Planetoidy

Planetoidy to ciała niebieskie, będące bryłami skalnymi o średnicy od kilkuset kilometrów; w Układzie Słonecznym znanych jest około 2000 planetoid obiegających Słońce; orbity większości planetoid (99,8%) zawarte są między orbitami Marsa i Jowisza w odległości od 1,7 do 4 jednostek astronomicznych; okresy obiegu wynoszą od około 3 do 6 lat; planetoidy oznaczane są numerami według kolejności odkrycia oraz nazwami własnymi. I tak na przykład obecnie jedna z planetoid o numerze 2309 nosi imię Pana Spocka, postaci z popularnego serialu telewizyjnego Star Trek; szczególnie ciekawe są planetoidy grupy Trojan, krążące dookoła Słońca w odległości równej odległości Jowisza i spełniające szczególne rozwiązanie problemu trzech ciał, oraz planetoidy zbliżające się znacznie do Ziemi (na przykład Eros), umożliwiające przez bezpośredni pomiar ich odległości od Ziemi wyznaczanie odległości Słońce - Ziemia. Wiele planetoid wykazuje okresowe zmiany blasku, o okresach rzędu kilku godzin i niewielkich amplitudach, świadczące o wydłużonym kształcie planetoidy o obrocie dookoła osi; całkowita masa planetoid oceniana jest na około 2-5 * 1024g.

Ogólnie pochodzenie planetoid jest nieznane, jednakże przypuszcza się, że mogą być odłamkami powstałymi z rozpadu jednej, większej planety. Zdaniem naukowców, planetoidy uległyby skupieniu w planetę, gdyby nie pływ potężnego pola grawitacyjnego Jowisza. Odkrywcą pierwszej planetoidy -Ceres, był G. piazzi 1 stycznia 1801; do roku 1960 skatalogowano elementy orbit ponad 1600 planetoid. 4,6 miliarda lat temu pas planetoid zawierał około 1200 razy więcej masy niż obecnie. Występowały w nim setki ciał większych niż Ceres (największa znana nam planetoida). Planetoidy zderzały się ze sobą a pokruszone odłamki rozprzestrzeniały się po całym Układzie Słonecznym, tworząc kratery na powierzchni skalnych planet i księżyców lub spadając na Słońce. Z pomocą teleskopu można dostrzec wiele planetoid, które wyglądają jak drobne punkciki światła. Dokładniejsze badania możliwe są jedynie przy pomocy sond kosmicznych lub w przypadku, gdy któraś planetoida znajdzie się stosunkowo blisko Ziemi. W dobrych warunkach można gołym okiem zobaczyć Westę, czwartą co do wielkości planetoidę o średnicy 501 kilometrów. A jak doszło do odkrycia planetoid? No więc całkiem przypadkowo...

Od czasów Johannesa Keplera (1571 - 1630) astronomowie przypuszczali, że między orbitami Marsa i Jowisza może znajdować się jeszcze jedna planeta. Przekonanie to umocniło się po opublikowaniu w 1772 roku reguły Titiusa-Bodego 9 wzoru wyznaczającego odstępy między planetami w zależności od ich odległości od Słońca) oraz odkryciu w 1781 roku planety Uran dokładnie w miejscu wynikającym z tego wzoru. W Niemczech wówczas rozpoczęto systematyczne poszukiwania dalszych planet, jednakże pierwsza planetoida, Ceres, została odkryta przypadkiem przez włoskiego astronoma w 1801 roku. Niedługo po tym wydarzeniu, odkryto trzy następne planetoidy: Pallas w roku 1802, Junonę w 1804 i Westę w 1807 roku. Wszystkie znajdowały się mniej więcej w tej samej odległości od Słońca, co sugerowało, że poszukiwana planeta rozpadła się na drobne kawałki. Dalej prowadzono poszukiwania, jednakże aż do roku 1845 nie znaleziono żadnych nowych planetoid. Jednakże od tego czasu zaczęto odkrywać je w coraz szybszym tempie, zwłaszcza po zastosowaniu kliszy fotograficznej do obserwacji nieba w 1891 roku. Zidentyfikowano dotychczas i nazwano ponad 5000 planetoid. Ocenia się, że około 40 000 można by sfotografować z Ziemi przy pomocy 2,5 -metrowego teleskopu.