Zagadnienia na maturę ustną z biologii

1. Komórka:
a) Budowa chemiczna (pierwiastki, części organiczne, nieorganiczne, rola wody)
b)Budowa przestrzenna
* Omów składniki nieplazmatyczne komórki
* Porównaj komórkę roślinną i zwierzęcą
* Porównaj komórkę prokariotyczną i eukariotyczną
* Omów podział mitotyczny komórki
* Omów podział mejotyczny komórki
* Porównaj mitozę i mejozę
* Przedstaw rodzaje transportu
* Omów plazmolizę i deplazmolizę

2. Tkanki:
a) Charakterystyka tkanek roślinnych i ich podział
* Omów tkanki stałe i twórcze oraz ich podział
* Omów tkanki zwierzęce, ich podział, pochodzenie oraz rolę (należ umieć odróżnić te tkanki na schemacie, czy rysunku)3.

3. Zasady podziału systematycznego organizmów

4. Wirusy
a) Dualistyczna natura i budowa wirusów
* Omów choroby wirusowe u roślin, zwierząt i u człowieka oraz jakie wirusy je wywołują.

5. Bakterie:
* Omów budowę, funkcje życiowe oraz rolę bakterii
* Omów budowę, rolę oraz występowanie sinic
* Omów organizmy prokariotyczne

6. Grzyby
a) Budowa i funkcje życiowe grzybów (zróżnicowanie, podział grzybów, tworzenie grzybni i plechy, przemiana faz jądrowych)
b) Znaczenie grzybów w przyrodzie i w gospodarce

7. Glony:
a)Charakterystyka glonów i ich komórek
b)Podział glonów
a) Funkcje życiowe glonów (przy rozmnażaniu należy pamiętać o przemianie pokoleń)
*Omów znaczenie glonów w przyrodzie i gospodarce

8.Porosty:
a)Budowa, charakterystyka, występowanie, rola oraz znaczenie glonów
*Omów elementy budowy (plecha) i struktury porostów

9. Mszaki:
a) Podział systematyczny
* Omów charakterystyczne cechy mchów i wątrobowców z każdej grupy systematycznej
* Omów rozmnażanie mchu płonnika przemiana pokoleń)
* Omów budowę i wygląd gametofitu i sporofitu (wygląd, rozpoznanie, tkanki, łodyżka ulistniona i bezlistna)

10. Paprotniki:
a) Klasyfikacja (grupy w gromadach i różnice między nimi)
* Omów tkanki i organy paprotników i ich funkcje (należy wziąć pod uwagę rozwój ewolucyjny)
* Omów cykl rozwojowy paprotników (jednozarodnikowy oraz wielozarodnikowy)
* Porównaj paprotniki i mszaki (Liście, łodygi, korzenie, zarodniki)

11.Rośliny nasienne:
a) Organy wegetatywne i generatywne u roślin nasiennych
b) Budowa i rola korzenia (pamiętać należy o przyroście korzenia na grubość)
c) Zróżnicowanie łodyg (pamiętajmy o przyroście wtórnym)
d) Budowa i funkcje liścia (uwzględnić należy: rolę elementów budowy, rolę ulistnień i ich zróżnicowanie, igły, tkanki oraz anatomię)
* Porównaj rośliny nagonasienne i okrytonasienne
e) Organy generatywne- kwiaty (budowa u okrytozalążkowych i nagozalążkowych, przemiana pokoleń- np. u sosny lub jabłoni, powstawanie gametofitu i sporofitu, tworzenie nasion i owoców, klasyfikacja nasion, rodzaje owoców, zróżnicowanie nasion i owoców)
* Omów sposoby rozmnażania się roślin (lub organizmów)
* Omów wegetatywne sposoby rozmnażania
* Porównaj rośliny jednoliścienne i dwuliścienne
* Scharakteryzuj ekologiczne formy roślin nasiennych (kserofity, mezofity, epifity)

12. Pierwotniaki:
a) Podział pierwotniaków (charakterystyka, budowa, funkcje życiowe, występowanie, pinocytoza i fagocytoza)
* Porównaj procesy pinocytozy i fagocytozy
13. Jamochłony:
a) Omów budowę chełbii modrej

14. Płazińce:
a) Charakterystyka płazińców (wolnożyjące i ich przystosowanie do życia)
b) Tasiemiec- przystosowanie do pasożytniczego trybu życia (cykl rozwojowy)

15. Obleńce:
a) Budowa i cechy charakterystyczne obleńców
* Omów różnice między płazińcami i obleńcami
* Omów choroby wywoływane przez pasożyty

16. Pierwouste i wtórouste:
a) Cechy charakterystyczne pierwoustych i wtóroustych
* Omów tworzenie jamy ciała

17. Pierścienice:
a)Systematyka, występowanie, budowa, podział, charakterystyka oraz rola pierścienic

18. Stawonogi:
a) Plan budowy, podział i systematyka stawonogów
b) Budowa i rozwój owadów
c) Znaczenie stawonogów w przyrodzie i gospodarce
d) Budowa i rola skorupiaków
e) Budowa, występowanie oraz przeobrażenia pajęczaków
f) Rozmnażanie stawonogów
g) Porównanie oddychania u stawonogów
h) Rola krwi u stawonogów
19. Mięczaki:
a) Systematyka, budowa, rola, występowanie mięczaków
b) Charakterystyka szkarłupni
c) Ewolucja układów (wydalniczy, krwionośny, pokarmowy, rozrodczy, mięśniowy, nerwowy, narządów ruchu, szkieletu)
20. Strunowce:
a) Etapy rozwoju zarodkowego strunowców (bruzdkowanie, listki zarodkowe, stadium gastruli, układ nerwowy)
b) Lancetnik (łączy cechy kręgowców i bezkręgowców, porównanie cech)
c) Ogólna charakterystyka kręgowców, ich podział oraz systematyka
d) Kręgouste (minóg- jego cechy, środowisko życia, budowa, oraz funkcje życiowe)

21. Ryby:
a) Ryby chrzęstnoszkieletowe i kostnoszkieletowe
* Omów charakterystykę ryb
22. Płazy:
a) Cechy przystosowujące płazy do życia w środowisku wodnym i lądowym
b) Systematyka płazów
23. Gady:
a) Cechy anatomiczne organizmów lądowych (które i dlaczego)
* Porównaj budowę i funkcje życiowe płazów i gadów
24. Ptaki:
a) Przystosowanie ptaków do lotu (budowa, morfologia)
b) Praptak (ewolucjonizm)
25. Ssaki:
a) Charakterystyka ogólna ssaków
b) Budowa skóry i naskórka oraz ich wytwory u ssaków
c) Ewolucja układów u ssaków (temat należy rozpocząć od początku życia, aż do kręgowców; oddechowy, krwionośny, pokarmowy, rozrodczy, ruchu, nerwowy)
d) Narządy zmysłów u ssaków lub kręgowców (ich budowa i funkcje)
e) Omów układ pokarmowy (budowa, trawienie, wchłanianie, enzymy, sposoby trawienia, przeżuwacze)
f) Omów sposoby odżywiani się organizmów (heterotrofizm, autotrofizm, chemosynteza, fotosynteza, jakie reakcje zachodzą podczas tych procesów oraz ich substraty i produkty, wytwarzanie energii, miejsca i rodzaje reakcji)
g) Omów wielokomorowy żołądek
h) Omów oddychanie organizmów
i) Omów wymianę gazową organizmów (narządy, ich budowa i umiejscowienie)
j) Omów proces oddychania wewnątrzkomórkowego (gdzie zachodzi, u jakich organizmów, mitochondria, substraty i produkty, Łańcuch oddechowy, glikoliza, cykl Krebsa, dyfuzja, produkty uboczne, ilości energii)
* Omów proces fermentacji (rodzaje, gdzie i jak zachodzi)
* Omów układ nerwowy
(odruchy warunkowe, odruchy bezwarunkowe, łuk oddechowy)

26. Człowiek:
a) Rola płynów ustrojowych (budowa krwi, limfy, ich rola i występowanie)
b) Budowa i funkcje enzymów
* Omów wydalanie (powstawanie i skład moczu pierwotnego i ostatecznego; budowa i funkcja nerek; budowa i rola nefronu; rola elementów budowy nerek )
c) Gruczoły dokrewne (rodzaje, co wydzielają, występowanie, ujemne sprzężenie zwrotne)
27. Fizjologia roślin:
a) Transport wody u roślin
* Omów budowę korzeni i transport
b) Ruchy roślin
c) Fitohormony

28. Ekologia:
a) Ekosystem (definicja, struktura, funkcjonowanie, krążenie materii i przepływ energii)
b) Piramidy i łańcuchy pokarmowe
c) Populacja i jej charakterystyka
* Omów tolerancję ekologiczną organizmów
* Scharakteryzuj biocenozę
* Omów typy współzależności w biocenozie
* Omów obieg pierwiastków w przyrodzie (H2O, N, C)
* Omów sukcesję pierwotną i wtórną
* Omów formy ochrony przyrody
d) Źródła zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby
* Omów parki i rezerwaty przyrody

29. Biogeografia (nie jest obowiązkowa na maturze, ale pojawia się na egzaminach wstępnych na studia)

30. Genetyka:
a) I i II Prawo Mendla
b) Teoria Morgana
c) Teoria Operonu
d) Biosynteza białka
e) Mutacje i zmienność (ich rodzaje)
31. Ewolucjonizm:
a) Czynniki ewolucjonizmu
b) Prawidłowości ewolucjonizmu
c) Dowody pośrednie i bezpośrednie ewolucji
d) Antropogeneza (pochodzenie człowieka i jego miejsce w systemie istot żywych)