Ochrona paproci w Polsce

Paprocie chronione

Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 kwietnia 1995 roku, w sprawie ochrony gatunkowej roślin.

Paprocie to największa, licząca ponad 9000 gatunków, klasa paprotników. Są to rośliny bardzo zróżnicowane. Niektóre paprocie drzewiaste osiągają do kilkunastu metrów wysokości, a najmniejsze paprocie wodne to drobne, kilkucentymetrowe roślinki.

Uznaje się za podlegające ścisłej ochronie następujące dziko rosnące gatunki roślin:
Długosz królewski (Osmunda regalia) jest paprocią rzadką, objętą ochroną gatunkową. Z krótkiego i grubego kłącza wyrastają liście o długości do 180 i szerokości 40 centymetrów. Są one osadzone na długim ogonku, podwójnie pierzaste, nie zimują. Górna część liści płonnych przekształca się w części środkowej pióropusza w liście zarodnionośne. Dymorfizm występuje w obrębie jednej blaszki, której część górna to część zarodnionośna, a część dolna - asymilacyjna. Ta część liścia jest delikatna, pokryta brunatnymi zarodniami. Dojrzałe zarodniki przez bardzo krótki okres zachowują zdolność kiełkowania. Długosz królewski jest w Polsce rzadko spotykany, objęty ochroną gatunkową. Najlepiej czuje się na torfowiskach i podmokłych lasach olszowych. Największe stanowisko znajduje się w Wielkopolsce, w okolicy Baszkowa. W górach nie występuje.

Pióropusznik strusi (Matteucia struthiopteris) odznacza się dwupostaciowością liści. Liście płonne są długie (dorastają do 160-170 centymetrów długości), zielone, podwójnie pierzaste, tworzące charakterystyczny lejek. Ogonek liściowy jest bardzo krótki. Natomiast liście zarodnionośne są krótsze (do 60 cm długości), sztywne, jednokrotnie pierzaste i ciemnobrązowe. Wyrastają w środku lejka liści płonnych. Zarodniki są stosunkowo duże, ciemnobrunatne, zdarzają się też czarne, kiełkują po 14-22 dniach. Pióropusznik strusi to jedna z chronionych paproci. W Polsce przebiega północna granica zasięgu tego gatunku. Występuje na pogórzu Karpat, Pienin, w Sudetach, w Górach Świętokrzyskich, w Bieszczadach. Można ją także spotkać między innymi w Puszczy Augustowskiej, Puszczy Boreckiej, nad Nysą i Bobrem.

Podrzeń żebrowiec (Blechnum spicant) to jedna z naszych chronionych paproci. Wytwarza dwa rodzaje liści. Liście płonne, osadzone na krótkim ogonku, rozpościerają się szeroko, w odróżnieniu od sterczących, wyprostowanych liści zarodnionośnych. Liście płonne są ciemnozielone, lancetowate, zimotrwałe, pojedynczo pierzaste. U ich nasady znajduje się brązowawy nalot. Liście zarodnionośne są jednoroczne, pierzastosieczne, węższe od płonnych, mają długi ogonek. Często ich długość (do 75 cm), jest dwukrotnie większa od długości liści płonnych. Na ich spodzie znajdują się dwa sznureczkowate rzędy kupek zarodni. Paproć ta posiada grube kłącze, pokryte czarnymi łuskami. Preferuje lasy świerkowe, jodłowe i bukowe. Występuje też na stanowiskach łąkowych. Wymaga jednak kwaśnej gleby, miejsc zacienionych o obfitych opadach. Bardzo dobrze czuje się na pogórzu i w górach (w Tatrach spotyka się ją czasami nawet w paśmie kosodrzewiny). Nie występuje na glebach wapiennych. W Polsce przebiega jej północno- wschodnia granica zasięgu.

Języcznik zwyczajny (Phyllitis scolopendrium) to paproć chroniona, wyróżniająca się posiadaniem pojedynczych, całobrzegich liści. Jest roślina wapniolubna, występująca przede wszystkim w lasach bukowych. Krótkie kłącze ma zaledwie pół centymetra grubości. Tworzące gęstą kępę liście dorastają do 80 cm długości. Mają bardzo charakterystyczny, językowaty kształt. Blaszka liściowa jest niepodzielna, o zwężonym wierzchołku i sercowatej nasadzie. Brunatny ogonek pokryty jest łuskami. Podłużne kupki zarodni rozmieszczone są równolegle na spodniej stronie liścia. W młodości chronione są przez zawijkę. Wysiane jasnobrunatne zarodniki kiełkują po około 50 dniach. Języcznik zwyczajny to paproć cieniolubna, spotykana między innymi w Pieninach i Ojcowskim Parku Narodowym.

Salwinia pływająca (Salvinia natans) jak sama nazwa wskazuje jest paprocią pływającą. Występuje w stawach i wodach wolno płynących. Zarodnie osadzone są w sporokarpiach, czyli tak zwanych "nibyowocach". Jest to paproć różnozarodnikowa. Osiąga do 10 cm długości. W węzłach jej łodygi wyrastają po trzy liście, z których dwa mają blaszki pokryte warstwą wosku utrzymujące się na powierzchni wody, natomiast trzeci liść podzielony jest na kilkanaście długich, nitkowatych odcinków, zwisających w głąb wody i pełniących rolę korzeni.

Uznaje się za podlegające częściowej ochronie
Paprotka zwyczajna (Polypodium vulgare) jest rośliną zimotrwałą. Z długiego, płożącego się kłącza (o słodkawym smaku) wyrastają pojedyncze liście. Są one jasnozielone, pojedynczo pierzaste, podłużne odcinki są na końcach zaokrąglone, u nasady zrośnięte ze sobą. Liście płonne o takiej samej budowie. Na ich spodniej stronie znajdują się duże, żółtawe kupki zarodni, kształtu kulistego. Jest to jedna z najczęściej spotykanych paproci. Preferuje miejsca częściowo zacienione. Osiąga do 40 centymetrów długości. Kłącza paprotki pospolitej stosowano w medycynie ludowej jako lek na gruźlicę.

W odniesieniu do dziko rosnących roślin podlegających ochronie ścisłej, zabrania się:
1) umyślnego niszczenia, zrywania, ścinania w całości lub części oraz pozyskiwania i wyrywania z naturalnych stanowisk.
2) zbywania, nabywania, przenoszenia oraz wywożenia za granicę w całości lub części w stanie świeżym lub przetworzonym.