Stan wojenny w Polsce

Stan wojenny został wprowadzony przez władze komunistyczne PRL (Polska Rzeczpospolita Ludowa) w 16 miesięcy po strajkach w 1980 r., które doprowadziły do powstania „Solidarności” i odwilży politycznej w Polsce. Oficjalnym powodem ogłoszenia stanu wojennego była pogorszająca się sytuacja gospodarcza kraju, której przejawami były m.in. brak zaopatrzenia w sklepach (także żywności), oraz zagrożenie bezpieczeństwa energetycznego w kraju wobec zbliżającej się zimy, a także groźba interwencji zbrojnej przez pozostałe państwa Układu Warszawskiego, za które władze komunistyczne obarczały swoich nowych przeciwników politycznych. Pomimo ciężkich represji nie doprowadził do załamania ruchu niepodległościowego, który osiem lat później zwyciężył doprowadzając do utworzenia wolnej Polski.


Kalendarium
13 grudnia 1981 (niedziela)
 wprowadzenie stanu wojennego dekretem Rady Państwa pomimo tego, że dekret nie był jeszcze opublikowany
 powołanie do życia (niezgodnie z Konstytucją) Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, władzę w PRL przejmuje wojsko
 internowano większość członków Komisji Krajowej Solidarności
 zawieszono naukę w szkołach i na uczelniach
 przerwano łączność telefoniczną
 wprowadzono godzinę milicyjną
 prymas Józef Glemp w kazaniu potępia stan wojenny i apeluje o spokój

14 grudnia 1981 (poniedziałek) - pierwszy dzień roboczy stanu wojennego. Solidarność w odpowiedzi na wprowadzenie stanu wojennego zaczyna organizować strajki. Wojsko otacza Stocznię Gdańską

15 grudnia 1981 - pacyfikacja kopalni "Manifest Lipcowy"(Obecnie Kopalnia Węgla Kamiennego "Zofiówka" w Jastrzębiu Zdroju)

16 grudnia 1981 - pacyfikacja kopalni Wujek przez ZOMO i wojsko,
9 zastrzelonych i 21 rannych górników

17 grudnia 1981 - ZOMO rozbija manifestacje w Gdańsku i w Krakowie. W Gdańsku ginie jedna osoba a dwie inne zostają ranne.

20 grudnia 1981 - koniec strajku w Porcie Gdańskim

21 grudnia 1981 - Ambasador PRL w Stanach Zjednoczonych Romuald Spasowski prosi o azyl polityczny. Sąd wojskowy w PRL zaocznie skazuje go potem na karę śmierci

23 grudnia 1981 - pacyfikacja Huty Katowice. Stany Zjednoczone wprowadzają sankcje gospodarcze przeciwko PRL.

28 grudnia 1981 - pacyfikacja kopalnii Piast, koniec ostatniego strajku okupacyjnego. Ambasador PRL w Japonii Zdzisław Rurarz prosi o azyl polityczny w Stanach Zjednoczonych. Zostanie on zaocznie skazany na karę śmierci przez sąd wojskowy.

4 stycznia 1982 - wznowienie zajęć w szkołach

6 stycznia 1982 - władze rozwiązują Niezależne Zrzeszenie Studentów

1 lutego 1982 - podwyżka cen

5 lutego 1982 - rozpoczynają się, najpierw w Świdniku, potem w innych miastach, manifestacje spacerowe - masowe wychodzenie na spacery w czasie trwania dziennika telewizyjnego o 19:30

8 lutego 1982 - wznowienie zajęć na wyższych uczelniach

11 lutego 1982 - celem zwalczenia manifestacji spacerowych w Świdniku wprowadza się godzinę milicyjną od 19:30

22 kwietnia 1982 - powstaje Tymczasowa Komisja Koordynacyjna Solidarności

31 sierpnia 1982 - demonstracje w całym kraju w rocznicę porozumień sierpniowych. Trzech demonstrantów zabitych przez milicję w Lubinie

31 grudnia 1982 - zawieszenie stanu wojennego

14 maja 1983 - milicjanci zamordowali Grzegorza Przemyka

19 maja 1983 - pogrzeb Grzegorza Przemyka

22 lipca 1983 - zniesienie stanu wojennego, rozwiązanie WRON


W ostatnich dniach grudnia 1999 roku zostały odtajnione dokumenty dotyczące stanu wojennego. Wynika z nich, że wprowadzenie stanu wojennego, nie było przypadkowe, ale przygotowywane na długo przed 13 grudnia 1981 roku, przez ówczesne władze. Pomysł ten narodził się w momencie, gdy okazało się, że „Solidarności” nie da się zlikwidować innymi środkami.



Słowniczek


Rada Państwa, kolegialny organ naczelny władzy państwowej RP i PRL (1947-1989); jej podstawowym zadaniem było zapewnienie ciągłości najwyższego kierownictwa państwowego, w związku z sesyjnym trybem pracy Sejmu. Przewodniczący Rady Państwa pełnił obowiązki głowy państwa.


Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego to organ administrujący Polską w czasie stanu wojennego. Powstała w nocy 12/13 grudnia 1981, a rozwiązana 22 lipca 1983. Kierowany przez gen. Wojciecha Jaruzelskiego. WRON miała charakter całkowicie pozakonstytucyjny, posiadała cechy junty wojskowej.
Skład:
 gen. armii Wojciech Jaruzelski (I sekretarz PZPR, premier rządu PRL, minister obrony narodowej)
 gen. dywizji Józef Baryła
 płk Kazimierz Garbacik
 płk Mirosław Hermaszewski
 gen. dywizji Tadeusz Hupałowski (minister administracji państwowej)
 admirał Ludwik Janczyszyn
 gen. brygady Michał Janiszewski
 gen. brygady Jerzy Jarosz
 gen. dywizji Czesław Kiszczak (minister spraw wewnętrznych)
 gen. dywizji Tadeusz Krepski
 płk Roman Leś
 gen. dywizji Longin Łozowicki
 płk Tadeusz Makarewicz
 gen. broni Eugeniusz Molczyk
 gen. dywizji Włodzimierz Oliwa
 gen. dywizji Czesław Piotrowski (minister górnictwa i energetyki)
 gen. dywizji Henryk Rapacewicz
 gen. dywizji Florian Siwicki
 gen. broni Tadeusz Tuczapski
 gen. dywizji Józef Użycki
 ppłk Jerzy Włosiński


Niezależne Zrzeszenie Studentów, NZS powstało 22 września 1980 w wyniku pamiętnych wydarzeń i strajków robotniczych z sierpnia 1980, będących sprzeciwem społeczeństwa wobec ówczesnego reżimu politycznego w Polsce.
NZS w roku 1980 było w pewnym sensie studenckim odpowiednikiem "Solidarności" i skupiało młodych ludzi chcących niezależnej od władz państwowych organizacji studenckiej, a ponadto demokratyzacji życia akademickiego, przestrzegania podstawowych swobód politycznych w kraju oraz praw człowieka, szanowania polskich tradycji niepodległościowych i patriotycznych. Przez długi czas władze PRL zwlekały z rejestracją NZS.
Po wprowadzeniu stanu wojennego NZS został zdelegalizowany, a wielu jego działaczy aresztowanych. W kilku ośrodkach akademickich NZS prowadził jednak działalność podziemną. Po roku 1989 NZS został ponownie zalegalizowany. Stopniowo zmieniał też profil swojej działalności, zdecydowanie ograniczając inicjatywy polityczne na rzecz reprezentowania interesów studentów oraz realizowania przedsięwzięć kulturalno-rozrywkowych, stając się tym samym organizacją o typowo studenckim charakterze.

Niezależny Samorządny Związek Zawodowy "Solidarność" - ogólnopolski związek zawodowy, do 1989 pełniący rolę masowego ruch oporu przeciw rządom komunistycznym w Polsce, a do 2001 również rolę partii politycznej, aktywnie uczestnicząc w życiu politycznym kraju.
"Solidarność" powstała na bazie licznych komitetów strajkowych (w tym Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego - MKS-u), które z czasem przekształciły się w komisje założycielskie Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność". NSZZ "S" został zarejestrowany w 10 listopada 1980 roku.
 Lech Wałęsa - do 12 grudnia 1990 r.
 Marian Krzaklewski - od 23/24 lutego 1990 r. do 27 września 2002 r.
 Janusz Śniadek - od 27 września 2002 r.