótki pp nadkłykieć boczny kości ramiennej pk grzbietowa powierzchnia III kości śródręcza cz odwodzi rękę w stronę promieniową , prostuje rękę ,
Prostowniki palców pp nadkłykieć boczny kości ramiennej , więzadło poboczne promieniowe powięź przedramienia pk podstawy dalsze paliczków palców II do V cz najsilniejszy prostownik ręki : prostownik palca małego , prostownik wskaziciela cz prostuje palec wskazujący , prostownik kciuka długi , prostownik kciuka krótki ,
Odwodziciel długi kciuka pp powierzchnia tylna błony międzykostnej , trzon kości promieniowej i trzon kości łokciowej pk podstawa I kości śródręcza cz prostuje i odwodzi kciuk w stawie nadgarstkowo-śródręcznym ,
Ramienno-promieniowy pp boczny brzeg dalszej przy nasady kości ramiennej pk wyrostek rylcowaty kości promieniowej cz zgina przedramię w stawie łokciowym , odwraca lub nawraca przedramię ,
Odwracacz pp nadkłykieć boczny kości ramiennej pk boczna i przednia powierzchnia kości promieniowej w górnej jej części cz odwraca przedramię.
Mięśnie ręki : mięśnie kłębu kciuka : odwodziciel krotki pp kość łódeczkowata pk boczna strona bliższego paliczka kciuka cz odwodzi kciuk , zginacz krótki pk podstawa bliższego paliczka kciuka cz zgina kciuk , przywodziciel kciuka pp głowa poprzeczna – powierzchnia dłoniowa III kości śródręcza , głowa skośna – kość główkowata pk podstawa bliższego paliczka kciuka cz przywodzi kciuk do palca II , przeciwstawiacz kciuka pp kość czworoboczna większa pk brzeg boczny I kości śródręcza cz przeciwstawia kciuk pozostałym palcom ,
Kłębu palca małego ( kłębik ) : odwodziciel palca małego pp kość grochowata pk podstawa bliższego paliczka palca małego cz odwodzi palec mały od palca IV , zginacz krótki palca : pp kość haczykowata pk podstawa bliższego paliczka małego cz zgina palec w stawie śródręczno-palcowym , przeciwstawiacz palca małego pp kość haczykowata pk brzeg łokciowy V kości śródręcza cz przybliża palec mały i przeciwstawia go kciukowi , dłoniowy krótki pp rozcięgna dłoniowe pk skóra ponad kłębikiem cz marszczy skórę ,
Środkowe : glistowate pp ścięgna zginacza głębokiego palców pk rozcięgna grzbietowate palców II-V cz zgina palce w stawach śródręczno-paliczkowych , prostuje w stawach międzypaliczkowych ,
Międzykostne : dłoniowe pp dwiema głowami na dwóch kościach śródręcza pk rozcięgna grzbietowe palców II-IV cz odwodzi palce II i IV od palca III , odwodzi i przywodzi palec III , międzykostne dłoniowe pp kości śródręcza II , IV , V pk rozcięgna grzbietowe palców II , IV , V cz przywodzi palce II , IV i V do palca III.
Rodzaje mięśni wrzecinowaty , półpierzasty , pierzasty , dwugłowy , płaski , posiadający smugi ścięgniste , dwubrzuścowy , okrężny
Podział ze względu na kształt długie – występują głównie w obrębie kończyn , szerokie – większość z nich wytwarza ściany jamy klatki piersiowej i jamy brzusznej , krótkie – występują w okolicach gdzie ruchy są niewielkie , lecz wymagają dużej siły ( np. wokół kręgosłupa ) , wachlarzowate – jeden z ich przyczepów jest bardzo rozległy w stosunku do drugiego ( np. Zębaty przedni ) , mieszane np. mięśnie okrężne
Podział ze względu na ułożenie włókien mięśniowych i włókien ścięgna wrzecionowate – w których kierunek przebiegu włókien mięśnia i ścięgna układa się wzdłuż jednej linii , półpierzaste – włókna odchodzą od ścięgna jednostronnie pod pewnym kątem , pierzaste – włókna odchodzą od ścięgna obustronnie również pod kątem , dwubrzuścowe – w których przebieg włączone jest ścięgno pośrednie , mm. Podzielone przez poprzecznie biegnące smugi ścięgniste
Budowa mięśnia namięsna , śródmięsna , omięsna , włókno nerwowe

Mięśnie działające na staw łokciowy : zginanie: mięśnie – dwugłowy ramienia , ramienny , nawrotny obły , prostownik promieniowy długi nadgarstka , prostownik promieniowy krótki nadgarstka , zginacz promieniowy nadgarstka , zginacz łokciowy nadgarstka , zginacz powierzchowny palców , dłoniowy długi
Prostowanie : mięśnie – trójgłowy ramienia , łokciowy
Odwracanie : mięśnie – dwugłowy ramienia , odwracacz
Nawracanie : mięśnie – nawrotny obły , nawrotny czworoboczny , zginacz promieniowy nadgarstka , prostownik promieniowy długi nadgarstka , dłoniowy długi.
Mięśnie działające na staw ramienny : zginanie : mięśnie – dwugłowy ramienia , kruczo-ramienny , naramienny ( część obojczykowa ) , nadgrzebieniowy , podgrzebieniowy ,
Prostowanie : trójgłowy ramienia ( głowa długa )
Najszerszy grzbietu, obły większy, ramienny i łokciowy
Odwodzenie naramienny, nadgrzebieniowy, dwugłowy ramienia(głowa długa), podgrzebieniowy
Przywodzenie najszerszy grzbietu, obły większy, piersiowy większy, trójgłowy ramienia, podłopatkowy, kruczo-ramienny, dwugłowy ramienia(głowa krótka)
Rotacja do wewnątrz najszerszy grzbietu, obły większy, podłopatkowy, piersiowy większy, naramienny (część obojczykowa), dwugłowy ramienia (głowa długa)
Rotacja na zewnątrz podgrzebieniowy, naramienny (cześć grzbietowa), obły mniejszy, nadgrzebieniowy.
Mięśnie działające na staw promieniowo-nadgarstkowy zginanie zginacz powierzchowny palców zginacz głęboki palców , zginacz promieniowy nadgarstka , zginacz łokciowy nadgarstka , zginacz długi kciuka , odwodziciel długi kciuka , dłoniowy długi
Prostowanie prostownik palców , prostownik wskaziciela , prostownik promieniowy długi nadgarstka , prostownik promieniowy krótki nadgarstka , prostownik długi kciuka
Odwodzenie zginacz promieniowy nadgarstka , prostownik promieniowy długi nadgarstka , odwodziciel długi kciuka , prostownik krótki kciuka , prostownik wskaziciela , zginacz długi kciuka
Przywodzenie prostownik łokciowy nadgarstka , zginacz łokciowy nadgarstka , zginacz głęboki palców

Układ pokarmowo-trawienny – rola to trawienie, przetwarzanie pokarmów które jutro spożywa ( białka do aminokwasów, węglowodany do cukrów prostych, tłuszcze do glicerolów ). Trawienie dzielimy na chemiczne ( poprzez enzymy trawienne i reakcje chemiczne ) i mechaniczne ( poprzez rozdrabnianie pokarmu i ruchy jelit ). Budowa : jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelita ( 1 cienkie 4-5m dzieli się na dwunastnice ( końcowe trawienie ) i czcze i kręte, 2 grube ( dzieli się na kątnica, okrężnica, odbytnica ), wątroba ( jest największym gruczołem ustroju ludzkiego która pełni czynności- produkcja żółci pełni ważną rolę jako narząd odtruwający organizm dzięki udziałowi w przemianie azotu ) , trzustka ( jest 2 co do wielkości gruczołem trawiennym wydziela sok trzustkowy - trypsyna, amylaza, lipaza – Leży poprzecznie w górnej części jamy brzucha ). Ściana dróg pokarmowych składa się z: błony śluzowej, warstwy mięśniowej, warstwy zewnętrznej, otrzewnej. Enzymy trawienne: pepsyna, podpuszczka.
Układ oddechowy : rola to wymiana gazowa. Górne drogi oddechowe: jama nosowa ( funkcje: nawilżanie, oczyszczanie, ogrzewanie powietrza ), gardło ( to lejkowaty twór ). Dolne drogi oddechowe: krtań ( jest miejscem powstawania głosu ), tchawica, oskrzela ( prawe biegnie pionowo w dół natomiast lewe biegnie skośnie następnie rozkrzewiają się na oskrz płatowe, segmentowe, oskrzeliki płacikowe, końcowe ( oddechowe ). Płuca : zbudowane są z płatów ( w prawym płucu są trzy płaty górny środkowy i dolny a w lewym płucu płat górny i dolny ), zbudowane są z segmentów po 10 w każdym płucu te segmenty składają się z płacików, płaciki z gronów a te z pęcherzyków płucnych w obrębie których zachodzi wymiana gazowa.
Układ wydalniczy: wydala ( produkty przemiany materii amoniak, mocznik, kwas moczowy, kreatynina), Budowa: nerki ( parzyste, 10-12 cm, kształtu fasoli, leżą pod żebrami poza jamą brzuszną, lewe leży od 11 kręgu piersi do 2 kręgu lędź, prawa leży od 12 pierś do 3 lędź, nerki są obłożone tkanka tłuszczową która je podtrzymuje, stabilizuje, nerka składa się z 2 warstw kory na zewnątrz i rdzeń wewnątrz, kora nerki tworzy słupy i między słupami tzw. piramidy, nefron to podstawowa jednostka czynnościowa i strukturalna nerki w niej odbywa się filtracja krwi, zbudowany jest z: ciałka nerkowego które otoczone jest naczyniami włosowatymi ), moczowód ( długi przewód ok. 30 cm biegnie do pęcherza moczowego ), pęcherz ( złożony jest z 3 warstw wewnętrznej, środkowej, błony zewnętrznej, znajduje się w miednicy środkowej za spojeniem łonowym, pojemność 200-300 ml, zamknięty jest m. zwierającym, przechodzi w cewkę moczową ), cewka ( dł kilka do kilkanaście cm, u mężczyzn stanowi wspólną drogę dla moczu i nasienia).
Układ płciowy: męskie narządy płciowe: jądra ( miejsce gdzie powstają plemniki, powstają w jamie brzusznej następnie zstępują do moszny ), najądrza ( znajdują się w jądrach to miejsce dojrzewania plemników ), nasieniowód ( jest przewodem przeprowadzającym nasienie z najądrza do cewki mocz. ), pęcherzyki nasienny ( miejsce gdzie plemniki zostają zaopatrzone w płyn ), gruczoł krokowy ( stercz ), moszna ( obszerny luźny worek skórny w którym są umieszczone jądra ), prącie ( przebiega w nim cewka moczowa ). Żeńskie narządy płciowe: jajniki ( parzyste, wyprowadzane są do jajowodów ), jajowody ( wyprowadzane są do macicy ), macica ( miejsce gdzie dochodzi do rozwoju zarodka, płodu i wydalania go poza ustrój matczyny po zakończeniu rozwoju ), pochwa ( wprowadza plemniki ), srom oraz łechtaczka ( ułatwiają wprowadzenie plemników ).
Układ wydzielania wewnętrznego: gruczoły dokrewne wydzielają hormony do krwi, hormony: umożliwiają i zapewniają rozwój fizyczny, płciowy i umysłowy oraz regulują i koordynują czynności różnych narządów przyczyniając się do utrzymania stałości składu wewnętrznego organizmu, poszczególne hormony działają na określone narządy lub tkanki. Rodzaje gruczołów: przysadka ( jest nieparzystym gruczołem o średnicy 1 cm, leży u podstawy mózgu, w środku w dole tureckim, składa się z 2 części przedniego-produkuje tropy. i tylnego płata wydziela hormony: somatotropina-odpowiada za wzrost, advenokortykotropowy-ACTH- hormony tropowe pobudzają inne gruczoły, ACTH-pobudza czynność kory nadnerczy, tyreotropowy- pobudza rozwój i czynność tarczycy, gonadotropowe-pobudzają czynność gruczołów płciowych ), tarczyca ( nieparzysta, składa się z 2 płatów, leży w przedniej części szyi na tchawicy, produkuje hormony: tyroksyna-reguluje przemiany materii, trójjodotyronina, praca tarczycy uzależniona jest od jodu pierwiastka chemicznego ), przytarczyce ( parzyste, leża w tylnej powierzchni tarczycy, są niezależne od przysadki i ukł nerwowego, jedne produkują hormony regularnie inne stymulują produkcję w razie zapotrzebowania, produkują hormony: kalcytonina-reguluje gospodarkę wapna w org, parothormon ), nadnercza ( leżą na nerkach, hormony kory nadnerczy: kortykosteron-wpływa ma podobne działanie jak aldosteron, hydrokortyzon-stymuluje rozpad białka i stres, aldosteron-działa na nerki powodując zatrzymanie sodu z równoczesnym wydalaniem potasu ), hormony rdzenia nadnerczy: adrenalina-podnosi ciśnienie krwi, zwiększa ilość glukozy we krwi, hormon pobudzenia, walki, noradrenalina-ułatwia przewodzenie impulsu nerwowego z jednej komórki do drugiej ), trzustka : składa się z aparatu wysepkowego, hormony: insulina-obniża poziom cukru we krwi, umożliwia przewodzenie glukozy do komórek mięśniowych, glukagon. Gruczoły płciowe: jajniki:( produkują komórki jajowe żeńskie, hormony: estrogen -w czasie wzrostu, wygląd zewnętrzny, głos, progesteron-w czasie ciąży ), jądra: oprócz męskich komórek płciowych, hormony: testosteron-rozwój męskich cech płciowych, androgeny), szyszynka: (leży w mózgowiu, hormony: melatoninę-działa hamująco na gruczoły płciowe, produkowana jest w nocy, zależy od światła słonecznego, reguluje sen), grasica: ( leży w śródpiersiu za mostkiem, produkuje limfocyty)
Układ nerwowy. Rola: kieruje pracą wszystkich układów i narządów, utrzymuje łączność wewnętrzną organizmu ze światem zewnętrznym, przenosi informacje w obrębie organizmu przez impulsy nerwowe, kieruje pracą, scala. Cechuje się pamięcią ( możliwością zapamiętywania).
Zbudowany jest z tkanki nerwowej. Podstawowym elementem jest komórka nerwowa ( neuron) oprócz neuronów wchodzą też w skład komórki glejowe ( nie są pobudliwe są tkanką podporową, chronią neurony, częściowo wpływają na odżywianie).

Rola komórki: przewodzenie informacji w postaci impulsów nerwowych.
Układ nerwowy możemy podzielić na: układ centralny ( ośrodkowy), obwodowy.
Centralny układ nerwowy zbudowany jest z: mózgowia, rdzenia przedłużonego.
Mózgowie – znajduje się w jamie czaszki. Składa się z:
- mózgu- główna masa mózgowia,
- móżdżku- znajduje się u podstawy mózgu,
- rdzenia przedłużonego, miejsce gdzie mózgowie przechodzi w rdzeń kręgowy.
Mózg składa się z dwóch półkul. Powierzchnia mózgu jest pofałdowana, na jej powierzchni znajdują się zakręty, bruzdy. Półkula lewa i prawa połączona jest spoidłem wielkim. W obrębie półkul mózgu są:
- płaty ( czołowy, ciemieniowy, potyliczny, skroniowy) leżą w tych okolicach gdzie kości.
Na przekroju poprzecznym mózgowie ma dwie warstwy:
- istotę szarą, jest na zewnątrz, otacza cały mózg. Znajdują się tam ośrodki czuciowe i ruchowe ( rozróżniają dźwięki, obraz, ruchy),
- istota biała, jest wewnątrz istoty szarej, znajdują się tam skupiska ciał komórek nerwowych ( jądra podkorowe) utworzona jest z wypustek komórek nerwowych. Są tam drogi nerwowe, szlaki, skupiska włókien nerwowych.
Międzymózgowie składa się z podwzgórza oraz wzgórza. Półkule mózgu określone są jako kresomózgowie. Rdzeń przedłużony, most, śródmózgowie tworzą pień mózgu.
Rdzeń kręgowy to sznur ok. 1cm średnicy trochę spłaszczony, zaczyna się u podstawy czaszki i wychodzi otworem potylicznym, biegnie w głąb kanału kręgowego do II kręgu lędźwiowego.
Przekrój poprzeczny rdzenia kręgowego.

Obwodowy układ nerwowy.
Zbudowany jest z nerwów obwodowych, które dzielą się na: nerwy czaszkowe( 12 par) i nerwy rdzeniowe ( 31 par).
Nerw – to splot i mieszanina wypustek komórek nerwowych.
Od mózgowia odchodzi w różne strony 12 par nerwów czaszkowych: węchowy, wzrokowy, okoruchowy, bloczkowy, trójdzielny, odwodzący, twarzowy, przedsionkowo-slimakowy, jezykowo-gardłowy, błędny, dodatkowy, podjęzykowy.
Nerwy rdzeniowe odchodzą od rdzenia kręgowego i opuszczają rdzeń kręgowy przez otwory międzykręgowe, które są utworzone przez wcięcie kręgowe dolne i górne. Jest ich 31 par i dzielą się na: nerwy szyjne (8 par), nerwy piersiowe (12par), nerwy lędźwiowe ( 5 par), nerwy krzyżowe (5 par), nerwy guziczne (1 para).
Nerw rdzeniowy. Od rogów przednich odchodzi korzeń przedni (brzuszny) z rogiem tylnym połączony jest korzeń tylny ( grzbietowy) te korzenie łączą się ze sobą w okolicach otworu międzykręgowego tworzą pień nerwu rdzeniowego, jest on krótki i rozdziela się na 4 gałęzie:
a) gałąź przednia (brzuszna), jest częścią nerwu, która niesie impulsy do mięśni szkieletowych, gałęzie łączą się ze sobą tworząc sploty: szyjny, lędźwiowy, krzyżowy.
Po wyjściu ze splotów biegną nerwy tj. nerw kulszowy, nerw piszczelowy, nerw strzałkowy, nerw udowy itd.,
b) gałąź tylna jest to gałąź czuciowa niesie impulsy do wszystkich ośrodków,
c) gałąź oponowa, unerwia opony mózgowo-rdzeniowe, są to 3 błony, łączno-tkankowe, które chronią rdzeń otaczają mózg. Są 3 opony: miękka, pajęczynówka, twarda – pomiędzy nimi jest płyn mózgowo-rdzeniowy,
d) gałąź łącząca biała m.in. jest częścią układu nerwowego autonomicz.
Układ nerwowy podział ze względu na czynność dzieli się na: somatyczny, autonomiczny (wegetatywny).
Ukł. Somatyczny- unerwia mięśnie poprzecznie prążkowane i mięśnie szkieletowe.
Ukł. Autonomiczny unerwia mięśnie gładkie, jest odpowiedzialny za funkcje proste (trawienie, oddychanie, wzrost, wydalanie). Posiada skupiska ciał komórek nerwowych poza centralnym ukł. Nerwowym tworząc zwoje: przykręgowe, biegną bezpośrednio w sąsiedztwie kręgosłupa, przedkregowe, dalej od rdzenia kręgowego, śródścienne, znajdują się w ścianie narządu, od którego impulsy biegną przez włókna. Włókna: przedzwojowe, są krótkie, zwojowe, biegną od zwoju do narządu.
Układ autonomiczny dzieli się na: współczulny (sympatyczny), przywspółczulny ( parasympatyczny). Układy te działają przeciwstawnie, gdy jeden coś pobudza to drugi hamuje i odwrotnie np. wspólcz. Przyspiesza akcję serca a przywspólczul. hamuje.

Receptory- służą do odbierania bodźców z zewnątrz i zamieniania ich na impuls nerwowy.
Czucie – proste wrażenie zmysłowe polegające na subiektywnej ocenie bodźca.
Percepcja- złożone wrażenia zmysłowe, to kilka rodzajów czucia np. jedzenie, picie.
Podział czucia: z zewnątrz: eksteroceptywne (z powierzchni skóry: ból, dotyk, temperatura, smak, ucisk), teleceptywne (wzrok, słuch, węch). Z wewnątrz: interoceptywne (z obszaru narządów wewnętrznych), proprioceptywne (tzw czucie głębokie, z obszaru narządów ruchu- czujemy w jakiej pozycji ciało się znajduje są w mięśniach, więzadłach, torebkach, okostnej, np. receptor w mięśniach wrzeciono nerwowo-mieśniowe, wrzeciono golgiego w ścięgnach).

Oko narząd wzroku składa się z warstw, z grup komórek odpowiedzialnych za przyjęcie fali świetlnej. Do ukł optycznego należy: źrenica (to otworek gdzie wpadają fale świetlne).
Narząd wzroku mieści się w oczodole, gałka oczna ma kształt zbliżony do kuli, jej zewnętrzną błoną jest twardówka. W przedniej części gałki ocznej znajduje się błona włóknista to rogówka która przechodzi w naczyniówkę, przez rogówkę jest widoczna barwna tęczówka, która stanowi następną część warstwy gałki ocznej. W środku tęczówki znajduje się otwór zwany źrenicą, przez nią wpadają promienie świetlne do wnętrza gałki ocznej. Najgłębszą warstwę oka stanowi siatkówka zbudowana jest z komórek nerwowych wrażliwych na światło i barwę. Strona wewnętrzna powiek pokryta jest spojówką która zagina się u góry i dołu przechodząc na gałkę oczną dochodzi do brzegu rogówki.

Ucho, narząd słuchu oraz równowagi, składa się z trzech części:
a) ucho zewnętrzne: małżowina uszna, która zbiera fale, przewód słuchowy zewnętrzny, dobiega do błony bębenkowej oddziela ucho zewnętrzne od środkowego,
b) ucho środkowe: jamy bębenkowej, w której znajdują się trzy kosteczki słuchowe,
c) ucho wewnętrzne: ślimak, w którym znajduje się narząd kortiego, przetworzone są fale dźwiękowe, kanały półkoliste, znajduje się tam narząd równowagi.

Skóra, stanowi powłokę zewnętrzną ciała, składa się z dwóch warstw naskórka i skóry właściwej. Naskórek jest zbudowany z komórek nabłonka wielowarstwowego płaskiego rogowaciejącego. Najmłodsze komórki najgłębiej położone mają zdolność dzielenia się.
Skóra właściwa jest zbudowana z tkanki łącznej, w niej znajdują się zakończenia nerwów czuciowych oraz sieć naczyń krwionośnych, w kierunku powierzchni skóra właściwa tworzy wypustki zwane brodawkami.
Wytworem skory są włosy, paznokcie i gruczoły: potowy, łojowy, mlekowy.
Gruczoły potowe wydzielają pot(woda sole produkty rozpadu). Gruczoły mlekowe inaczej sutkowe.
Włosy powstają z komórek naskórka wnikających w głąb skóry do warstwy podskórnej.
Paznokcie w postaci płytek rogowych wyrastających z łożyska paznokcia ochraniają paliczki dalsze.