Istota i rodzaje motywacji

Jakże inaczej wygląda praca czy nauka, gdy kieruje nami silne wewnętrzne dążenie niż wówczas, gdy uczymy się czegoś tylko po to, żeby zdać egzamin, uniknąć nagany czy złej oceny, nie wypaść gorzej niż inni. Te różne powody, które skłaniają nas do tego, żeby zdobywać wiedzę, można nazwać motywacją poznawczą.
W. Szewczuk (1990) tak podaje definicję motywacji „Termin ten pochodzi z łacińskiego, w którym moveo (movere, movi, motu) znaczy; wprawiać w ruch popychać” (W-wa, 1990, s 334). Motywacja a wybór kierunku działania. Według J. Reykowskiego (1982) w systemie pojawia się napięcie motywacyjne gdy podmiot dostrzeże stan rzeczy, który mógłby zredukować napięcie, a także gdy wytwarza się u niego przeświadczenie, że wartość gratyfikacji da się osiągnąć, powstaje proces motywacyjny, czyli tendencja do wykonywania jakiejś określonej czynności.

TEORIA MOTYWACJI
Spośród wielu teorii motywacji poznawczej, znaczna ich część wyjaśnia mechanizmy pobudzające człowieka do działania w kategoriachpopędu i dążenia do jego redukcji, bądź dążenia do utrzymania optimumstymulacji i pobudzenia. H. Laguna (1996) przedstawia koncepcje motywacji do pracy opracowaną przez D. McGregora. Twierdzi on, że każda organizacja( również szkoła) jest zbudowana zgonie z pewnym zbiorem założeń co do natury ludzkiej. Teoria ta zakład istnienie dwóch przeciwstawnych zestawów przekonań: X i Y. Według autora teorii większość organizacji opiera się na teorii X, zgodnie z którą przeciętna jednostka ludzka w sposób wrodzony nie lubi pracować i robi wszystko by jej uniknąć. Pracuje tylko dla zaspokojenia potrzeb materialnych. Ludzie reprezentujący tę grupę nie są godni zaufania, gdyż poza plecami szefa migają się od pracy. Teoria Y zawiera poglądy, że ludzie są w większości twórczy, posiadają bogatą wyobraźnie i pomysłowość. W odpowiednich warunkach człowiek taki nie tylko jest odpowiedzialny lecz także oczekuje, że dana mu będzie odpowiedzialność za wykonanie jakiegoś przedsięwzięcia lub pracy. Teoria ta oparta jest na systemie kar i nagród. Badania wykazują, że zewnętrzne czynniki motywujące w postaci nagrody (premii, dobrego stopnia, pochwały itp.) lub kary (nagany, złego stopnia itp.) obniżają aktywność wewnętrznej motywacji. Dzieje się tak na sutek zmiany postrzegania i umiejscawiania przyczyn działania ( na zewnątrz a nie wewnątrz podmiotu) oraz obniżenia związanego z tym poczucia sprawstwa, osobistego wpływu w sytuacji. Gdy człowiek jest motywowany zewnętrznie,wybiera on najłatwiejszą drogę, gdyż zwiększa to szansę na uzyskanie nagrody. Zewnętrzna motywacja może np. obniżyć chęć uczniów do nauki.

JAK MOTYWOWAĆ UCZNIA?
Co może zrobić nauczyciel by wzbudzić w uczniach i podtrzymać motywację do nauki? Na to pytanie odpowiada H. Mejza(2002). Nikt zapewne nie wątpi jak wielkie znaczenie ma motywacja. Proces edukacji ze względu na jej długość i intensywność wymaga sporo wysiłku, dlatego też nikła jest szansa by uczeń odniósł sukces na tym polu przy braku odpowiednich pobudek. Motywacja wewnętrzna pozawala na przyswojenie sobie wiedzy, pozwala zmobilizować się do nauki ale i nauczyciel może przyczynić się do rozbudzenia w uczniu motywacji do poznania nowych dziedzin. Nauczyciel powinien przede wszystkim rozbudzić w uczniu zainteresowanie przedmiotem nauki. Po wzbudzeniu odpowiedniej motywacji nauczyciel może przejść do przekazywania nowej wiedzy, jednak bardzo ważne jest to by jednocześnie cały czas motywował uczniów. Motywacja wewnętrzna jest silniejsza i ma duże znaczenie jednak nie umniejsza to wagi motywacji zewnętrznej, która może ją wspierać, ale też prowadzić do korekty motywacji wewnętrznej, gdy jest to pożądane. Motywacja zewnętrzna odgrywa znaczącą rolę, gdyż często zdarza się że wewnętrzne siły są nie wystarczające by uczeń wytrwale siedział przed książkami. Pomóc w tych wysiłkach (tak jak i w innych nie związanych z edukacją) że skończona praca pomoże mu uzyskać nagrodę lub też dzięki jej wykonaniu uniknie nie przyjemności. Nagrody i kary to system wzmocnień, jakim dysponuje nauczyciel. Może to wzmocnić motywację ucznia, może też zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia takich zachowań jakich się po nim oczekuje. Motywy uczenia się nie są jednakowe w całej edukacji, zmieniając tym samym stosunek dzieci do nauki. Można je łatwo rozpoznać, gdyż często powtarzają się i są typowe dla danego wieku np. w klasach początkowych po prostu chcą się uczyć. Przyjemność sprawia im wszystko co jest związane ze szkołą. Ogromną rolę motywacji w procesie edukacyjnym potwierdziły liczne badania psychologiczne. Jedno jest pewne proces motywacyjny nie można być przez nauczyciela zaniedbany.

MOTYWACJA W PRACY ZESPOŁOWEJ
Jakie znaczenie ma motywacja w pracy zespołowej? J. Kordziński (1998) twierdzi że „wizja i motywacja to dwa podstawowe warunki funkcjonowania zespołu. Dobrze funkcjonujący zespół to umotywowani do pracy ludzie, świadomi głównych celów swojej organizacji”. Motywacja jest bardzo ważna w pracy zespołowej, to dzięki nie zespół może sprawnie funkcjonować. Jest to szczególnie ważne w dzisiejszych czasach, ponieważznamionuje je one praca zespołowa, wysiłek jednostek dla realizacji wspólnego celu.

Wagę zjawiska motywacji intuicyjnie wyczuwa każdy, kto zmierzy się z jakimkolwiek trudnym, czy też żmudnym zadaniem. Potrzebujemy czegoś, co będzie zarządzało naszą energią jak najefektywniej, co pozwoli skupić naszą uwagę na tym, co istotne w danym momencie i w końcu czegoś, co pomoże zorganizować nasze działanie tak, żeby osiągnąć cel. Zdajemy sobie sprawę, że zachowania wypływają z wielu przeróżnych motywów, zarówno tych, które wynikają z naszego wewnętrznego przekonania, jak i tych, które są nam narzucone z zewnątrz; tych uświadomionych, a także tych, o których nie mamy pojęcia. Są one motorami naszego działania.

BIBLIOGRAFIA:
1. Kordziński, J. (1998). Wizja i motywacje. Edukacja i Dialog, 7
2.Laguna, M. (1996). Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna. Edukacja i Dialog, 1
3.Mejza, H. (2002). Sztuka motywowania. Edukacja i Dialog, 4
4.Reykowski J. (1985). Emocje i motywacja. W : T. Tomaszewski (red),
Psychologia. Warszawa : PWN
5.Szewczuk W. (1990). Psychologia. Warszawa. Wydawnictwo Szkolne i
Pedagogiczne.