Schrony

Do zbiorowej ochrony ludności przed środkami masowego rażenia, toksycznymi przemysłowymi i substancjami promieniotwórczymi służą budowle ochronne. W okresach zagrożenia przechowuje się w nich również ruchome dobra kultury, ważną dokumentację, cenną aparaturę, leki, a także cenniejsze zwierzęta budowlane.

Budowle ochronne dzieli się na schrony , ukrycia i szczeliny przeciw lotnicze. Schrony charakteryzują się wysoką wytrzymałością konstrukcji i wyposażeniem, umożliwiającym ochronę przed skutkami działania wszystkich czynników rażenia broni konwencjonalnej i masowego rażenia, a także przed zagrożeniami występującymi w okresie pokoju.

Ogólna budowa schronu to: Schron składa się z komór schronowych(każda dla 30-50 osób), wyposażonych w ławki i prycze do leżenia dla około 30% przewidzianej liczby osób, czerpni powietrza, urządzeń sanitarnych, punktu medycznego, pomieszczeń na żywność i wodę, wejść oraz przedsionków do każdego wejścia. Wejścia i wyjścia zapasowe powinny mieć drzwi wzmocnione, gazoszczelne i ognioodporne. Wyjścia ze schronu to najczęściej tunel. Jego wylot powinien znajdować się w bezpiecznej odległości od ścian budynku, ze względu na możliwość zawalenia się wyższych kondygnacji domu. Komory rozprężania zabezpieczają urządzenia filtro-wentylacyjne i pomieszczenia schronowe przed falą podmuchu, redukujące nadciśnienie, które może wystąpić na zewnątrz schronu. Schron powinien być skanalizowany, mieć oświetlenie i ogrzewanie, a także być wyposażony w odbiorniki radiowe, sprzęt i środki gaśnicze, telefon, sprzęt ratunkowy(kilofy, łomy).

Schrony można podzielić:
• Schrony żelbetonowe typu polskiego
• Schrony typu B
• Schrony jazu

Schrony żelbetonowe typu polskiego posiadały one jedną izbę bojową, przeznaczoną zasadniczo do prowadzenia ognia tradytorowego (istnieją również obiekty prowadzące ogień na wprost, jednak wybudowano ich znacznie mniej). Idea taka pojawiła się po części dzięki badaniom zdobytych na Zaolziu analogicznych obiektów czeskich (tzw. opików), po części zaś na skutek analizy własnych doświadczeń. Pierwszy bowiem obiekt tego typu wzniesiono na modlińskim poligonie i ostrzelano w celach doświadczalnych już w 1929 roku, jednak przez 10 lat efekty tych badań pozostały jakby zapomniane. Przewidywanym uzbrojeniem był ckm (1 lub 2), rzadziej rkm, działko lub kb p-panc. Strzelnica była osłonięta z zewnątrz uchem i okapem. Wejście do obiektu osłaniała przelotnia. Od przedpola obiekt posiadał płaszcz kamienny i był obsypany ziemią tak, że wyglądał jak niewielki pagórek. Obiekty urzutowane zostały w linię, wysuniętą nieco przed przedni skraj okopów strzeleckich. Wówczas przedpole tych ostatnich, rażone czołowym ogniem broni piechoty, stawało się również międzypolem, rażonym bocznym, krzyżowym ogniem ukrytej pod żelbetem broni maszynowej. Stwarzało to zaporę bardzo trudną do przebycia dla piechoty, a jak wykazała praktyka, również dla broni pancernej. Niemniej jednak, jeżeli jeden z obiektów takiej linii został wyeliminowany z walki (np. przez lotnictwo, przeciw któremu polskie jednostki wyposażone były bardziej niż skromnie), powstawało zazwyczaj martwe pole, w najlepszym przypadku rażone przez sąsiednie obiekty ogniem na maksymalnej donośności, a więc niezbyt celnym. Ułatwiało to atakującemu podprowadzenie artylerii i rażenie sąsiednich obiektów ogniem na wprost.

Schrony typu B1 posiadały specyficzne ukształtowanie terenu na zapleczu głównych schronów GW Cegielnia, konieczność obrony dróg biegnących w głąb pozycji oraz zabezpieczenie flank jest m.in. przyczyną zbudowania drugiej linii schronów na tym odcinku. Obronę wzmocniono tu znacznie poprzez budowę kilku mniejszych i większych schronów bojowych i biernych. W większości są to schrony o ustalonej odporności B1 czyli grubość ich ścian wynosiła ok 1m żelbetu zastosowano też standardowe w tym czasie w fortyfikacji niemieckiej płyty 7P7 o 10cm grubości. Dwa schrony (2 i 8)zbudowano w mieszanej odporności B1/B gdzie pomimo zastosowania płyt pancernych 7P7(B1) wzmocniono niektóre szczególnie narażone na ostrzał ściany do grubości 1,5m (B). Ciekawym dwusektorowym schronem (niestety całkowicie wysadzonym) jest obiekt 8, który przystosowany był do prowadzenia ogni flankujących co bardzo rzadko jest spotykane na linii Pommernstellung i innych liniach fortyfikacji niemieckiej. Wszystkie schrony tu zbudowane są mniej lub bardziej wysadzone, często pozbawione stropów i oczywiście płyt pancernych. Nawet schrony bierne spotkał ten los co spowodowała pewnie nadmierna gorliwość saperów. Aktualnie warto zobaczyć schron bierny obserwatorów artylerii nr7 z widocznymi śladami po mocowaniu poziomej płyty pancernej osłaniającej załogę. Także schrony nr4 i 5 są dosyć łatwo dostępne i pomimo dużych zniszczeń widoczne są miejsca po mocowaniu płyt pancernych i ogólne rozplanowanie pomieszczeń. Podwójny schron bierny nr 6 dla 2 armat p.panc. i obsługi jest bardzo mocno wysadzony i niewiele z niego zostało.

Schron jaz klapowy zbudowany był z kilku części na które składały się zapory klapowe, schrony mechanizmów (7), śluza żeglugowa (6) i uzupełniające budowle hydrotechniczne (8 i 9). Każda z pojedynczych zapór była ograniczona schronem z maszynownią i mechanizmami podnoszenia klap. Na prawym brzegu zbudowano śluzę dla żeglugi na lewym zaś wał ziemny zwieńczony był dwoma mniejszymi schronami (8) z mechanizmami podnoszenia bocznych klap. Cały ten zespół budowli miał długość ok. 250m. Od strony południowej ograniczony był wałem przeciwpowodziowym i nasypem kolejowym stanowiącym też swego rodzaju wał ograniczający od zachodu teren zalewowy. Przy pobliskim wiadukcie można obejrzeć gniazda do zamocowania belek wzmacniających, budowanego na czas tworzenia zalewu, nasypu ziemnego uniemożliwiającego przelanie się wody w kierunku Drezdenka. Obecnie wszystkie schrony jazu są dobrze zachowane, wyróżnić możemy dwa rodzaje schronów. Większe, główne schrony mechanizmów i maszynowni, z których sterowano dłuższymi z klap w nurcie Noteci i na jej lewym brzegu. (Mutację tego typu stanowi aktualnie częściowo zatopiony schron na prawym brzegu, aktualnie trudno dostępny, znajdujący się w środku zabagnionego terenu schron był tylko nieco krótszy od swych większych braci. Prawdopodobnie wysadzanie klap naruszyło jego fundament co spowodowało obsunięcie się bardzo ciężkiej przecież konstrukcji.) Drugi rodzaj schronów to dwie budowle na lewym brzegu Noteci zbudowane na wale przeciwpowodziowym, znacznie mniejsze i o mniejszej odporności choć i one mieściły mechanizmy podnoszenia bocznych klap. Pomiędzy schronami zachowały się betonowe osłony klap jazu. Całość uzupełniały mniejsze budowle hydrotechniczne jak proste zastawki czy ścianki Larsena (dobrze widoczne na drodze na prawym brzegu), nasypy ziemne i wały przeciwpowodziowe.