Charakterystyka stawonogów

CHARAKTERYSTYKA STAWONOGÓW



Budowa morfologiczna i układ ruchu



 ciało otoczone sztywnym szkieletem zewnętrznym

 posiadanie mięsni przyczepionych do wewnętrznych części szkieletu pełniących funkcję prostowników jak i zginaczy

 posiadanie w różnych częściach ciała segmentów o odmiennej budowie i funkcjach

 każdy segment otoczony twardymi płytami - sklerytami

 skleryty dzielą się na: grzbietowy - tergit, brzuszny - sternit, boczne - pleuryty (tylko owady)

 segmenty zlewają się tworząc tagmy

 odnóża dwugałęziste przy czym u form bardziej zaawansowanych zanik gałęzi zewnętrznej



Układ oddechowy

SKORUPIAKOKSZTAŁTNE

 skrzelodyszne

 skrzela blaszkowate, u podstawy odnóży krocznych

 u dziesięcionogów ukryte w jamach skrzelowych

PAJĘCZAKI

 systemy tchawkowe

 w odwłoku wykształciły się płucotchawki (grzebykowate, spłaszczone rozgałęzienia pni tchawkowych omywane przez hemolimfę )

TCHAWKODYSZNE

 ektodermalny system tchawkowy - rozgałęziona sieć rurek oplatająca ciało

 przetchlinki - po bokach głównie w odwłoku

 przetchlinki prowadzą do pni tchawkowych, te zaś rozgałęziają się na drobniejsze

 tracheole - końcowe kapilarne odcinki zawierające płyn umożliwiający rozpuszczanie i dyfuzję tlenu do otaczających komórek



Układ krążenia

 otwarty

 rurkowate serce po stronie grzbietowej, zamknięte w worku osierdziowym

 krew tłoczona aortą w kierunku głowy wlewa się do jamy ciała w okolicy zwojów mózgowych , skąd zbierana jest przez żyły i płynie do narządów oddechowych, natleniona trafia do worka osierdziowego, a z niego przez specjalne otwory w komorach dostaje się do wnętrza serca

 u owadów układ nie pełni funkcji oddechowych; serce wspomagane przez mięśnie skrzydlaste; 8 komór

 hemolimfa tchawkodysznych jest bezbarwna

 większe stawonogi posiada niebieską hemocyjaninę, rzadziej hemoglobinę



Układ pokarmowy

SKORUPIAKOKSZTAŁTNE

 jelito przednie i tylne schitynizowane

 żołądek podzielony na dwie części: żującą ze schitynizowanymi blaszkami rozcierającymi pokarm i pyloryczną z delikatnymi wyrostkami filtracyjnymi

 do jelita środkowego uchodzą wyrostki wątrobowe

PAJĘCZAKI

 odżywiają się półpłynnym pokarmem

 umięśniona gardziel

 jelito środkowe posiada wyrostki zwiększające powierzchnię wchłaniania oraz tzw. Gruczoł wątrobowy, którego wydzielina wyrzucana na zewnątrz trawi ciało ofiary

 brak aparatu do obróbki mechanicznej pokarmu

OWADY

 każdy rodzaj pokarmu

 wykształcenie aparatów gębowych poprzez modyfikację części odnóży głowowych (gryzące; gryząco-liżące; kłująco-ssące; ssące; liżąco ssące)







Układ wydalniczy

 żyjące w wodzie wydalają głównie amoniak, przez pary zmodyfikowanych nefrydiów, zwanych gruczołami czułkowymi lub szczękowymi

 stawonogi lądowe zmieniły strategię wydalania

 wydalają kwas moczowy lub guaninę, które łatwo wytrącają się z wody

 funkcje wydalnicze pełnią cewki Malpighiego - palczaste uchyłki leżące na granicy jelita środkowego i tylnego

 nabłonki wydalnicze zbierają metabolity i wydalają do światła cewek; przesącz wędruje do jelita, w którym następuje resorpcja wody (duża oszczędność wody)



Układ nerwowy

 doskonale rozwinięte centra decyzyjne

 dwa kierunki ewolucji

 rozwój mózgu: zwoje nadgardzielowe osiągają znaczne rozmiary; podział mózgu na trzy części (przodomóżdże - ośrodki analizy wzrokowej; śródmóżdże - dotyk i węch; tyłomóżdże - funkcje wegetatywne)

 u owadów społecznych znajdują się ciałka grzybkowate odpowiedzialne za ich zachowanie społeczne

 u pajęczaków mózg składa się tylko z dwóch części

 koncentracja elementów brzusznego łańcuszka nerwowego: zlewanie się lewej i prawej strony układu; koncentracja poszczególnych zwojów w tagmach



Narządy zmysłów

 sensyle - podstawa konstrukcji receptorów

 oczy złożone z oczek prostych - omatidiów

 narządy tympalne - odbiór wrażeń słuchowych rozmieszczone na odnóżach lub na odwłoku

 narządy strydulacyjne - służą do wydawania dźwięków

 niemal wszystkie stawonogi posiadają sensyle węchowe pozwalające na wykrycie samicy