Produkcja hormonów

produkcja hormonów
artykuł lek. med. Barbary Zalewskiej z Warszawskiego Centrum Osteoporozy "Osteomed"

W organizmie człowieka znajdują się liczne gruczoły, których zadaniem jest produkcja hormonów i kontrolowane wydzielanie ich do krwi. Są to tzw. gruczoły dokrewne, inaczej zwane gruczołami wydzielania wewnętrznego.

Nazwa ich wywodzi się stąd, że wydzielina, którą produkują, nie wydostaje się na zewnątrz, jak np. wydzielina gruczołów ślinowych (czyli po prostu ślina), czy też wydzielina gruczołów błony śluzowej oskrzeli. Produkt wytworzony w gruczole dokrewnym - hormon - dostaje się do krwi i jest transportowany przez naczynia krwionośne (tętnice) do tkanek i narządów, w których jest potrzebny, tzw. narządów docelowych.

Jest więc wydzielany do wnętrza organizmu i w nim przejawia swoje działanie.

Ze stosunkowo niedawnych badań wynika, że producentem hormonów są nie tylko znane od dawna "klasyczne" gruczoły. Wiele hormonów jest wytwarzanych w różnych innych miejscach, np. w ścianie przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, narządu moczowego (tzw. układ APUD). Jest to jednak zagadnienie dla endokrynologów. My zajmiemy się klasycznymi gurczołami dokrewnymi i hormonami, o których większość czytelników cokolwiek słyszała, przy okazji zdarzających się w rodzinie czy wśród znajomych chorób tarczycy, trzustki czy gruczołów płciowych.

Gruczoły dokrewne i najważniejsze hormony przez nie wytwarzane:
przysadka mózgowa - wydziela hormon wzrostu regulujący wzrost organizmu, prolaktynę pobudzającą wytwarzanie mleka, oksytocynę pobudzającą skurcz mięśniówki macicy w czasie porodu, wazopresynę zmniejszającą wydalanie wody z organizmu oraz tzw. hormony uwalniające, które wpływają na inne gruczoły dokrewne: tarczycę, nadnercza, jajniki i jądra,
tarczyca - wydziela hormony tarczycowe: tyroksynę i trójjodotyroninę, które zwiększają przemianę materii, oraz kalcytoninę regulującą poziom wapnia we krwi (obniża wapń do wartości prawidłowych, gdy jest on podwyższony),
przytarczyce - wydzielają parathormon utrzymujący odpowiedni poziom wapnia we krwi (podnosi wapń do wartości prawidłowych, gdy jest on obniżony),
nadnercza - rdzeń nadnerczy wydziela adrenalinę, przygotowującą organizm do szybkiej reakcji na stres, kora nadnerczy zaś wydziela kortyzon uczestniczący w reakcjach na stres i aldosteron regulujący gospodarkę mineralną ustroju,
trzustka - wydziela insulinę obniżającą poziom cukru we krwi oraz glukagon przeciwdziałający obniżeniu poziomu cukru poniżej wartości prawidłowych,
jajniki - wydzielają estrogeny i progesteron kontrolujące cykle miesięczne, płodność i przebieg ciąży,
jądra - wydzielają testosteron odpowiedzialny za męskie cechy płciowe.
Prawidłowe funkcjonowanie gruczołów dokrewnych to warunek zdrowia.

Zaburzenia hormonalne pod postacią nadczynności lub niedoczynności jakiegoś gruczołu dokrewnego prowadzą do poważnych zakłóceń funkcjonowania organizmu i nierzadko - nie leczone - zagrażają życiu człowieka.

"Żyjmy dłużej" 2 (luty) 1999