Instytucje Europejskie

Komisja Europejska
Komisja jest organem wykonawczym Unii Europejskiej. Proponuje wspólną politykę i zarządza działalnością Unii. (Decyzje podejmują państwa członkowskie na forum Rady; współdecyduje też Parlament Europejski). Składa się z 20 członków. Większość komisarzy to politycy z partii rządzących i opozycyjnych w 15 państwach członkowskich. (Jedynie w przypadku Niemiec komisarze wywodzą się tylko z koalicji rządzącej). W Komisji zasiadają byli deputowani Parlamentu Europejskiego, byli ministrowie. Kandydatury przyszłych komisarzy przedkładają rządy państw członkowskich. Komisarze są niezależni, reprezentują interesy Unii. Każde państwo UE ma swojego komisarza. Największe państwa UE: Włochy, Francja, W. Brytania, Niemcy i Hiszpania mają po dwóch. Przewodniczący Komisji (obecnie Włoch - Romano Prodi) wybierany jest przez przywódców Piętnastki, a następnie zatwierdzany po konsultacjach z Parlamentem Europejskim, który też zatwierdza całą Komisję po jej ukonstytuowaniu się Kadencja Komisji trwa 5 lat (tak jak Parlamentu Europejskiego). Obecna Komisja Romano Prodiego, zatwierdzona 15 września 1999 roku, do końca roku 1999 funkcjonowała jako kontynuatorka poprzedniej, która podała się do dymisji ze względu na aferę korupcyjną, w która zamieszani byli niemal wszyscy członkowie Komisji. Właściwa kadencja Komisji rozpoczęła się w styczniu 2000 roku.
Jej zadania to- proponuje akty ustawodawcze - propozycje przedstawia Radzie Ministrów i Parlamentowi Europejskiemu
wydaje samodzielne akty prawne (po zasięgnięciu opinii przez komitety doradcze bądź zarządzające, kontrolowane przez państwa członkowskie) - mogą być anulowane przez Radę Ministrów
- czuwa nad przestrzeganiem prawa Unii (może wszcząć działania prawne przeciw państwom członkowskim lub firmom; nakłada grzywny na osoby prawne lub fizyczne)
- wciela w życie politykę Unii (realizuje postanowienia Rady Ministrów)
- zarządza budżetem Unii i funduszami strukturalnymi
Na czele Komisji stoi przewodniczący i dwóch wiceprzewodniczących. Kierują oni pracą komisarzy. Każdy z komisarzy jest odpowiedzialny za jeden lub kilka obszarów polityki, np. rolnictwo, handel, sprawy wewnętrzne. Komisarzom podlega 26 dyrekcji generalnych i kilkanaście służb, zajmujących się rozmaitymi dziedzinami. Na czele dyrekcji stoi dyrektor generalny (odpowiednik najwyższego szczeblem urzędnika służby cywilnej w ministerstwie). W Komisji Romano Prodiego dyrekcje otrzymały nazwy, przedtem były oznaczone numerami. Każdy komisarz ma własny gabinet polityczny, a w nim 6 doradców. Pracę Komisji koordynuje Sekretariat Generalny Komisja jest największą instytucją europejską. Pracuje w niej 16 tys. ludzi, czyli połowa zatrudnionych w instytucjach europejskich.
Jedna piąta personelu zajmuje się tłumaczeniami na 11 języków, obowiązujących w Unii. Większość spraw załatwiana jest w Komisji po francusku i angielsku. Komisja zbiera się na posiedzeniu raz w tygodniu, w środę rano. Zatwierdza wówczas swe propozycje i finalizuje opracowanie dokumentów politycznych. Decyzje zapadają większością głosów, każdy członek ma jeden głos. Rutynowe sprawy Komisja załatwia w uproszczonej procedurze, drogą pisemną.
Komisja Europejska odpowiada przed Parlamentem Europejskim. Ma on prawo wnioskowania o votum nieufności i może zmusić Komisję do zbiorowej rezygnacji, jeśli przegłosuje to większością 2/3 głosów. W praktyce jeszcze się to nie zdarzyło, choć w 1999 roku Parlament zdecydowaną krytyką Komisji oskarżanej o korupcję, nepotyzm i marnotrawienie publicznych środków przyczynił się do podania się przez wszystkich Komisarzy do dymisji. Komisja wysuwa propozycje ustawodawcze, nie podejmuje głównych decyzji o polityce i priorytetach Unii.

Komitet Społeczno – Ekonomiczny
Jest on organem doradczym Unii. Istnieje od 1957 roku. Składa się z 222 osób - przedstawicieli wszystkich państw członkowskich Unii. Najliczniej reprezentowane są największe kraje UE: Włochy, Niemcy, Francuzi i Brytyjczycy - po 24. Hiszpanów jest 21. Po 12 doradców pochodzi z Austrii, Belgii, Grecji, Holandii, Portugalii i Szwecji, po 9 - z Danii, Finlandii i Irlandii. Najmniej jest Luksemburczyków - jedynie 6. Kandydatów do Komitetu zgłaszają rządy europejskiej Piętnastki. Następnie opinię o nich wydaje Komisja, po czym kandydatury zatwierdza Rada Europejska. Doradcy przebywają w Brukseli cztery lata - tyle trwa kadencja Komitetu. Mogą jednak być wybrani po raz drugi.
Członkowie KES zebrani są w trzech grupach: pracodawców, pracobiorców i przedstawicieli różnych środowisk. W dziewięciu wyspecjalizowanych sekcjach debatują o trendach w gospodarce, finansach, walucie, o ochronie środowiska, stosunkach zewnętrznych, kwestiach socjalnych, edukacji i kulturze, służbie zdrowia, rolnictwie i rybołówstwie, rozwoju regionalnym, handlu i przemyśle - słowem o wszystkim, co dzieje się w Unii.
W procesie decyzyjnym w Unii Komitet Ekonomiczno-Społeczny jest ubocznym organem doradczym Rady i Komisji . W pewnych przypadkach zarówno Rada jak i Komisja muszą zasięgać opinii KES. Są to m.in. swobodny przepływ ludzi, swoboda osiedlania się, współpraca w kwestiach socjalnych, zagadnienia oświaty, ochrony zdrowia i praw konsumenta, a także ochrona środowiska i rozwoju regionalnego, polityka zatrudnienia, ustawodawstwo społeczne i równouprawnienie płci.
W Amsterdamie zadecydowano, że docelowo z doradztwa KES korzystał będzie również Parlament Europejski .

Parlament Europejski
Jest to największy wielonarodowy parlament na świecie. Reprezentuje 370 mln obywateli Unii. Ma funkcję ustawodawczą i kontrolną wobec władzy wykonawczej. Jego uprawnienia są stopniowo powiększane; najpierw jego rolę wzmocnił Jednolity Akt Europejski, następnie Traktat z Maastricht i Traktat Amsterdamski.
Comiesięczne sesje plenarne odbywają się w Strasburgu, dodatkowe sesje i spotkania Komisji - w Brukseli. Sekretariat Generalny mieści się w Luksemburgu. Kadencja parlamentu trwa 5 lat. Przewodniczący i wiceprzewodniczący są wybierani na połowę kadencji Parlamentu, czyli na 2,5 roku. Przewodniczącą Parlamentu jest Francuzka Nicole Fontaine. Parlament wypowiada się na temat programu Komisji, której członkowie regularnie pojawiają się w Parlamencie. Przewodniczący Komisji jest wybierany po konsultacji z parlamentem. Po przesłuchaniach kandydatów Parlament może przyjąć lub odrzucić komisarzy, których proponuje Przewodniczący (jedynie en gros - nie ma bowiem uprawnień do decydowania o poszczególnych komisarzach). Może też odwołać Komisję, uchwalając wotum nieufności większością dwóch trzecich głosów.
Przewodniczący Rady UE na początku kadencji przedstawia Parlamentowi swój program, a na koniec - sprawozdanie. Przedkłada raport o wynikach każdego spotkania Rady Europejskiej. Ministrowie uczestniczą w ważnych debatach, poddają się przesłuchaniom i odpowiadają na interpelacje poselskie.

W ramach Parlamentu od 1987 roku działa Komitet ds. Petycji, badający zasadność skarg, kierowanych do parlamentu przez osoby prawne i fizyczne. Powołuje rzecznika praw obywatelskich, który przyjmuje skargi na działalność instytucji unijnych (z wyjątkiem Trybunału Sprawiedliwości). Może powołać komisję śledczą do badania nadużyć przeciw prawu obowiązującemu we Wspólnocie. Parlament Europejski składa się z 626 deputowanych. Co trzecia z nich to kobieta. Podział miejsc jest proporcjonalny do liczby ludności.
W jego skład wchodzą przedstawiciele wielu różnych partii, zrzeszonych w siedmiu większych frakcjach politycznych.
Członkowie pracują w 19 komisjach parlamentarnych - spraw zagranicznych i bezpieczeństwa - rolnictwa, rybołówstwa i rozwoju wsi - budżetowej - gospodarki, waluty i polityki przemysłowej - energii, badań naukowych i technologii - stosunków gospodarczych z zagranicą - prawa i praw obywatelskich - spraw socjalnych, zatrudnienia, środowiska pracy - polityki regionalnej, zagospodarowania przestrzennego i stosunków z korporacjami regionalnymi i lokalnymi - transportu i ruchu turystycznego - problemów ekologicznych, ochrony zdrowia ludności i ochrony konsumentów - młodzieży, kultury, oświaty i środków masowego przekazu - rozwoju i współpracy - swobód obywatelskich i spraw wewnętrznych - kontroli budżetu - instytucjonalnej - regulaminowej, kontroli wyborów i zagadnień immunitetu - praw kobiet – petycji.

Rada Europejska
Są to regularne (dwa razy do roku) spotkania szefów państw i rządów krajów członkowskich Wspólnoty. Rada Europejska istnieje od 1974 roku, ale jej obecność w instytucjach Wspólnoty potwierdził dopiero Jednolity Akt Europejski wyznaczając jej rolę nadrzędną wobec Rady Ministrów Poza głowami państw i szefami rządów w dyskusjach uczestniczy przewodniczący Komisji Europejskiej. Radzie przewodniczy szef państwa, któremu przypada przewodnictwo w Unii Europejskiej
- wytycza główne kierunki polityki UE - ustala priorytety polityki - rozwiązuje problemy sporne, którym nie podołała Rada Ministrów - rozstrzyga problemy Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa Po każdym szczycie przewodniczący Rady Europejskiej składa sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu, a co roku przedkłada pisemny raport na temat postępów integracji.

Rada Unii Europejskiej
Jest to najważniejszy organ decyzyjny i prawodawczy Unii Europejskiej. Rada Ministrów nie pełni funkcji rządu. Ma funkcje zbliżone do parlamentu. Władza "wykonawcza" w tym zakresie przypada Komisji Europejskiej. Radę Unii Europejskiej tworzą ministrowie poszczególnych resortów każdego z państw członkowskich. W jednym posiedzeniu Rady uczestniczy minister odpowiedzialny za resort, którego tematyka jest omawiana.

Rada UE może występować jako Rada Generalna (ministrowie spraw zagranicznych) lub jako Rada Specjalistyczna tzw. branżowa (ministrowie rolnictwa, przemysłu, spraw wewnętrznych, itp.). Rada Generalna zajmuje się sprawami najistotniejszymi. Koordynuje też pracę pozostałych ministrów i przygotowuje spotkania Rady Europejskiej. Za głównych przedstawicieli w Radzie UE uważani są ministrowie spraw zagranicznych. Radzie Unii Europejskiej przewodniczą kolejno wszystkie państwa członkowskie, każde przez pół roku. Na czele Rady UE stoi minister spraw zagranicznych kraju sprawującego przewodnictwo. Od stycznia do czerwca 2000 roku - Portugalia, od lipca do grudnia roku 2000 - Francja. W pierwszej połowie roku 2001 - Szwecja, a w drugiej - Belgia. Następnie: Hiszpania, Dania, Grecja. Rada Generalna zbiera się co miesiąc, pozostałe rady - 2-4 razy w roku. Spotkania odbywają się w Brukseli lub w Luksemburgu (w kwietniu, czerwcu i październiku). W zależności od zapisów w traktatach Rada może decydować jednomyślnie, zwykłą większością głosów (8 na 15) lub też większością kwalifikowaną. Jednomyślnie zapadają decyzje w najważniejszych sprawach, np. przyjęcia do UE nowego członka czy modyfikowania treści traktatów.
Najczęściej do podjęcia decyzji wymagana jest kwalifikowana większość głosów. Jako ogólną liczbę głosów przyjmuje się wówczas 87, a większość kwalifikowaną stanowią 62 głosy. Poszczególne państwa dysponują różną liczbą głosów: Niemcy, Francja, Włochy, W. Brytania - po 10, Hiszpania - 8, Belgia, Grecja, Holandia i Portugalia - po 5, Austria i Szwecja - po 4, Dania, Irlandia i Finlandia - po 3, Luksemburg - 2 głosy.
Skutkiem reformy instytucji europejskich w 2000 roku będzie najprawdopodobniej zmiana tego rozkładu głosów
Sekretariat Generalny - koordynuje prace w Radzie UE i zapewnia jej funkcjonowanie. Zatrudnia 2300 urzędników w biurze sekretarza generalnego, służbie prawnej i 10 dyrekcjach generalnych.
COREPER - Komitet Stałych Przedstawicieli Rządów Państw Członkowskich. Składa się z ambasadorów akredytowanych w Brukseli. Spotykają się oni co tydzień; przygotowują sesje ministerialne. Komitet nadzoruje i koordynuje prace 250 komitetów i grup roboczych, które analizują propozycje Komisji Europejskiej i sygnalizują ewentualne kwestie sporne
tworzy prawodawstwo dla Unii (niektóre decyzje podejmuje wspólnie z Parlamentem Europejskim )
ustala cele polityczne
koordynuje politykę gospodarczą państw członkowskich
- zawiera porozumienia międzynarodowe w imieniu UE
podejmuje decyzje w kwestiach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa
Akty prawne przyjmowane przez samą Radę UE lub przez Radę wraz z Parlamentem Europejskim mogą mieć formę:
rozporządzenia - są stosowane bezpośrednio we wszystkich krajach członkowskich, bez potrzeby wpisania do ustawodawstw narodowych
dyrektywy - zobowiązują państwa członkowskie do osiągnięcia wyznaczonego celu, pozostawiając im prawo wyboru formy i środków realizacji
decyzji - zobowiązują tych, do których są adresowane; mogą to być państwa, lecz także przedsiębiorstwa czy nawet osoby fizyczne
- zalecenia i opinii - nie są wiążące dla krajów członkowskich.

Trybunał Sprawiedliwości
Został utworzony w 1953 roku jako organ orzekający Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali, z czasem stał się organem orzekającym wszystkich Wspólnot. Dokonuje wykładni prawa europejskiego i interpretacji traktatów, orzeka w sprawach wnoszonych na jego forum.
Trybunał, który ma siedzibę w Luksemburgu, jest ostatnią instancją wspólnotową; jego wyroki są niepodważalne i wiążące dla sądów państw członkowskich.
Od 1989 r. jest wspomagany przez Sąd Pierwszej Instancji, powołany na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego. Trybunał Sprawiedliwości składa się z 15 sędziów, mianowanych przez państwa członkowskie (po jednym z każdego kraju) na sześcioletnią kadencję. Sędziowie wybierają spośród siebie przewodniczącego na kadencję trzyletnią. Wspomaga ich 9 adwokatów generalnych, których zadaniem jest przedstawianie bezstronnych i niezależnych opinii na temat spraw, które są stawiane na forum trybunału. Sąd Pierwszej Instancji składa się również z 15 sędziów. Nie ma w nim adwokatów generalnych. Trybunał Sprawiedliwości rozpatruje sprawy podczas sesji plenarnych lub w sześciu izbach - każda po trzech lub pięciu sędziów. Sesje plenarne odbywają się wówczas, gdy Trybunał tak zadecyduje, lub gdy zwróci się o to państwo czy instytucja, która wnosi sprawę. Sąd Pierwszej Instancji składa się z czterech izb; w każdej zasiada po trzech lub pięciu sędziów. W ważniejszych sprawach Trybunał zbiera się na sesjach plenarnych.
Do jego zadań należą:
- rozpatruje skargi wnoszone przez państwa członkowskie, instytucje UE, przedsiębiorstwa lub obywateli państw UE, orzekając, czy nastąpiło naruszenie unijnego prawa - wydaje orzeczenia wstępne na wniosek sądów krajowych o interpretację lub stwierdzenie prawomocności ustawodawstwa wspólnotowego - rozpatruje odwołania od decyzji Sądu Pierwszej Instancji.

Trybunał Rewidentów Księgowych
Jest to finansowe sumienie Unii - powstał w 1977 roku na mocy Traktatu Brukselskiego z 1975 roku i uchwały Rady Europejskiej z 1977 roku. Zastąpił istniejący wcześniej komitet kontroli Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej i Euroatomu. W skład Trybunału Rewidentów Księgowych wchodzi 15 kontrolerów ze wszystkich państw Piętnastki. Są oni mianowani przez Radę Europejską, po zaopiniowaniu ich kandydatur przez Komisję. Kadencja Trybunału trwa 6 lat. Na czele Trybunału stoi przewodniczący, wybierany przez rewidentów na trzy lata. Żaden członek Trybunału Rewidentów nie może łączyć swojej funkcji rewidenta z żadną inną. Do jego głównych zadań należą:
kontroluje finanse Unii
nadzoruje wykorzystanie budżetu Wspólnot - pożyczki i kredyty, subsydia i fundusze strukturalne
ocenia prawidłowość wykorzystania wydatków Wspólnotowych.
Członkowie Trybunału pracują w trzech stałych grupach kontrolnych (3- lub 4-osobowych) oraz jednej ad hoc (czteroosobowej). Co roku rewidenci księgowi przedstawiają sprawozdanie z kontroli budżetów instytucji europejskich. Sprawozdania te publikowane są w Dzienniku Urzędowym.

Komitet Regionów
Został powołany w roku 1991 na mocy Traktatu z Maastricht, jest organem doradczym Komisji Europejskiej i ma strukturę podobną do Komitetu Ekonomiczno-Społecznego. Składa się z 222 przedstawicieli europejskiej Piętnastki. Francuzi, Niemcy, Brytyjczycy i Włosi - największe kraje Unii - zajmują po 24 fotele, Hiszpanów jest 21. Austriaków, Belgów, Greków, Holendrów, Portugalczyków i Szwedów - po 12. Mniej reprezentantów mają Duńczycy, Finowie i Irlandczycy - po 9. Luksemburg - jedynie 6. Członkowie Komitetu pracują w grupach politycznych. Reprezentują samorząd regionalny i lokalny. Doradcy przebywają w Brukseli cztery lata - tyle bowiem trwa kadencja Komitetu. Mogą jednak być wybrani po raz drugi. Wydaje opinie w kwestiach polityki regionalnej i rozwoju regionalnego UE. Trzonem Komitetu jest Prezydium. W jego skład wchodzi 36 członków, w tym przewodniczący, pierwszy wiceprzewodniczący i 15 wiceprzewodniczących - po jednym z każdego państwa Unii. Prezydium przygotowuje posiedzenia plenarne Komitetu i kieruje jego pracami między posiedzeniami. Komitet Regionów jest organem doradczym Rady , Komisji , a także - na mocy Traktatu Amsterdamskiego - Parlamentu Europejskiego . Opinie Komitetu, opracowywane w ośmiu komisjach, są wiążące głównie w kwestiach polityki regionalnej.

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju
Utworzony w 1989 roku jest odpowiednikiem Europejskiego Banku Inwestycyjnego dla Europy Środkowej i Wschodniej. Polskę w Europejskim Banku Odbudowy i Rozwoju reprezentuje Jan Krzysztof Bielecki. Udzielanie kredytów krajom Europy Środkowej i Wschodniej, wspieranie przechodzenia przez te kraje na gospodarkę rynkową. Kapitał założycielski Banku wynosi 10 miliardów ECU. Połowa z tego to udziały państw członkowskich UE.

Europejski Bank Inwestycyjny
Jest to bank utworzony na mocy Traktatów Rzymskich. Od 1958 roku udziela największych pożyczek na świecie. Ich suma osiągnęła dotychczas blisko 200 mld dolarów. Organami EBI są: Rada Gubernatorów składająca się z ministrów finansów wszystkich państw członkowskich, Rada Administracyjna, Rada Dyrektorów oraz Komisja Obrachunkowa.
wspieranie i współfinansowanie projektów UE, które mają na celu rozwój regionów gospodarczo opóźnionych
- poprawa infrastruktury transportowej i telekomunikacyjnej
- wspieranie ochrony środowiska
- zmniejszenie zużycia energii
- wzmocnienie międzynarodowej konkurencyjności przemysłu
- sprzyjanie rozwojowi małych i średnich przedsiębiorstw
Kredyty mogą otrzymać przedsiębiorstwa państwowe i prywatne ze wszystkich państw członkowskich. Spłata kredytu trwa od 7 do 12 lat. Największe pożyczki zaciąga Hiszpania i Portugalia, a od początku lat dziewięćdziesiątych - również Niemcy. EBI udziela również pomocy 12 państwom basenu Morza Śródziemnego oraz 70 krajom Afryki, Karaibów i Pacyfiku oraz krajom Europy Środkowej i Wschodniej, objętych programami PHARE i TACIS.

Europejski Bank Centralny
Europejski Bank Centralny we Frankfurcie nad Menem - uroczyście otwarty 1 czerwca 1998 - kieruje polityką pieniężną państw Unii, w których obowiązuje waluta euro Do strefy euro należą państwa Unii oprócz Szwecji, Danii i Wielkiej Brytanii. Od 1 stycznia 2001 roku do "eurolandu" dołączyła Grecja.
EBC zarządza rezerwami walutowymi 12 państw członkowskich.
ustala poziom stóp procentowych w strefie euro
przeprowadza operacje dewizowe i dba o sprawne działanie systemów płatniczych
decyduje o emisji banknotów euro
pełni również funkcje doradcze: może wyrażać opinię wobec organów UE i organów narodowych w kwestiach należących do zakresu jego kompetencji.

EBC ma być niezależny od jakichkolwiek wpływów politycznych. EBC wraz z narodowymi bankami centralnymi tworzy Europejski System Banków Centralnych (ESBC) o strukturze dwustopniowej (analogicznie do modelu niemieckiego: bank federalny i banki landów). Najwyższym organem decyzyjnym jest Rada EBC (prezes , wiceprezes, 4 członków zarządu i 12 prezesów narodowych banków centralnych - po jednym z każdego państwa). Prezesem EBC jest były minister finansów i były dyrektor Banku Centralnego Holandii Wim Duisenberg . Kadencja prezesa EBC trwa osiem lat, kadencje prezesów narodowych banków centralnych - pięć lat. Rada EBC podejmuje decyzje zwykłą większością głosów. Wyjątek stanowią głosowania w sprawie rezerw walutowych, kapitału, wykorzystywania zysków EBC. W tych przypadkach głos mają jedynie prezesi narodowych banków centralnych. Ich głosy ważone są udziałem narodowych banków centralnych w kapitale założycielskim EBC (5 mld euro).
Za realizację decyzji odpowiedzialny jest zarząd, mianowany przez ECOFIN (Radę Ministrów Gospodarki i Finansów). Prócz prezesa i wiceprezesa w jego skład wchodzi czterech członków, pochodzących z państw UGiW